Trong 2 năm trở lại đây, khi nền kinh tế Việt Nam gặp khó khăn, hoạt động ngân hàng có nguy cơ rủi ro và một trong nhữngrủi ro phổ biến được nhắc đến là rủi ro đạo đức. Thực trạng gần đây cho thấy rủi ro đạo đức đã xảy ra ở một số TCTD, một vài lãnh đạo TCTD đã bị bắt vì làm việc thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng. Từ rủi ro đạo đức sẽ dẫn đến rủi ro thanh khoản và rủi ro mất cân xứng thông tin. Khi người gửi tiền biết thông tin lãnh đạo TCTD bị bắt, họ có thể đến ngay TCTD rút tiền, dẫn đến mất khả năng thanh khoản tạm thời tại TCTD. Đây gọi là rủi ro thanh khoản. Khi người dân chỉ biết thông tin lãnh đạo TCTD bị bắt nhưng không biết rõ nguyên nhân hay thực trạng hoạt động, khả năng thanh khoản, chi trả và quyền lợi người gửi tiền được hưởng tại TCTD đó, dẫn đến mất niềm tin vào hệ thống ngân hàng. Đây gọi là rủi ro mất cân xứng thông tin và hậu quả của những loại hình rủi ro này là hiện tượng đột biến rút tiền gửi.
Đột biến rút tiền gửi có thể hiểu là chuỗi các hành vi rút tiền mặt ồ ạt ngoài mong đợi, xảy ra bắt nguồn tư việc giảm sút niềm tin đột ngột hoặc lo sợ của người gửi tiền rằng ngân hàng sẽ bị cơ quan có thẩm quyền đóng cửa. |
Khi hiện tượng đột biến rút tiền gửi xảy ra, đối tượng chịu thiệt hại đầu tiên là người gửi tiền vì họ sẽ phải rút tiền trước hạn, dẫn đến không được hưởng lãi suất, chưa kể những chi phí phát sinh như chi phí chờ đợi hay chuyển đổi đầu tư. Đối tượng tiếp theo phải chịu hậu quả là chính TCTD. TCTD sẽ bị sụt giảm tổng tài sản, gây chi phí và thiệt hại cho cổ đông và các chủ sở hữu nguồn tài chính dự trữ của TCTD bị sụt giảm, giá cổ phiếu có thể giảm xuống. Để vượt qua đột biến rút tiền gửi, họ phải huy động thanh khoản lớn, phải bán tháo tài sản của mình hoặc vay tiền với lãi suất cao để kịp thời đáp ứng nhu cầu tiền mặt của khách hàng. Bên cạnh đó, nếu không kịp thời xử lý giải quyết, hiện tượng này sẽ lan truyền sang các TCTD khác và rộng hơn nữa là cả nền kinh tế. TCTD xảy ra đột biến rút tiền gửi sẽ không đủ tiền cho vay các nhà đầu tư, dẫn đến đình trệ các dự án và gây tổn thương cho nền kinh tế. Sau khi rút tiền, một số người gửi tiền có xu hướng sử dụng vào mục đích đầu cơ, gây ra tình trạng đẩy giá lên cao, gia tăng lạm phát, cùng lúc đó mức tiêu dùng giảm, tính thanh khoản trong hệ thống ngân hàng yếu đi, nhu cầu vốn không được đáp ứng khiến nền kinh tế bị đẩy vào khủng hoảng.
Do đó, xác định ngăn chặn đột biến rút tiền gửi tại TCTD là một trong những nhiệm vụ quan trọng và NHNN đã chỉ đạo phối hợp với BHTGVN, báo chí truyền thông để hoàn thành tốt nhiệm vụ trên.
- Về phía Ngân hàng Nhà nước (NHNN): Khi xảy ra sự cố trong hệ thống ngân hàng, NHNN với vai trò là cơ quan đứng đầu đã có biện pháp xử lý thông tin kịp thời, hiệu quả để trấn an dư luận và đảm bảo hoạt động của TCTD diễn ra bình thường. Cụ thể trong thời gian gần đây, một vài lãnh đạo của một số ngân hàng lớn bị bắt nhưng hiện tượng đột biến rút tiền gửi không xảy ra. Người dân vẫn yên tâm gửi tiền tại TCTD. Ngoài ra, NHNN cũng xây dựng chương trình chia sẻ thông tin với BHTGVN để BHTGVN có thể cùng NHNN đánh giá tình hình hoạt động của các TCTD và sẵn sàng xử lý khi xảy ra sự cố.
- Về phía BHTGVN: Khi có thông tin TCTD mất thanh khoản tạm thời, đoàn công tác BHTGVN trực tiếp đến TCTD để xử lý sự cố và trấn an công chúng. Công tác chi trả tiền gửi được bảo hiểm được thực hiện nhanh gọn bên cạnh hiệu quả của hoạt động kiểm tra, giám sát.. Hàng tháng, quý BHTGVN gửi NHNN báo cáo giám sát định kỳ về tình hình hoạt động của TCTD, , đồng thời cókiến nghị xử lý kịp thời vi phạm quy định về an toàn hoạt động ngân hàng, rủi ro gây mất an toàn trong hệ thống.
- Về phía báo chí truyền thông: Khi xảy ra sự cố tại TCTD, công tác truyền thông phải chính xác, kịp thời và trung thực, cần xác định rõ trách nhiệm công tác tuyên truyền nhằm ngăn chặn rủi ro mất cân xứng thông tin. Thời gian qua, BHTGVN đã phát huy hiệu quả hoạt động truyền thông chính sách BHTG, hạn chế được sự suy đoán, truyền tin sai sự thật. Ngoài ra, BHTGVN đã tổ chức một số chương trình giao lưu đối thoại, đăng bài trên các tạp chí, website để giúp người dân hiểu rõ về chính sách BHTG, quyền lợi được hưởng khi gửi tiền tại TCTD, qua đó giúp tăng niềm tin của công chúng vàohệ thống ngân hàng.
Để xảy ra đột biến rút tiền gửi là điều không mong muốn của bất kỳ nền kinh tế nào vì hậu quả có thể rất khó lường. Vì vậy, ngăn chặn đột biến rút tiền đòi hỏi sự phối kết hợp của nhiều cơ quan. Mối quan hệ giữa NHNN, BHTGVN và báo chí truyền thông là mối quan hệ tương trợ lẫn nhau giữa những công cụ chính sách công của nhà nước, qua đó góp phần duy trì an toàn lành mạnh hoạt động của hệ thống ngân hàng.
Ths. Hồ Thanh Xuân
Tài liệu tham khảo:
(1) /Default.aspx?tabid=120&News=3146&CategoryID=3
(2) Luật BHTG