Nhằm phát triển TCVM theo hướng chuyên nghiệp, bền vững, hội nhập, năm 2005, Chính phủ đã ban hành Nghị định 28/2005/NĐ-CP về tổ chức và hoạt động của tổ chức tài chính quy mô nhỏ ở Việt Nam. Tiếp đó, ngày 15/11/2007 Chính phủ ban hành Nghị định 165/2007/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 28/2005/NĐ-CP nhằm tạo hành lang pháp lý phù hợp cho hoạt động của tổ chức TCVM. Đặc biệt, Luật các tổ chức tín dụng (TCTD) năm 2010 đã đưa TCVM là một trong các loại hình TCTD, đây là bước ngoặt quan trọng trong tiến trình phát triển hoạt động TCVM tại Việt Nam, đồng thời khẳng định sự thừa nhận của Nhà nước về vai trò và vị trí của TCVM trong hệ thống tài chính quốc gia.
Như vậy, việc xây dựng khung pháp lý tạo điều kiện cho việc thành lập cũng như hoạt động của loại hình tổ chức chuyên doanh này có thể coi là bước đột phá tạo tiền đề cho sự chuyển đổi. Việc chuyển đổi có ý nghĩa rất quan trọng, đem lại nhiều lợi ích hơn cho các tổ chức TCVM trong việc tạo điều kiện cho các tổ chức TCVM có cơ hội đổi mới và chuyên nghiệp hóa hoạt động của mình. Điều này cũng giúp đa dạng hóa nguồn vốn huy động, không chỉ bó hẹp ở tiền gửi tiết kiệm bắt buộc và tiết kiệm tự nguyện nhỏ lẻ từ thành viên mà còn được huy động tiền gửi của tổ chức và cá nhân, vay vốn của các TCTD, tổ chức tài chính, các cá nhân, tổ chức khác trong và ngoài nước…
Với những lợi thế như trên, mặc dù chủ trương chính thức hóa các tổ chức TCVM đã ra đời được 9 năm nhưng đến nay số tổ chức TCVM chính thức vẫn còn khá khiêm tốn (mới có 2 tổ chức TCVM được Ngân hàng Nhà nước cấp phép). Tiến trình chính thức hóa các tổ chức TCVM còn chậm do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có vấn đề liên quan đến các quy định pháp lý cho hoạt động TCVM. Một số khó khăn, vướng mắc có thể kể ra là:
Một, cơ quan chức năng chậm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Các TCTD. Mặc dù Luật các TCTD năm 2010 có hiệu lực đã hơn 3 năm nhưng vẫn chưa có các văn bản hướng dẫn thi hành. Chính vì vậy, hiện nay các tổ chức TCVM vẫn áp dụng theo các quy định tại Nghị định 28/2005/NĐ-CP và Nghị định 165/2007/NĐ-CP.
Hai, mặc dù hiện nay các tổ chức TCVM vẫn đang thực hiện theo Nghị định 28 và 165 nêu trên, nhưng các văn bản quy định cụ thể để hướng dẫn thực hiện quy định về chế độ hạch toán kế toán, chế độ báo cáo thống kê, chế độ tài chính… chưa được ban hành đầy đủ. Đầu năm 2014, NHNN đã ban hành chế độ báo cáo thống kê mới áp dụng cho các TCTD nhưng tổ chức TCVM không thuộc đối tượng điều chỉnh của quy định này. Hiện tại các tổ chức TCVM vẫn đang tham khảo quy định đối với các NHTM để tìm ra cách vận dụng phù hợp. .
Ba, một số quy định đã được xây dựng riêng cho tổ chức TCVM hiện nay không còn phù hợp với đặc thù hoạt động TCVM. Cụ thể như Thông tư 07/2009/TT-NHNN quy định về các tỷ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động của tổ chức tài chính quy mô nhỏ có quy định tỷ lệ về khả năng chi trả là khá cao, tới 20%, trong khi các TCTD khác là 15%. Quy định về cơ sở vật chất (kho, két, xe chở tiền chuyên dụng …) của phòng giao dịch, chi nhánh tổ chức TCVM cũng phải tương tự với NHTM trong khi lượng tiền giao dịch và tồn quỹ tại tổ chức TCVM thấp hơn nhiều lần.
Như vậy, có thể nói các cơ quan chức năng đã có nhiều nỗ lực trong việc xây dựng khuôn khổ pháp lý nhằm đưa loại hình tổ chức TCVM hoạt động theo hướng chuyên nghiệp và bền vững. Tuy nhiên, theo những phân tích nêu trên, cho đến nay khung pháp lý cho hoạt động của tổ chức này vẫn còn có những khó khăn, vướng mắc. Chính vì vậy, để tạo điều kiện cho các tổ chức TCVM hoạt động thuận lợi, thúc đẩy nhanh tiến trình chính thức hóa TCVM, các bộ ngành liên quan cần sớm hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động của tổ chức TCVM, bao gồm:
Thứ nhất, sớm có văn bản hướng dẫn thi hành Luật các TCTD năm 2010 về tổ chức TCVM.
Thứ hai, ban hành các quy định về chế độ hạch toán kế toán, chế độ báo cáo tài chính, báo cáo thống kê, chế độ tài chính.
Thứ ba, sửa đổi những bất cập liên quan đến quy định về tỷ lệ đảm bảo an toàn, hệ thống kho quỹ… cho phù hợp với đặc thù của TCVM.
Thứ tư, có quy định các chuẩn mực tối thiểu về quản trị cũng như về các vị trí then chốt trong tổ chức TCVM.