Triển khai hoạt động Đầu tư và là yêu cầu khách quan
Khoản 2, Điều 29, Luật BHTG quy định “Tổ chức BHTG là pháp nhân, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, bảo đảm an toàn vốn và tự bù đắp chi phí”. Do đặc thù các tổ chức tham gia BHTG đóng phí trong một thời gian dài, đồng thời nguồn thu của tổ chức BHTG so với chi tại một thời điểm thường có chênh lệch dương nên nguồn vốn của BHTG tại một thời điểm nhất định có số tiền kết dư. Trong giai đoạn hiện nay, nền kinh tế nước ta đang phát triển, nhu cầu về vốn không ngừng tăng nhanh, việc cung ứng vốn cho nền kinh tế thông qua tụ điểm tài chính trong đó bao gồm nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi của BHTGVN sẽ góp phần không nhỏ tạo ra sự tự chủ và thế chủ động trong việc phát triển kinh tế - xã hội đất nước.
Mặt khác, vốn của tổ chức BHTG luôn phải đối mặt với những nguy cơ rủi ro, như việc tính toán mức đóng phí; những biến động tài chính – ngân hàng bất thường dẫn đến việc bội chi do phải trả tiền bảo hiểm đối với các tổ chức tham gia BHTG bị phá sản; bị giảm giá trị do lạm phát thông thường, do lạm phát từ các cuộc khủng hoảng kinh tế, chính trị, xã hội trong nước và quốc tế tác động... Với những nét đặc trưng đó đòi hỏi nguồn vốn của tổ chức BHTG phải được chú trọng phát triển để tránh bị bội chi. Sự quay vòng vốn nhằm bảo toàn và phát triển là một đặc thù của hoạt động BHTG trong nền kinh tế thị trường. Hoạt động đầu tư nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để tăng trưởng giá trị vốn là một yêu cầu khách quan, đảm bảo cho sự tồn tại, phát triển và phát huy tác dụng của chính sách BHTG nước ta.
Hoạt động đầu tư nguồn vốn của BHTGVN và một số đề xuất
Hiện nay, ở những nước có hệ thống pháp luật về BHTG hoàn chỉnh, Nhà nước một mặt để tổ chức BHTG tự chủ về tài chính, mặt khác cũng hậu thuẫn BHTG đầu tư vào nhiều lĩnh vực, cụ thể như: Luật bảo vệ người gửi tiền Hàn Quốc (2005) cho phép tổ chức BHTG sử dụng nguồn tiền nhàn rỗi mua trái phiếu chính phủ và cho vay khu vực công hay các loại chứng khoán khác do Uỷ ban BHTG chỉ định, gửi tiền vào các tổ chức tài chính được bảo hiểm do Uỷ ban BHTG chỉ định…. Luật BHTG liên bang Nga (2003) quy định vốn tạm thời nhàn rỗi của quỹ BHTG bắt buộc có thể được phân bổ và (hoặc) đầu tư: vào giấy tờ có giá của Liên Bang Nga, vào trái phiếu các tổ chức của Nga, vào cổ phiếu các quỹ đầu tư phân bổ tiền vốn vào giấy tờ có giá của các nước khác, trái phiếu, cổ phiếu của các tổ chức cổ phần nước ngoài khác, vào giấy tờ có giá của các quốc gia là thành viên của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế, vào tiền gửi và giấy tờ có giá của Ngân hàng Nga…. Luật BHTG Indonesia (2004) quy định: tài sản đầu tư sẽ đầu tư vào những giấy tờ thương mại do Chính phủ/hoặc Ngân hàng trung ương (TW) Indonesia phát hành. BHTG Indonesia (IDIC) sẽ không được đầu tư vào một ngân hàng hoặc công ty khác, ngoại trừ trường hợp đặc biệt đầu tư tạm thời để thực hiện công tác xử lý ngân hàng đổ vỡ. IDIC có thể được đầu tư vào những tài sản phi đầu tư trong hoạt động kinh doanh…. Tại Đài Loan, Tổng công ty BHTG Đài Loan (CDIC) được đầu tư vào trái phiếu, gửi tiền tại ngân hàng TW…
Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện nay, theo quy định tại Điều 31, Luật BHTG thì “Tổ chức BHTG được sử dụng nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để mua trái phiếu Chính phủ, tín phiếu Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và gửi tiền tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam”. Như vậy, các hoạt động đầu tư hiệu quả của BHTGVN sẽ đem lại một nguồn tài chính không nhỏ góp phần giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước trong trường hợp xử lý đổ vỡ các tổ chức tham gia BHTG và từ đó làm giảm gánh nặng cho người dân đóng thuế.
Hoạt động đầu tư trước hết mang lại lợi ích cho chính nguồn vốn của BHTGVN. Thông qua hoạt động đầu tư nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi của BHTGVN sẽ tạo ra một nguồn tài chính mới bổ sung vào vốn, từ đó tăng quy mô và sức mạnh về vốn của BHTGVN.
Bên cạnh sự thu hút các nguồn vốn đầu tư nước ngoài thì việc cung ứng vốn từ nền kinh tế thông qua các công cụ tài chính như nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi của BHTGVN có ý nghĩa rất quan trọng đối với nền kinh tế nước nhà. Chẳng hạn, BHTGVN đã dùng một phần nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để mua trái phiếu Chính phủ. Nguồn này sẽ góp phần để đầu tư phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Trong những năm qua, các công trình, dự án được đầu tư từ nguồn vốn ngân sách, nguốn vốn trái phiếu Chính phủ…đã làm thay đổi diện mạo cũng như phục vụ đắc lực sự phát triển kinh tế - xã hội của nước nhà, nâng cao chất lượng đời sống người dân.
Theo Thông tư số 41/2014/TT-BTC ngày 08/04/2014 của Bộ Tài chính và có hiệu lực thi hành từ ngày 25-5-2014 và áp dụng từ năm tài chính 2014 quy định chế độ tài chính đối với BHTGVN, BHTGVN được sử dụng vốn để phục vụ hoạt động theo quy định của pháp luật. Việc sử dụng vốn của BHTGVN phải đảm bảo nguyên tắc an toàn, phát triển vốn.
Như vậy, quá trình đem vốn tạm thời nhàn rỗi đầu tư sinh lời phải tuân thủ chặt chẽ những nguyên tắc về an toàn và phát triển để hạn chế tối đa rủi ro. Bên cạnh đó, xuất phát từ đặc điểm và mục đích hoạt động của BHTGVN, hoạt động đầu tư vốn tạm thời nhàn rỗi còn phải đảm bảo yêu cầu sau:
Một là, hoạt động đầu tư vốn của BHTGVN phải an toàn (không chỉ bảo toàn được số vốn đầu tư mà còn phải giữ được giá trị thực sự của vốn) nhằm trước hết là bảo toàn được nguồn vốn của BHTGVN để bảo vệ người gửi tiền và đảm bảo an sinh xã hội. Hai là, tính hiệu quả khi đầu tư, vì nếu đầu tư không sinh lời thì sẽ không thể thực hiện được mục tiêu tăng trưởng vốn và cũng làm ảnh hưởng tới việc bảo toàn và phát triển nguồn vốn cũng như khả năng chi trả trong tương lai. Ví dụ hiện nay, theo Điều 3, Quyết định số 02/QĐ-VSD ngày 8/1/2013 của Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD) về việc Ban hành quy chế thành viên của Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam thì BHTGVN không là thành viên lưu ký chứng khoán trên Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội và khi BHTGVN muốn tham gia phải lưu ký trái phiếu Chính phủ qua công ty chứng khoán, như vậy sẽ không tạo được sự chủ động, chứa đựng nhiều rủi ro và phí môi giới cao… Để thực hiện được yêu cầu này, cần thiết phải xác định được các danh mục, lĩnh vực và cách triển khai hoạt động đầu tư nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi của BHTGVN.
Ba là, phải chú trọng đến tính thanh khoản. Nguồn vốn của BHTG luôn vận động, đó là quá trình tạo lập và sử dụng vốn để chi trả cho người được BHTG tại bất kỳ thời điểm nào. Do vậy, đầu tư vốn vào lĩnh vực nào, dưới hình thức nào cũng phải đảm bảo khả năng chuyển đổi các tài sản đầu tư thành tiền để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ chi trả cho người được bảo hiểm tiền gửi. Ví dụ như đầu tư vào Tín phiếu thì nên chọn kỳ hạn sao cho hợp lý nhằm hạn chế các rủi ro (về lãi suất và lạm phát…) và dễ luân chuyển vốn.
Tóm lại, đầu tư nhằm bảo toàn và tăng trưởng nguồn vốn của BHTGVN còn phải đảm bảo lợi ích kinh tế và xã hội, bởi BHTG là một chính sách quan trọng của Nhà nước. Song với sự vận động không ngừng của thực tiễn kinh tế, rất mong các cơ quan quản lý có thẩm quyền sớm có những văn bản và hướng dẫn cụ thể về đầu tư để các hoạt động đầu tư nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi của BHTGVN đạt hiệu quả cao nhất nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội đất nước.
Tài liệu tham khảo:
- Luật BHTG Việt Nam (2012); Luật bảo vệ người gửi tiền Hàn Quốc (2005); Luật BHTG liên bang Nga (2003); Luật BHTG Indonesia (2004); Luật BHTG Đài Loan (2010).
- Thông tư số 41/2014/TT-BTC của Bộ Tài chính ngày 08/04/2014.
- Quyết định số 02/QĐ- VSD của VSD ngày 8/1/2013.
- www.div.gov.vn/Default.aspx?tabid=120&News=4717&CategoryID=3