Từ khi Luật BHTG có hiệu lực thi hành đến nay, các văn bản hướng dẫn chi tiết về nghiệp vụ giám sát từ xa vẫn chưa được ban hành, chưa có quy định cụ thể về cơ chế cung cấp, trao đổi thông tin với Ngân hàng Nhà nước (NHNN). Do đó về cơ bản, hoạt động giám sát từ xa của BHTGVN vẫn tiến hành như trước đây, cách thức cũng như các chỉ tiêu giám sát tiếp tục thực hiện theo cơ chế giám sát cũ. Đến hết quý I/2014, BHTGVN đã thực hiện giám sát đối với 99,9% tổ chức tham gia BHTG gồm 92 ngân hàng thương mại, 01 Ngân hàng Hợp tác xã và 1.144 Qũy tín dụng nhân dân (Có 01 QTDND đang tạm dừng giao dịch để ổn định bộ máy hoạt động). Theo kết quả giám sát từ xa, một số TCTD vi phạm các quy định pháp luật về BHTG và vi phạm an toàn trong hoạt động ngân hàng, từ đó có cảnh báo rủi ro kịp thời tới những đơn vị đó, đặc biệt đối với các TCTD quy mô nhỏ là QTDND cơ sở. Kết quả giám sát từ xa luôn được xem là cơ sở quan trọng, tham chiếu cho các hoạt động khác của BHTGVN như kiểm tra tại chỗ, chi trả thanh lý, nhất là thực hiện lộ trình tính phí theo mức độ rủi ro v.v. Chính vì vậy, BHTGVN luôn hướng tới mục tiêu cải tiến, đổi mới phương thức giám sát từ xa theo các chuẩn mực quốc tế. Trong thời gian qua, BHTGVN thu được những kết quả nhất định trong công tác giám sát từ xa , phần nào thể hiện là một công cụ góp phần cảnh báo sớm, ngăn ngừa và xử lý kịp thời các rủi ro trong hoạt động ngân hàng.
Tuy nhiên, thực tiễn công tác giám sát từ xa của BHTGVN vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập, cụ thể như:
Thứ nhất, khả năng đáp ứng yêu cầu thông tin phục vụ công tác giám sát còn nhiều hạn chế do thiếu thông tin, quy trình tiếp nhận thông tin từ kho dữ liệu của NHNN chưa được quy định cụ thể, chi tiết. Nguồn thông tin đầu vào chủ yếu là Bảng cân đối tài khoản, chất lượng thông tin còn phụ thuộc vào đơn vị, đặc biệt đối với hệ thống QTDND cơ sở. Các loại báo cáo thống kê không đầy đủ, phần nào hạn chế kết quả giám sát an toàn hoạt động ngân hàng;
Thứ hai, chưa xây dựng được phần mềm giám sát các TCTD một cách khoa học, hiện đại và thống nhất chung cho toàn hệ thống BHTGVN, dẫn đến hiệu quả công tác giám sát chưa cao. Trong tương lai, thực hiện tính phí theo mức độ rủi ro theo quy định của Luật BHTG, cùng với việc hệ thống đánh giá và xếp hạng các TCTD theo tiêu chuẩn CAMELS được NHNN hoàn thiện thì phương thức giám sát hiện nay là rất bất cập;
Thứ ba, phương pháp giám sát mặc dù đã và đang từng bước tiến dần theo các chuẩn mực quốc tế, song chủ yếu vẫn là giám sát tính tuân thủ của các tổ chức tham gia BHTG đối với các qui định an toàn trong hoạt động ngân hàng, chưa thực sự đánh giá được hết rủi ro thị trường, cảnh báo sớm các rủi ro tiềm ẩn của các đơn vị. Trong xu hướng hội nhập kinh tế thế giới, hệ thống các TCTD tăng trưởng nhanh chóng cả về số lượng và quy mô, từ đó càng đặt ra yêu cầu sớm phải đổi mới phương pháp giám sát, chuyển từ giám sát tuân thủ sang giám sát tuân thủ kết hợp với giám sát trên cơ sở rủi ro; đo lường và đánh giá được các rủi ro tiềm ẩn của TCTD. Đây cũng chính là cơ sở quan trọng để tiến tới lộ trình tính và thu phí BHTG trên cơ sở rủi ro theo quy định mới của Luật BHTG;
Để công tác giám sát từ xa các tổ chức tham gia BHTG thực sự phát huy hơn nữa vai trò cảnh báo sớm, ngăn ngừa và xử lý kịp thời các rủi ro trong hoạt động ngân hàng, góp phần vào việc đạt được mục tiêu chung của BHTGVN, bài viết xin đưa ra một số kiến nghị như sau:
Thứ nhất, để chính sách BHTG thực sự đi vào cuộc sống, tạo điều kiện cho tổ chức BHTG phát huy tốt vai trò bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, nâng cao niềm tin công chúng, BHTGVN cần chủ động đề nghị các cấp có thẩm quyền ban hành đồng bộ những văn bản hướng dẫn sau Luật, từ đó có những định hướng triển khai phù hợp và hiệu quả tất cả các mặt nghiệp vụ, trong đó có nghiệp vụ giám sát từ xa;
Thứ hai, đề nghị NHNN sớm ban hành văn bản hướng dẫn cơ chế chia sẻ thông tin cụ thể hơn giữa BHTGVN, NHNN và tổ chức tham gia BHTG, trong đó quy định rõ phạm vi, quyền hạn, trách nhiệm các bên trong khai thác, xử lý thông tin, loại thông tin, phương thức chia sẻ, phối hợp giữa các bên;
Thứ ba, BHTGVN cần chủ động xây dựng bộ chỉ tiêu giám sát và mô hình giám sát phù hợp theo quy định của Luật BHTG, đặc biệt bám sát đầy đủ hơn nữa các chuẩn mực quốc tế, từng bước đi sâu hơn vào giám sát trên cơ sở đánh giá rủi ro chứ không chỉ dừng lại đánh giá sự tuân thủ các quy định an toàn như hiện nay;
Thứ tư, tăng cường tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ phù hợp với Luật BHTG, trong đó có nghiệp vụ giám sát rủi ro, chú trọng nâng cao chất lượng cán bộ làm công tác giám sát, đặc biệt tập trung vào khả năng phân tích, đánh giá các rủi ro tiềm ẩn trong hoạt động ngân hàng.
Quỳnh Hương, Thu Hương
(Phòng Nghiệp vụ BHTG2-CN khu vực Bắc Trung Bộ)
Tài liệu tham khảo
1. Luật BHTG 2012;
2. Nghị định số 68/2013/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật BHTG;
3. Nguyên tắc giám sát của Basel;
4. Website: div.gov.vn.