Tại Chi nhánh BHTGVN khu vực Đông Bắc Bộ, hoạt động kiểm tra, giám sát tổ chức tham gia BHTG là quỹ tín dụng nhân dân cơ sở (QTDND) được quan tâm triển khai đồng bộ ngay từ thời gian đầu. Trải qua hơn 10 năm thực hiện, hoạt động kiểm tra, giám sát hệ thống QTDND đã đóng góp những kết quả hết sức quan trọng để đảm bảo duy trì sự ổn định, phát triển của hệ thống các tổ chức tham gia BHTG cũng như triển khai tốt nhất chính sách bảo vệ người gửi tiền. Đặc biệt, sự phối hợp hiệu quả giữa hai hoạt động này đã mang lại những thành công quan trọng cho Chi nhánh trong quá trình phát hiện sớm, xử lý kịp thời những tình huống cũng như những tổ chức gặp vấn đề trong hoạt động.
Hiện nay, hoạt động giám sát tại Chi nhánh đã tiến hành đối với 100% QTDND, nhờ có hệ thống dữ liệu thông tin đầu vào đầy đủ, chính xác được cập nhật nhanh chóng thông qua đơn vị truyền file báo cáo điện tử, số đơn vị gửi báo cáo bằng file điện tử tăng dần qua các năm, đến nay có gần 270/282 đơn vị truyền file báo cáo điện tử thành công, xấp xỉ bằng 96% tổng số đơn vị phụ trách. Một số đơn vị chưa có phần mềm kế toán, thực hiện gửi báo cáo bằng văn bản cho Chi nhánh. Để duy trì thường xuyên số đơn vị gửi báo cáo bằng File điện tử, Chi nhánh phát huy hiệu quả phương pháp làm việc theo nhóm, thành viên trong nhóm có trách nhiệm hướng dẫn các đơn vị khi có phát sinh vướng mắc hoặc các lỗi kỹ thuật, bởi vậy những đơn vị đã được hướng dẫn cài đặt luôn đảm bảo tỷ lệ truyền đều. Một số đơn vị do cán bộ làm công tác này thay đổi hoặc khả năng tin học yếu, Chi nhánh kết hợp hỗ trợ cài đặt lại qua các đợt kiểm tra hoặc hướng dẫn qua chương trình hỗ trợ từ xa (TeamViewer). Công tác truyền báo cáo bằng file điện tử góp phần giảm chi phí và tiết kiệm thời gian cho các QTDND do không phải gửi báo cáo giấy, đồng thời cũng giúp Chi nhánh có dữ liệu đầu vào sớm, độ chính xác cao (trường hợp báo cáo có sai sót đơn vị chỉnh sửa và gửi lại được ngay) để thực hiện giám sát được nhanh chóng và đảm bảo chất lượng, cán bộ nghiệp vụ không phải nhập thủ công từ báo cáo giấy nên có nhiều thời gian để nâng cao chất lượng công tác tổng hợp, phân tích, đánh giá hoạt động của từng đơn vị, nhất là giám sát phí BHTG đã cơ bản chính xác, qua đó giảm tải được thời gian kiểm tra phí BHTG tại đơn vị, kiểm tra trực tiếp chủ yếu làm rõ những phần loại trừ đối tượng không được BHTG theo quy định.
Trên cơ sở kết quả giám sát, đối với các đơn vị yếu kém, Chi nhánh thực hiện phân công cán bộ có kinh nghiệm theo dõi chặt chẽ, đối với đơn vị có biểu hiện bất thường trong hoạt động như: Nợ nhóm 2, nợ xấu tăng đột biến, dư nợ hoặc nguồn vốn tăng, giảm bất thường… Chi nhánh đưa vào danh sách theo dõi riêng, nắm bắt thêm từ các kênh thông tin khác, đồng thời phối hợp với Chi nhánh Ngân hàng nhà nước các tỉnh, thành phố trên địa bàn xử lý kịp thời, tổ chức nắm tình hình ngay tại đơn vị khi cần thiết, hoặc đưa vào danh sách kiểm tra kỳ sau.
Hoạt động kiểm tra của BHTGVN sau khi Luật BHTG chính thức có hiệu lực thi hành có nhiều thay đổi. BHTGVN không kiểm tra an toàn trong hoạt động ngân hàng của các tổ chức tín dụng mà chỉ tập trung kiểm tra việc thực hiện qui định của pháp luật về BHTG và kiểm tra việc tính, nộp phí BHTG của tổ chức tham gia BHTG. Quy định này giúp rút ngắn thời gian kiểm tra đối với một QTDND; đồng thời mở rộng quy mô kiểm tra các QTDND, tạo điều kiện cho việc nắm bắt tình hình hoạt động thực tế của các QTDND trên địa bàn.
Để hoạt động kiểm tra đem lại hiệu quả cao, đánh giá rõ được thực trạng hoạt động của hệ thống QTDND trên địa bàn, căn cứ khoản 10 Điều 13 Luật BHTG, BHTGVN có trách nhiệm “Tổng hợp, phân tích và xử lý thông tin về tổ chức tham gia BHTG nhằm phát hiện và kiến nghị NHNNVN xử lý kịp thời những vi phạm quy định về an toàn hoạt động ngân hàng, rủi ro gây mất an toàn trong hệ thống ngân hàng”, căn cứ nội dung được kiểm tra, Chi nhánh đã xây dựng đề cương kiểm tra phù hợp với yêu cầu kế hoạch của BHTGVN, đồng thời Ban lãnh đạo Chi nhánh đã mạnh dạn đưa vào đề cương kiểm tra những nội dung mà công tác giám sát còn nghi vấn, nhằm “phân tích và xử lý thông tin” từ kết quả giám sát một cách chính xác, phù hợp thực trạng hoạt động tại từng đơn vị, như: Qua giám sát phát hiện đơn vị có tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu không đảm bảo quy định, nhưng do không đủ cơ sở đánh giá đúng tài sản có rủi ro (Dư nợ cho vay có tài sản bảo đảm, không có tài sản bảo đảm; tính hợp pháp của tài sản bảo đảm), Chi nhánh sẽ làm rõ thông qua kiểm tra trực tiếp; qua giám sát theo dõi trên cân đối, đơn vị duy trì nợ nhóm 2 quá 3 tháng mà không có phát sinh nợ xấu, rõ ràng chưa phản ánh đúng thực trạng nợ xấu, vì vậy kiểm tra danh mục nợ xấu cũng là nội dung được Chi nhánh đưa vào đề cương kiểm tra đối với những đơn vị này; khảo sát tiền gửi không thuộc đối tượng bảo hiểm đối với thành viên góp vốn trên 5% vốn điều lệ và các đối tượng khác theo quy định hiện hành, phục vụ cho công tác giám sát phí BHTG; đi sâu xem xét khắc phục kiến nghị của BHTGVN…Tóm lại, thông qua hoạt động giám sát từ xa, trên cơ sở dữ liệu nhận được, cán bộ nghiệp vụ sẽ tiến hành lập báo cáo giám sát, phân tích, đánh giá tình hình hoạt động của từng đơn vị, đánh giá các chỉ tiêu đảm bảo an toàn hoạt động…nếu thấy đơn vị có những vi phạm và những nghi vấn cần xác minh trực tiếp, Chi nhánh sẽ đưa vào nội dung kiểm tra một cách linh hoạt, phù hợp với quy định của Luật BHTG, nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm tra, giám sát hệ thống QTDND. Trên thực tế, những đơn vị Chi nhánh thấy có nghi vấn, khi trao đổi trực tiếp với Chi nhánh NHNN, đều được chia sẻ là thật sự “có vấn đề”.
Một điểm mới trong quá trình triển khai hoạt động kiểm tra, giám sát sau khi Luật BHTG ban hành, đó là bên cạnh những nội dung báo cáo kết quả kiểm tra gửi NHNN đã thực hiện trước khi có Luật BHTG, căn cứ Khoản 10 Điều 13 Luật BHTG, Chi nhánh đã mạnh dạn tổng hợp các vấn đề nổi cộm thông qua giám sát để báo cáo NHNN chi nhánh các tỉnh thành phố, nhằm kiến nghị NHNN xử lý kịp thời những vi phạm về an toàn hoạt động ngân hàng, rủi ro gây mất an toàn hệ thống.
Có thể nói, sự phối kết hợp chặt chẽ giữa công tác giám sát và kiểm tra theo Luật BHTG thời gian qua tại Chi nhánh đã đem lại hiệu quả và nâng cao chất lượng cho cả hai nghiệp vụ này. Giám sát chuyên sâu với cơ sở dữ liệu phân tích đầy đủ đã giảm tải được cho công tác kiểm tra, đánh giá và cảnh báo sớm được tình hình của đơn vị, góp phần xử lý kịp thời những tình huống xấu trong hoạt động của hệ thống tổ chức tham gia BHTG trên địa bàn. Đồng thời, thông qua kiểm tra sẽ có cái nhìn chính xác hơn về các chỉ số giám sát, làm rõ được những vấn đề còn nghi vấn.
Để tiếp tục nâng cao hiệu quả phối hợp giữa hoạt động kiểm tra giám sát theo quy định tại Luật BHTG, bài viết xin đề xuất một số giải pháp, kiến nghị sau:
Một là: BHTGVN khẩn trương đề nghị NHNN ban hành các văn bản dưới luật liên quan đến hoạt động của BHTG nói chung và hoạt động kiểm tra, giám sát nói riêng để quá trình thực thi Luật BHTG được đồng bộ;
Hai là: Tổ chức các lớp tập huấn nghiệp vụ theo từng chuyên đề phù hợp với Luật BHTG và tình hình thực tiễn tại Việt Nam, qua đó trang bị cho đội ngũ cán bộ BHTGVN kiến thức nghiệp vụ ngân hàng vững chắc, đồng thời nâng cao khả năng phân tích, đánh giá các chỉ tiêu an toàn về hoạt động của tổ chức tham gia BHTG để có thể triển khai hoạt động kiểm tra, giám sát một cách hiệu quả nhất.
Ba là, nguồn thông tin trực tiếp từ tổ chức tham gia BHTG, đặc biệt là hệ thống QTDND cơ sở có ý nghĩa rất quan trọng, vừa đảm bảo tính chính xác, kịp thời, phù hợp với điều kiện hoạt động của đơn vị, cũng như tính sẵn có của hệ thống truyền tin hiện tại được kết nối giữa Chi nhánh và đơn vị, đảm bảo thực thi nhiệm vụ kịp thời của Chi nhánh nói riêng và BHTG Việt Nam nói chung, thêm vào đó, để đảm bảo tính khách quan trong kết quả giám sát, đề nghị các cơ quan chức năng khi ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết thi hành Luật BHTG cần nghiên cứu quy định rõ hơn thông tin báo cáo về tình hình hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG cho BHTGVN.
Bốn là: BHTGVN sớm xây dựng một hệ thống giám sát từ xa thống nhất, phù hợp với Luật BHTG và nguồn thông tin đầu vào, nội dung kiểm tra cần vận dụng linh hoạt các quy định của Luật BHTG để nâng cao hiệu quả phối hợp giữa hoạt động giám sát và kiểm tra, thực hiện tốt nhiệm vụ đảm bảo duy trì an toàn hoạt động của hệ thống các tổ chức tham gia BHTG, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, thực hiện tốt các mục tiêu hoạt động của BHTG Việt Nam theo Luật.
Tài liệu tham khảo:
- Luật Bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam được Quốc hội khóa XIII thông qua tại kỳ họp thứ 3 ngày 19/6/2012;
- Các Nghị định, Thông tư của Chính phủ về BHTG;
- Các báo cáo kết quả giám sát, kiểm tra QTDND của Chi nhánh BHTG khu vực Đông Bắc bộ;
- Tham khảo một số thông tin trong các bài viết trên các website.