Cùng với giám sát từ xa, kiểm tra tại chỗ được xác định là một nghiệp vụ quan trọng, cần thiết góp phần thực hiện mục tiêu chính sách của BHTG Việt Nam trong suốt thời gian qua. Kết quả kiểm tra cũng phát hiện ra nhiều vi phạm của các tổ chức tham gia BHTG trong việc thực hiện các quy định về BHTG và các quy định về an toàn trong hoạt động ngân hàng. Thông qua hoạt động giám sát từ xa và kiểm tra tại chỗ, BHTGVN không chỉ đưa ra những kiến nghị và cảnh báo giúp tổ chức tham gia BHTG chỉnh sửa và phòng ngừa mà còn tư vấn để tổ chức tham gia BHTG hoạt động hiệu quả hơn.
Khoản 9 và Khoản 10 Điều 13 Luật BHTG quy định tổ chức BHTG có quyền theo dõi, kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về BHTG mà không được thực hiện kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về an toàn trong hoạt động ngân hàng, trong khi hoạt động giám sát vẫn thực hiện giám sát hai nội dung trên. Trong khi đó, hai nghiệp vụ quan trọng này cần có sự hỗ trợ và bổ sung cho nhau để thực hiện mục tiêu góp phần đảm bảo an toàn trong hoạt động ngân hàng.
Liên hệ với một số tổ chức BHTG tiên tiến trên thế giới
Tùy vào quy mô hoạt động và mục đích riêng mà mỗi hệ thống BHTG tập trung vào những lĩnh vực kiểm tra, giám sát khác nhau, từ đó dẫn đến nội dung, quy trình và phạm vi cũng khác nhau.
Tại Mỹ
Mỹ là quốc gia đầu tiên thực hiện chính sách BHTG và là một nước có hệ thống BHTG tiên tiến trên thế giới hiện nay. Tổng công ty BHTG Mỹ (FDIC) có quyền sử dụng rất nhiều nghiệp vụ, trong đó có quyền được kiểm tra các tổ chức tham gia BHTG. Các tổ chức tham gia BHTG bắt buộc phải được kiểm tra hàng năm bởi FDIC hoặc các cơ quan chủ quản ngân hàng có thẩm quyền khác. Điều 10b Luật BHTG liên bang Mỹ cho phép FDIC có quyền kiểm tra thường xuyên các ngân hàng cấp bang không phải là thành viên của hệ thống dự trữ liên bang có tham gia BHTG, các chi nhánh cấp bang của ngân hàng nước ngoài, các ngân hàng đang lập hồ sơ xin tham gia BHTG và các ngân hàng bị vỡ nợ. Ngoài ra, Ban giám đốc của FDIC có quyền ra quyết định kiểm tra đặc biệt bất cứ tổ chức tham gia BHTG nào nếu thấy cần thiết.
Tại Đài Loan
Nhằm kiểm soát hoạt động của tổ chức tham gia BHTG, phát hiện sớm các vấn đề để kịp thời có hoạt động hỗ trợ, kiểm soát cần thiết, đồng thời hình thành công cụ hữu hiệu cho kiểm tra tài chính và phân tích quản trị rủi ro. Tổng công ty BHTG Trung ương Đài Loan (CDIC) chủ yếu thực hiện các cuộc kiểm tra trực tiếp và thông qua giám sát từ xa. Kiểm tra trực tiếp bao gồm kiểm tra toàn diện và kiểm tra đặc biệt. Nội dung của kiểm tra toàn diện gồm tất cả các hoạt động của một tổ chức và tập trung vào những thay đổi trong môi trường tài chính, trong khi kiểm tra đặc biệt tập trung vào các lĩnh vực hoạt động cụ thể để ứng phó với những thay đổi bất thường về tình hình tài chính hoặc những sự kiện không mong muốn khác.
Tại Malaysia
Luật BHTG Malaysia quy định rõ ràng mục tiêu hoat động, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Tổng công ty BHTG Malaysia (MDIC). Mục tiêu hoạt động chủ yếu của MDIC là BHTG cho người gửi tiền, tăng cường quản lý rủi ro và góp phần duy trì ổn định hệ thống tài chính. Các chức năng chính của MDIC bao gồm: i) tính và thu phí BHTG; ii) quản lý quỹ BHTG; iii) chi trả BHTG; iv) đánh giá rủi ro của hệ thống tài chính ngân hàng; v) kiểm tra tổ chức tham gia BHTG trong trường hợp đặc biệt.
Tại Hàn Quốc
Tổ chức BHTG Hàn Quốc (KDIC) được thiết kế theo mô hình giảm thiểu rủi ro bao gồm đầy đủ các chức năng giám sát, kiểm tra, xử lý đổ vỡ, được quyền truy cứu trách nhiệm cũng như thực hiện việc tố tụng hình sự, dân sự nhằm duy trì tính lành mạnh của tổ chức tài chính, tránh đổ vỡ. Mô hình giảm thiểu rủi ro là mô hình tiên tiến được nhiều quốc gia lựa chọn và trở thành xu hướng thế giới do tính hiệu quả mang lại cho nền kinh tế.
Lý do cần thực hiện kiểm tra các tổ chức tham gia BHTG
Với những phân tích nêu trên tác giả bài viết hy vọng văn bản hướng dẫnthi hành Luật BHTG tiếp tục trao quyền cho BHTG Việt Nam được thực hiện kiểm tra an toàn đối với tổ chức tham gia BHTG bởi những lý do sau:
- Thứ nhất, hệ thống giám sát của BHTG Việt Nam từ trước đến nay được xây dựng theo hướng giám sát rủi ro, kết hợp chặt chẽ giữa giám sát từ xa và kiểm tra tại chỗ và đã đạt được những kết quả nhất định.
Thông qua công tác kiểm tra đã bổ sung thêm nhiều thông tin cần thiết phục vụ cho việc phân tích, đánh giá đầy đủ, chính xác hơn về hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG, đưa ra biện pháp xử lý và cảnh báo kịp thời, giúp các tổ chức tham gia BHTG nâng cao ý thức trách nhiệm trong chấp hành các quy định của pháp luật về BHTG và an toàn hoạt động ngân hàng. Qua đó góp phần nâng cao vị thế và vai trò của BHTG Việt Nam đối với các Bộ, ngành và tổ chức tham gia BHTG.
- Thứ hai, chức năng kiểm tra an toàn của BHTG Việt Nam không hề trùng lặp với chức năng thanh tra của Ngân hàng Nhà nước (NHNN).
Hoạt động giám sát của Thanh tra NHNN đối với các tổ chức tín dụng là hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước, mang tính chất thực hiện quyền lực nhà nước gắn với các biện pháp chế tài. Còn giám sát kiểm tra của tổ chức BHTG đối với các tổ chức tham gia BHTG là hoạt động thường xuyên nhằm theo dõi, đánh giá sự thay đổi về mức độ an toàn, tính thanh khoản, từ đó kiến nghị kịp thời NHNN có biện pháp can thiệp, chấn chỉnh nhằm ngăn ngừa sự đổ vỡ của các tổ chức này. Vì vậy, hoạt động giám sát kiểm tra của Thanh tra NHNN và của tổ chức BHTG đều hết sức cần thiết, tuy nhiên cần có cơ chế phối kết hợp, chia sẻ thông tin cho hiệu quả, không chồng chéo, gây khó khăn, phiền hà đối với hoạt động của tổ chức tham gia BHTG.
Nếu BHTG Việt Nam cùng với NHNN, Bộ Tài chính, Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia tạo nên một mạng lưới giám sát kiểm tra đồng bộ, bổ trợ cho nhau thì sẽ phát hiện và xử lý kịp thời những vấn đề từ khi còn trứng nước, do đó khả năng đổ vỡ dây chuyền sẽ được hạn chế đến mức thấp nhất.
- Thứ ba, Luật BHTG đã quy định thu phí theo mức độ rủi ro. Căn cứ vào kết quả kiểm tra, giám sát BHTG Việt Nam mới có thể đánh giá, phân loại các tổ chức tham gia BHTG một cách chính xác nhất, tạo ra nguồn dữ liệu đáng tin cậy tham mưu cho NHNN trong quá trình xếp hạng các tổ chức tham gia BHTG, là cơ sở quan trọng để thực hiện thu phí theo mức độ rủi ro nhằm đảm bảo tính công bằng, minh bạch.
Việc ban hành Luật BHTG là một bước tiến quan trọng nhằm tạo khuôn khổ pháp lý giúp cho hoạt động BHTG hiệu quả hơn, tiếp tục là chỗ dựa vững chắc cho người gửi tiền và góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống ngân hàng. Do đó, các văn bản hướng dẫn Luật cần cụ thể hóa sớm các quy định liên quan tới nghiệp vụ BHTG để hoạt động BHTG ngày càng hiệu quả, phù hợp với thông lệ quốc tế.