Từ Bộ nguyên tắc cơ bản của thế giới
Phát biểu đề dẫn tại Hội thảo, ông Bùi Khắc Sơn, Tổng Giám đốc DIV cho biết: Hiện trên thế giới có hơn 100 quốc gia đã xây dựng hệ thống BHTG nhằm bảo vệ quyền lợi người gửi tiền và góp phần duy trì ổn định tài chính. Tuy nhiên, sự phát triển của DIV hiện nay vẫn chưa vượt qua được 2 "rào cản" lớn là luật pháp chưa hoàn thiện và cơ chế xử lý các ngân hàng chưa đủ mạnh. Phần thuyết trình giới thiệu về: “Các nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả và phương pháp đánh giá tuân thủ” của ông David Walker, Vụ trưởng Vụ chính sách, Bảo hiểm và Hợp tác quốc tế, Tổng công ty BHTG Canada, (chuyên gia tư vấn – người từng có nhiều kinh nghiệm trong các lĩnh vực kinh tế, BHTG và các qui chế tài chính ở khu vực tư nhân, chính phủ và học thuật, chuyên giúp đỡ các nước đang xây dựng và nâng cao chất lượng hoạt động cấu trúc mạng an toàn tài chính) nhằm mang đến cho DIV một Bộ nguyên tắc mới hiệu quả, từ đó có thể tìm ra những lựa chọn vừa phù hợp với thực tiễn Việt Nam vừa phù hợp với thông lệ quốc tế để áp dụng. Và theo cách đánh giá của ông David Walker thì: 18 nguyên tắc phát triển hệ thống BHTG hiệu quả và phương pháp đánh giá tuân thủ chính là kim chỉ nam cho hoạt động BHTG, hiện đã được áp dụng ở nhiều nước, và Việt Nam đang trong quá trình tham gia thực hiện. Các nguyên tắc này nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động của hệ thống BHTG; Phản ánh và phù hợp với các đặc điểm và môi trường vĩ mô khác nhau của mỗi nước và chủ yếu được đúc kết từ kinh nghiệm thực tế của các tổ chức BHTG.
18 nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả được phân loại chung thành 10 nhóm, gồm: Xác định mục tiêu (nguyên tắc 1,2); Nhiệm vụ và quyền hạn (nguyên tắc 3 và 4); Quản trị (nguyên tắc 5); Quan hệ với các thành viên khác của mạng an toàn tài chính và các vấn đề xuyên biên giới (nguyên tắc 6 và 7); Tổ chức tham gia BHTG và phạm vi bảo hiểm (nguyên tắc 8, 9, 10); Cấp vốn (nguyên tắc 11); Nhận thức của công chúng (nguyên tắc 12); Các vấn đề pháp lý (nguyên tắc 13,14); Xử lý đổ vỡ (nguyên tắc 15,16) và chi trả cho người gửi tiền và thu hồi (nguyên tắc 17,18).
Trong 18 nguyên tắc cơ bản nói trên, ông David Walker đặc biệt nhấn mạnh đến một số nguyên tắc mà theo ông là đặc biệt quan trọng như: Nguyên tắc 2 – Giảm thiểu rủi ro đạo đức.Nguyên tắc này sẽ được giảm thiểu bằng cách đảm bảo rằng hệ thống BHTG có các đặc điểm thiết kế phù hợp và thông qua các yếu tố khác của mạng an toàn tài chính. Hay như Nguyên tắc 4 – Quyền hạn. Nguyên tắc này xác định rõ một tổ chức BHTG cần phải có tất cả những quyền hạn cần thiết để hoàn thành chức năng, nhiệm vụ của mình. Các quyền hạn này cần phải được qui định một cách chính thức. Tất cả các tổ chức BHTG cần phải có quyền lập quĩ phục vụ công tác chi trả, tham gia ký kết hợp đồng, xác định các qui trình và ngân sách hoạt động nội bộ, và có thể tiếp cận kịp thời và chính xác các thông tin để đảm bảo rằng hệ thống BHTG có thể thực hiện nghĩa vụ đối với người gửi tiền một cách kịp thời. Nguyên tắc 5 – Quản trị. Nguyên tắc này nêu rõ: Tổ chức BHTG cần hoạt động một cách độc lập, minh bạch, có trách nhiệm giải trình và không bị tác động bởi hệ thống chính trị và khu vực tài chính ngân hàng. Đây được xem là nguyên tắc khó đạt được nhất trong các nguyên tắc của tổ chức BHTG trên thế giới. Nguyên tắc 6 - Mối quan hệ với các thành viên mạng an toàn tài chính cũng là một nguyên tắc được xem rất quan trọng trong hệ thống BHTG. Nguyên tắc này qui định: cần phải xây dựng một khuôn khổ phù hợp để phối hợp chặt chẽ và chia sẻ thông tin, định kỳ cũng như liên quan đến một số ngân hàng cụ thể, giữa các tổ chức BHTG và các thành viên khác của mạng an toàn tài chính. Thông tin phải chính xác và kịp thời (phải tuân thủ nguyên tắc bảo mật khi cần thiết). Cơ chế phối hợp và chia sẻ thông tin phải được chính thức hóa.
Theo Báo cáo của Diễn đàn Ổn định tài chính (FSF) về Tăng cường khả năng phục hồi của thị trường và các tổ chức (tháng 4/2008), các sự kiện xảy ra trong thời gian khủng hoảng tài chính toàn cầu vừa qua đã chứng minh tầm quan trọng của các cơ chế bồi thường hiệu quả cho người gửi tiền. Báo cáo của FSF có ghi: “Các chính phủ nên thống nhất một bộ nguyên tắc quốc tế nhằm xây dựng hệ thống BHTG hiệu quả. Những nguyên tắc này cũng cần ghi nhận rằng có nhiều mô hình khác nhau cho các cơ chế BHTG nhằm đáp ứng mục tiêu mà các nguyên tắc đề ra, và do đó sẽ thích ứng được với điều kiện của nhiều quốc gia khác nhau. Việc xây dựng các nguyên tắc cũng cần tính đến những đặc điểm cơ bản của các mạng an toàn, bao gồm đặc điểm của khung quản lý và giám sát hay đặc điểm của các cơ chế xử lý tổ chức đổ vỡ.” |
Đến những khuyến nghị cho BHTG Việt Nam
Tại phần giới thiệu chung về BHTG Việt Nam và so sánh với các nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả, TS. Nguyễn Mạnh Dũng, Phó Tổng gián đốc DIV cho biết: Trong tổng số 18 nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả, hiện Việt Nam mới áp dụng 6 nguyên tắc, 12 nguyên tắc còn lại mới áp dụng một phần hoặc chưa áp dụng. Trong đó có một số nguyên tắc Việt Nam rất cần học tập kinh nghiệm quốc tế như: giảm thiểu rủi ro đạo đức (nguyên tắc 2); quyền hạn của BHTG Việt Nam (nguyên tắc 4); quản trị hệ thống (nguyên tắc 5); phạm vi bảo hiểm (nguyên tắc 9); xử lý các bên vi phạm trong đổ vỡ ngân hàng (nguyên tắc 14) và đặc biệt là phát hiện sớm, can thiệp và xử lý kịp thời các rủi ro; quy trình xử lý đổ vỡ các ngân hàng sao cho hiệu quả (nguyên tắc 15, 16)…Ông phân tích thêm: Đối sánh với 18 nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG nói trên, thì ở nước ta, có một số nguyên tắc của DIV hiện nay chưa được thực hiện đầy đủ. Ví như ở nguyên tắc “Quản trị’, vấn đề hoạt động độc lập và có trách nhiệm giải trình chưa được xác định rõ. Khi mà Luật Ngân hàng Nhà nước (NHNN) qui định: NHNN Việt Nam quản lý nhà nước đối với BHTG theo qui định của pháp luật trong bối cảnh hiện nay chưa có Luật BHTG. Hay ở nguyên tắc 6 “Mối quan hệ với các thành viên mạng an toàn tài chính”. Ở Việt Nam hiện trong mạng an toàn tài chính gồm có 4 thành viên là: Ủy ban giám sát tài chính quốc gia, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính và DIV, tuy nhiên khái niệm “mạng an toàn tài chính” vẫn chưa được xác định chính thức. Qui định về phối hợp với các cơ quan giám sát khác chưa có hoặc có nhưng hiệu lực chưa cao. Vì vậy, cần làm rõ tính độc lập cả về nghiệp vụ cũng như cơ chế hoạt động của DIV trong mối liên kết tổng thể này, có như vậy, vai trò của từng thành viên mới được phát huy hết chức năng, quyền hạn của mình. Các nội dung chưa áp dụng hoặc áp dụng một phần so sánh với Bộ nguyên tắc cơ bản phát triển hệ thống BHTG hiệu quả cần được bổ sung, hoàn thiện trong Luật BHTG dự trình Quốc hội tới đây - ông Dũng khuyến nghị.
Điều này đặc biệt có ý nghĩa khi mà NHNN Việt Nam đang xây dựng dự thảo quy định đến năm 2012 các ngân hàng thương mại phải có vốn điều lệ 5.000 tỷ đồng; đến năm 2015 phải nâng vốn điều lệ lên 10.000 tỷ đồng và trước mắt là việc tăng vốn điều lệ lên 3.000 tỷ đồng vào hạn cuối là ngày 30/9/2010. Theo các chuyên gia, việc tăng vốn điều lệ tại các ngân hàng là để đáp ứng nhu cầu hội nhập cũng như đảm bảo chống rủi ro. Tuy nhiên, với năng lực tài chính và quản trị của các ngân hàng như hiện nay sẽ không tránh khỏi áp lực lớn đối với một số ngân hàng thương mại nhỏ. Trước thực tế trên, theo Tổng Giám đốc Bùi Khắc Sơn, để thúc đẩy DIV hoạt động theo mô hình giảm thiểu rủi ro, bảo vệ quyền lợi người gửi tiền, và góp phần đảm bảo sự an toàn trong hoạt động tài chính – ngân hàng, ngoài việc gấp rút xây dựng cơ chế pháp lý đi kèm cùng với các quy trình quản lý, giám sát rủi ro, xây dựng các kịch bản xấu đối với hoạt động BHTG, thì việc cần làm ngay là áp dụng 18 nguyên tắc phát triển hệ thống BHTG hiệu quả, phê chuẩn phương pháp đánh giá tuân thủ nhằm đưa Việt Nam hội nhập sâu vào hoạt động BHTG quốc tế, qua đó cải cách hệ thống BHTG Việt Nam theo hướng chuyên nghiệp và hiệu quả hơn.