Những kết quả đạt được
Trong công tác kiểm tra, Chi nhánh luôn chú trọng với việc tuyên truyền về Luật BHTG và chính sách BHTG, giúp các đơn vị kịp thời khắc phục những sai sót trong việc chấp hành quy định về BHTG. Đồng thời, thông qua đối thoại trực tiếp đã góp phần tăng cường tính tương tác giữa BHTGVN với tổ chức tham gia BHTG. Bên cạnh đó, những thông tin thu nhận được qua kiểm tra đã bổ sung, phục vụ cho việc phân tích, đánh giá đầy đủ, chính xác hơn về tổ chức và hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG.
Qua 2 năm 2013- 2014, Chi nhánh đã tổ chức 36 lượt kiểm tra đối với NHTM và 87 lượt đối với QTDND. Kết quả kiểm tra đã phát hiện nhiều vi phạm trong việc thực hiện các quy định về BHTG, trong đó có tới hơn 50% số đơn vị được kiểm tra tính và nộp phí chưa chính xác. Nguyên nhân cơ bản là do việc chưa xác định chính xác đối tượng và loại tiền gửi được bảo hiểm. Vi phạm phổ biến thứ hai là việc chấp hành chế độ thông tin báo cáo chưa đầy đủ và kịp thời, chủ yếu là những thay đổi về hồ sơ pháp lý chưa được gửi về BHTGVN ngay sau khi có những thay đổi được cơ quan có thẩm quyền chấp nhận.
Thách thức và hạn chế
Thứ nhất, văn bản pháp lý dưới Luật và các văn bản hướng dẫn nghiệp vụ kiểm tra chưa đầy đủ và đồng bộ. Vì vậy, nhận thức của một số tổ chức tham gia BHTG chưa rõ ràng về đối tượng và loại tiền gửi được bảo hiểm. Bên cạnh đó, trong nội bộ BHTGVN vẫn còn tồn tại quan điểm khác nhau trong việc xác định đối tượng tính phí đối với tiền gửi cá nhân và cá nhân có đăng ký kinh doanh; thời điểm áp dụng đối tượng tính phí theo Luật chưa thống nhất; việc tính phạt thiếu phí khi kiểm tra trực tiếp… gây khó khăn nhất định trong công tác kiểm tra.
Thứ hai, các tổ chức tham gia BHTG khối NHTM hoạt động đa dạng, với nhiều sản phẩm dịch vụ như các loại thẻ, tiền ký quỹ...và hệ thống công nghệ hiện đại sử dụng các chương trình core Banking tiên tiến.Bên cạnh đó,trình độ nhân lực thực hiện công tác kiểm tra của BHTGVN còn nhiều hạn chế, hầu như không được tập huấn và nâng cao nghiệp vụ để cập nhật và bắt kịp với xu hướng phát triển của các TCTD. Máy tính phục vụ cho công tác kiểm tra còn thiếu cả về số lượng và chất lượng. Điều này đã ảnh hưởng lớn đến hiệu quả kiểm tra khi số lượng khách hàng gửi tiền và các sản phẩm tiền gửi của tổ chức tham gia BHTG ngày một gia tăng, nhất là đối với các tổ chức tín dụng (TCTD) mới sáp nhập, hợp nhất.
Thứ ba, đề án cơ cấu lại các TCTD giai đoạn 2011-2015 khuyến khích việc sáp nhập, hợp nhất, mua lại để tăng quy mô và khả năng cạnh tranh. Số lượng TCTD sẽ giảm xuống cùng với sự ra đời của phòng Kiểm tra chuyên trách do tái cơ cấu tổ chức tại BHTGVN. Như vậy, tần suất kiểm 2 năm/lượt/ngân hàng như hiện nay không còn phù hợp.
Thứ tư, cơ chế phối hợp và cung cấp thông tin liên quan đến hoạt động kiểm tra với NHNN và trong nội bộ BHTGVN chưa được triển khai hiệu quả, do đó đã ảnh hưởng đến chất lượng kiểm tra tại chỗ cũng như hoạt động giám sát việc chấp hành quy định về BHTG của các tổ chức tham gia BHTG.
Cuối cùng, hoạt động phổ biến thông tin về chính sách BHTG đến các tổ chức tham gia BHTG còn chưa được thường xuyên, liên tục, nhân sự phụ trách mảng BHTG không ổn định, nhất là các ngân hàng TMCP, cộng với việc xác định chưa đúng mã đối tượng người gửi tiền lần đầu mở tài khoản giao dịch tiền gửi nên đa số các tổ chức tham gia BHTG khối NHTM tính và nộp phí thiếu chính xác.
Giải pháp và đề xuất
Để hoạt động kiểm tra đạt được hiệu quả, đảm bảo số liệu kiểm tra tính phí đầy đủ và chính xác, bài viết xin đề xuất một số giải pháp sau:
Một là, ban hành đồng bộ và kịp thời các văn bản pháp lý và văn bản nghiệp vụ liên quan đến hoạt động kiểm tra trực tiếp, cụ thể:
- Xác định tiền gửi bằng đồng Việt Nam cá nhân có đăng ký kinh doanh là đối tượng được bảo hiểm;
- Thống nhất ngoài hình thức tiền gửi theo quy định Điều 18 Luật BHTG thì các hình thức tiền gửi khác như tiền ký quỹ, tiền mở thẻ ATM và các loại thẻ ghi nợ khác…. của cá nhân có thuộc tiền gửi được bảo hiểm hay không?
- Xác định rõ ngày phát hiện tính thiếu phí là ngày nào trong thời hạn kiểm tra hoặc ngày kết thúc kiểm tra, đồng thời hướng dẫn cụ thể cách tính phạt thiếu chậm nộp phí qua kiểm tra.
- Khi xây dựng cơ chế xử phạt nên tách biệt giữa xử phạt vi phạm lần đầu và vi phạm nhiều lần, nguyên nhân khách quan hay chủ quan để việc xử phạt được nghiêm minh nhưng phải đảm bảo công bằng.
Hai là, xây dựng và ban hành “Sổ tay đoàn kiểm tra tại tổ chức tham gia BHTG” và văn bản hướng dẫn kiểm tra các tổ chức tham gia phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của BHTGVN.
Ba là, xây dựng cơ chế phối hợp, cung cấp thông tin giữa các phòng liên quan đến hoạt động kiểm tra như Phòng Kiểm tra Trụ sở chính, Phòng Giám sát của Chi nhánh để quy trình kiểm tra được thông suốt.
Bốn là, tổ chức tập huấn nghiệp vụ kiểm tra toàn hệ thống theo định kỳ kết hợp với cử cán bộ tham gia các khóa học ngắn hạn về tài chính - ngân hàng và công nghệ thông tin nâng cao, qua đó xây dựng đội ngũ cán bộ kiểm tra chuyên nghiệp có năng lực chuyên môn, kinh nghiệm chuyên quản theo nhóm hoặc từng nhóm khách hàng.