Kiểm soát đặc biệt là việc TCTD bị đặt dưới sự kiểm soát trực tiếp của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNNVN) do có nguy cơ mất khả năng chi trả, mất khả năng thanh toán hoặc vi phạm nghiêm trọng pháp luật dẫn đến nguy cơ mất an toàn hoạt động (theo Khoản 1 Điều 3, Thông tư số 07/2013/TT-NHNN ngày 14/3/2013 của NHNN quy định về việc kiểm soát đặc biệt đối với tổ chức tín dụng).
Hoạt động của các TCTD là kinh doanh tiền tệ, chủ yếu là nhận tiền gửi, đầu tư và cung cấp các dịch vụ ngân hàng, vì vậy mang tính nhạy cảm và rủi ro cao. Rủi ro trong hoạt động ngân hàng sẽ để lại hậu quả nặng nề không chỉ ảnh hưởng đến khách hàng, người gửi tiền ở một ngân hàng, mà có tính lan truyền ảnh hưởng đến hệ thống ngân hàng và toàn bộ nền kinh tế. BHTG là một công cụ tài chính quan trọng để bảo vệ người gửi tiền và đảm bảo an sinh xã hội. BHTG góp phần gia tăng niềm tin của công chúng vào hoạt động tài chính - ngân hàng, làm cho người gửi tiền tin tưởng hơn khi gửi tiền vào các ngân hàng. Đặc biệt, trong trường hợp các TCTD bị kiểm soát đặc biệt, người gửi tiền sẽ cảm thấy yên tâm hơn vì có tổ chức BHTG thay mặt Chính phủ đứng ra bảo vệ tiền gửi cho họ. Trường hợp xấu nhất, nếu tổ chức đó không khôi phục được hoạt động thì người gửi tiền vẫn sẽ nhận được khoản tiền bảo hiểm trong hạn mức quy định từ tổ chức BHTG.
Trước khi Luật BHTG được Quốc hội thông qua và có hiệu lực vào ngày 01/01/2013, vai trò và trách nhiệm của BHTGVN đối với các tổ chức tham gia BHTG bị kiểm soát đặc biệt chưa được phân nhiệm cụ thể, rõ ràng. Trong cơ cấu tổ chức Ban Kiểm soát đặc biệt theo Thông tư số 08/2010/TT-NHNN ngày 22/03/2010 của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) quy định về việc kiểm soát đặc biệt đối với TCTD không có thành phần của BHTGVN. Mặt khác, theo cơ chế phối hợp trao đổi thông tin giữa BHTGVN và NHNN thì khi có quyết định đặt TCTD vào kiểm soát đặc biệt, Vụ Các TCTD hợp tác và NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố sẽ có thông báo gửi cho BHTGVN. Nhưng thực tế, thời gian qua, việc cung cấp thông tin còn hạn chế, BHTGVN nắm bắt được thông tin các tổ chức tham gia BHTG bị đặt vào kiểm soát đặc biệt chủ yếu thông qua công tác giám sát, theo dõi tình hình hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG.
Trong thời gian qua, BHTGVN đã tích cực theo dõi diễn tiến hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG bị kiểm soát đặc biệt để có phương án bảo vệ tốt nhất quyền lợi của người gửi tiền, đặc biệt đối với những TCTD không có khả năng khắc phục được nguy cơ mất khả năng thanh toán dẫn đến phá sản để có phương án chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền. Tuy nhiên, do BHTGVN không được trực tiếp tham gia vào quá trình kiểm soát đặc biệt, không có thành phần trong Ban kiểm soát đặc biệt nên việc nắm bắt nhanh chóng, kịp thời tình hình khắc phục hoạt động và những biến động bất thường của tổ chức này còn hạn chế, dẫn đến quyền lợi của người gửi tiền chưa được đảm bảo tốt nhất.
Để đảm bảo quyền lợi của người gửi tiền, mục tiêu hoạt động của BHTGVN và phù hợp với nguyên tắc 15 trong Bộ nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả, đó là phát hiện sớm, can thiệp và xử lý kịp thời các ngân hàng đang hoặc xem là có nguy cơ rơi vào khó khăn tài chính, khoản 13 Điều 13 Luật BHTG quy định: Tổ chức BHTG được tham gia vào quá trình kiểm soát đặc biệt đối với TCTD tham gia BHTG theo quy định của NHNN.
Ngày 14/3/2013, NHNNVN đã ban hành Thông tư số 07/2013/TT-NHNN quy định về việc kiểm soát đặc biệt đối với TCTD thay thế Thông tư số 08/2010/TT-NHNN ngày 22/03/2010. Theo đó, đối với những trường hợp TCTD bị kiểm soát đặc biệt có tham gia BHTG, BHTGVN có trách nhiệm: cử cán bộ tham gia Ban kiểm soát đặc biệt theo yêu cầu của NHNN; trong thời hạn tối đa bẩy ngày kể từ ngày nhận được văn bản đề nghị của Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng, NHNN chi nhánh, Ban kiểm soát đặc biệt, BHTGVN có ý kiến bằng văn bản về các vấn đề liên quan đến kiểm soát đặc biệt đối với TCTD và quyết định về việc kiểm soát đặc biệt sẽ được thông báo đến BHTGVN.
Như vậy, việc tổ chức BHTG tham gia vào quá trình kiểm soát đặc biệt đã khắc phục những hạn chế của các quy định trước đây, hiện thực hóa tốt hơn mục tiêu hoạt động của tổ chức BHTG.
Để tổ chức BHTG có thể thực hiện tốt hơn nhiệm vụ bảo vệ người gửi tiền tại các TCTD bị kiểm soát đặc biệt, thiết nghĩ trong Ban kiểm soát đặc biệt cần có sự phân công nhiệm vụ rõ ràng, cụ thể đối với các thành viên và nhiệm vụ của mỗi thành viên dựa trên mục tiêu hoạt động của tổ chức đó.
Với việc ban hành đồng bộ các văn bản hướng dẫn, sự nỗ lực của TCTD bị kiểm soát đặc biệt, việc giám sát có hiệu quả của Ban kiểm soát đặc biệt và các đơn vị có liên quan, mong rằng TCTD bị kiểm soát đặc biệt sẽ nhanh chóng trở lại hoạt động bình thường. Qua đó, quyền lợi của người gửi tiền được đảm bảo tốt nhất, hệ thống tài chính – ngân hàng phát triển ổn định, an sinh xã hội được bảo đảm.
Nguyễn Thị Loan
(Chi nhánh BHTGVN khu vực Hà Nội)
Tài liệu tham khảo:
- Luật Các tổ chức tín dụng được Quốc hội khóa XII, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 16/6/2010;
- Luật Bảo hiểm tiền gửi được Quốc hội khóa XIII thông qua tại kỳ họp thứ 3 ngày 18/6/2012;
- Bộ Nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả;
- Thông tư số 03/2006/TT-NHNN ngày 25/4/2006 của NHNN v/v hướng dẫn một số nội dung tại Nghị định số 89/1999/NĐ-CP và Nghị định số 109/2005/NĐ-CP ngày 24/8/2005 của Chính phủ v/v sửa đổi, bổ sung một số Điều của Nghị định 89/1999/NĐ-CP;
- Thông tư số 08/2010/TT-NHNN ngày 22/03/2010 của Ngân hàng Nhà nước quy định về việc kiểm soát đặc biệt đối với tổ chức tín dụng;
- Thông tư số 07/2013/TT-NHNN ngày 14/3/2013 của Ngân hàng Nhà nước quy định về việc kiểm soát đặc biệt đối với tổ chức tín dụng.