Giám sát từ xa tại các Chi nhánh BHTGVN khu vực: Một số đề xuất

Công tác giám sát từ xa tại Chi nhánh BHTGVN khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) những năm qua đã đáp ứng được các yêu cầu quan trọng sau:
(i) Kết quả giám sát là căn cứ thực hiện cảnh báo đối với các tổ chức tham gia BHTG vi phạm hoặc có vấn đề, gây ảnh hưởng đến an toàn trong hoạt động;
 (ii) Đồng thời, kết quả giám sát là nguồn thông tin quan trọng để xây dựng kế hoạch kiểm tra hàng năm và kiểm tra đột xuất, cung cấp dữ liệu cho các cuộc kiểm tra tại chỗ. Chính vì vậy, Chi nhánh luôn đặc biệt quan tâm đến công tác giám sát từ xa, thường xuyên nghiên cứu nhằm đánh giá, rút kinh nghiệm và đề ra giải pháp để khắc phục khó khăn, vướng mắc khi thực hiện quy trình giám sát với mục tiêu kết quả thu được phải luôn hỗ trợ đắc lực trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của Chi nhánh.

Tuy nhiên, kinh nghiệm thực tiễn tại Chi nhánh cho thấy chất lượng công tác giám sát từ xa còn một số hạn chế sau:
Thứ nhất, về chất lượng nguồn thông tin báo cáo đầu vào:Chất lượng nguồn thông tin báo cáo đầu vào có tính quyết định đến kết quả giám sát từ xa về độ chính xác, sự đầy đủ và tính kịp thời. Hiện nay, nguồn thông tin này nhận trực tiếp từ tổ chức tham gia BHTG thông qua hình thức văn bản hoặc hệ thống truyền thông tin báo cáo điện tử của BHTGVN. Trên thực tế, nguồn thông tin quan trọng này còn thiếu, chậm và đôi khi xảy ra một số sai lệch nhất định. Nguyên nhân bắt nguồn chủ yếu từ các Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) trên địa bàn, cụ thể:
- Về cơ bản, Chi nhánh tổng hợp chỉ tiêu giám sát dựa trên cơ sở Bảng cân đối tài khoản kế toán và nguồn báo cáo thống kê. Tuy nhiên, các đơn vị chưa gửi đầy đủ các thông tin báo cáo này, gây khó khăn cho việc tổng hợp đầy đủ hoặc chính xác hệ thống chỉ tiêu giám sát theo yêu cầu.
- Thời điểm gửi thông tin báo cáo của các đơn vị thường chậm hơn quy định.Một số QTDND có thông tin báo cáo sai, khi chỉnh sửa đơn vị không báo cáo về Chi nhánh. Đến kỳ báo cáo tiếp theo,cán bộ nghiệp vụ phát hiện và điều chỉnh số liệu của kỳ trước, dẫn đến sai lệch trong các chỉ tiêu giám sát đã tổng hợp.
Bên cạnh đó, các đơn vị có sự trùng lắp khi gửi thông tin báo cáo, cụ thể là phải gửi định kỳ cùng loại thông tin báo cáo cho 03 cơ quan là: NHNN, BHTGVN và Ngân hàng hợp tác xã; đồng thời phải gửi nhiều loại báo cáo khác cho cơ quan thuế, Liên minh hợp tác xã, Ủy ban nhân dân cấp xã, huyện, tỉnh theo định kỳ hoặc khi có yêu cầu. Trong khi quy mô QTDND thường khá nhỏ,nhân sự không nhiều nhưng phải tổng hợp nhiều loại báo cáo và gửi đến nhiều nơi nên thường chậm trễ.
- Tại một số đơn vị, trình độ của cán bộ kế toán, tổng hợp còn nhiều hạn chế nên khi lập báo cáo vẫn sai sót, ảnh hưởng đến chất lượng và độ chính xác của thông tin báo cáo.
- Phương thức truyền thông tin báo cáo điện tử mà hệ thống tổ chức tham gia BHTG đang thực hiện đối với NHNN khá ổn định. Gần đây các QTDND cũng đã thực hiện phương thức này gửi cho Ngân hàng Hợp tác xã. Tuy nhiên, hệ thống truyền thông tin báo cáo điện tử của BHTGVN mà các QTDND trên địa bàn đang sử dụng thường hay gặp sự cố kỹ thuật. Nguyên nhân là hệ thống này đòi hỏi tính cập nhật và đổi mới, trong khi đó trình độ tin học của nhân viên tại QTDND không đáp ứng được.- BHTGVN chưa thực hiện chế tài hoặc yêu cầu, điều kiện ràng buộc đối với việc vi phạm về gửi thông tin báo cáo, nên một số đơn vị chưa thật sự quan tâm đến việc gửi thông tin cho BHTGVN.
Thứ hai, về quy trình giám sát:
Công tác giám sát từ xa của BHTGVN hiện nay là giám sát tuân thủ. Do đó, hoạt động giám sát chỉ dừng lại việc chỉ ra các vi phạm, các biến động bất thường, đánh giá mức độ tuân thủ quy định pháp luật của các đơn vị. Việc này dẫn tới kết quả giám sát chưa đưa ra được những cảnh báo sớm mang tính dự đoán, hoặc tư vấn cho các đơn vị trong việc phòng ngừa rủi ro. Bên cạnh đó, việc giám sát hiện nay chưa đưa ra các tiêu chí xếp hạng rủi ro đối với các tổ chức tham gia BHTG làm cơ sở để triển khai thu phí BHTG theo mức độ rủi ro. Phần mềm tổng hợp chỉ tiêu giám sát chưa thực hiện thống nhất tại các Chi nhánh, gây ra một số khó khăn nhất định khi tổng hợp số liệu.
Thứ ba, về cơ chế trao đổi thông tin với NHNN:
Do BHTGVN không thực hiện kiểm tra tại chỗ đối với tổ chức tham gia BHTG về an toàn trong hoạt động, nên thông tin về kết quả thanh tra tại chỗ của NHNN là cơ sở quan trọng trong công tác giám sát từ xa của BHTGVN nói chung và các Chi nhánh khu vực nói riêng. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có văn bản hướng dẫn dưới Luật về cơ chế phối hợp trao đổi thông tin với NHNN nên thiếu nguồn thông tin này. Chỉ riêng đối với những QTDND kiểm soát đặc biệt hoặc yếu kém thì Chi nhánh thực hiện phối hợp để có thông tin cụ thể.

Tóm lại, ba vấn đề cơ bản trên ảnh hưởng đến chất lượng công tác giám sát từ xa, chính vì vậy, xin đưa ra một số kiến nghị sau: Một là, với định hướng nâng cao vai trò cảnh báo sớm, BHTGVN cần tiếp tục xây dựng và hoàn thiện quy trình giám sát từ xa trên cơ sở giám sát rủi ro đối với các tổ chức nhận tiền gửi theo chuẩn quốc tế BASEL, cụ thể là thông qua cơ chế giám sát, thực hiện xếp hạng rủi ro khách hàng, làm cơ sở áp dụng chính sách thu phí BHTG theo mức độ rủi ro.
Hai là, BHTGVN đề xuất với NHNN  sớm ban hành văn bản hướng dẫn Luật về cơ chế trao đổi thông tin thanh tra, giám sát giữa NHNN và BHTGVN để các Chi nhánh khu vực có cơ sở trao đổi thông tin với NHNN chi nhánh các tỉnh, thành phố, từ đó nắm bắt chính xác tình hình hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG, đặc biệt là đối với những đơn vị xảy ra rủi ro đạo đức thường che giấu thông tin.
Ba là, BHTGVN đề xuất xây dựng cơ chế phối hợp để truy cập cơ sở dữ liệu từ NHNN các loại thông tin báo cáo cần thiết phục vụ cho việc tổng hợp đầy đủ, kịp thời, chính xác chỉ tiêu giám sát từ xa, đồng thời tránh trùng lắp trong quá trình gửi thông tin báo cáo tại các tổ chức tham gia BHTG, giảm chi phí triển khai hệ thống thông tin báo cáo điện tử.