- Bảo toàn và phát triển nguồn vốn được Nhà nước cấp ban đầu;
- Góp phần quan trọng vào công cuộc đổi mới của đất nước, tham gia tái cấu trúc hệ thống ngân hàng, duy trì sự ổn định và phát triển an toàn của hệ thống các tổ chức tham gia BHTG, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, là nhân tố quan trọng trong việc phát huy nguồn vốn nội lực để phát triển kinh tế.
- Khẳng định BHTG là một định chế tài chính quan trọng đối với nền kinh tế – trong đó có mạng an toàn tài chính quốc gia…
Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu rằng DIV vẫn còn phải giải quyết một số bất cập cả về pháp lý, mô hình hoạt động lẫn các chính sách cụ thể trong thời gian tới để tiếp tục phát triển. Việc quy hoạch, hoàn thiện thiết chế tổ chức, mô hình và chính sách hoạt động cụ thể của DIV là việc của cấp quản lý vĩ mô. Trong phạm vi hiểu biết của mình, chúng tôi xin mạnh dạn đề xuất một số mong muốn:
1. Thứ nhất, về cơ sở pháp lý:
DIV cần phải nhanh chóng có một cơ sở pháp lý phù hợp – đó là Luật Bảo hiểm tiền gửi. Luật BHTG nếu được Quốc hội thông qua sớm (theo dự kiến sẽ được đưa vào chương trình chính thức cho ý kiến tại kỳ họp thứ hai của Quốc hội khoá XIII)ì sẽ:
- Là cơ sở pháp lý cụ thể cho hoạt động của DIV, đưa hoạt động của DIV phù hợp với hoạt động BHTG trên thế giới.
- Tạo ra sự độc lập trong cơ chế hoạt động của DIV, khắc phục được sự chưa đồng bộ giữa hoạt động hiện nay của DIV với pháp luật hiện hành về hoạt động ngân hàng (Luật Ngân hàng Nhà nước, Luật Các tổ chức tín dụng…).
- Khắc phục việc các văn bản dưới Luật có liên quan đến hoạt động BHTG chưa thống nhất, không đồng bộ với nhau làm giảm năng lực hoạt động và đóng góp của hoạt động BHTG vào việc ổn định hệ thống tài chính quốc gia….
2. Thứ hai, về mô hình hoạt động:
Trên thế giới, hiện nay BHTG hoạt động theo 03 mô hình: “Chuyên chi trả”; “ Chi trả với quyền hạn được mở rộng” và “ Giảm thiểu rủi ro”.
Trong thời gian tới, khi mà mức độ hội nhập và phát triển của nến kinh tế nước ta tăng trưởng cao chúng tôi cho rằng DIV cần phải có sự điều chỉnh theo hướng chuyển dần sang mô hình “ Giảm thiểu rủi ro”. Theo mô hình này, tổ chức BHTG ngoài việc bảo vệ quyền lợi của cá nhân, đơn vị gửi tiền, còn tham gia cùng với các cơ quan nhà nước và ngân hàng trung ương giám sát và đánh giá rủi ro của các ngân hàng và các định chế tài chính khác, góp phần bảo đảm sự an toàn và hoạt động bình thường của hệ thống tài chính – tiền tệ quốc gia; tính phí bảo hiểm dựa trên cơ sở định mức tín nhiệm của tổ chức tài chính; tiếp nhận xử lý nợ và thu hồi nợ đối với các tổ chức tham gia BHTG bị phá sản; được thực hiện các nghiệp vụ kinh doanh, đầu tư nhằm bảo toàn phát triển vốn ban đầu cũng như tăng cường sức mạnh tài chính, giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách.
Chúng tôi cho rằng việc thực hiện chuyển đổi dần mô hình hoạt động của DIV theo hướng “Giảm thiểu rủi ro” sẽ:
- Chủ động nắm chắc tình hình kinh doanh, năng lực tài chính của các ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng có tham gia BHTG để có biện pháp hỗ trợ nhằm giảm thiểu đến mức thấp nhất rủi ro (nếu có) của các ngân hàng và tổ chức tín dụng. Việc chủ động phòng ngừa rủi ro sẽ hiệu quả hơn việc xử lý rủi ro khi nó đã xảy ra.
- Việc thực hiện một số hoạt động đầu tư sẽ tăng cường tiềm năng tài chính của DIV, đảm bảo cho việc thực hiện trọng trách của DIV, kịp thời hỗ trợ các ngân hàng và tổ chức tín dụng gặp nguy cơ và kịp thời giải quyết quyền lợi của người và đơn vị gửi tiền ở mức độ cao hơn hiện nay.
- Nâng cao năng lực hoạt động của DIV – nhất là trong lĩnh vực giám sát an toàn hoạt động và cảnh báo rủi ro đối với các ngân hàng và tổ chức tín dụng tham gia BHTG.
3. Thứ ba, về một số chính sách trong BHTG:
3.1. Mức phí BHTG:
Hiện nay, mức phí bảo hiểm mà DIV thu của các tổ chức tham gia BHTG là 0,15%/năm tính trên toàn bộ số dư tiền gửi bình quân của các loại tiền gửi được bảo hiểm tại các tổ chức tham gia BHTG. Chúng tôi cho rằng, mức thu phí như trên còn một số bất cập cần phải điều chỉnh:
- Việc thu phí BHTG một cách cào bằng như vậy đối với tất cả các tổ chức tham gia BHTG là không công bằng giữa các ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng hoạt động kinh doanh tốt, năng lực tài chính vững vàng với các ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng kinh doanh chưa tốt, có nguy cơ phá sản cao.
- Việc thu phí BHTG đồng hạng đang thực hiện chỉ phù hợp với tổ chức BHTG nói chung – DIV nói riêng khi mới thành lập. Thu phí BHTG đồng hạng sẽ không tạo ra động lực giúp các ngân hàng và tổ chức tín dụng tham gia BHTG giảm thiểu rủi ro.
Để giải quyết bất cập trên, chúng tôi mong muốn DIV nhanh chóng nghiên cứu, xây dựng và triển khai thực hiện việc thu phí BHTG căn cứ trên mức độ rủi ro có thể xảy ra của các ngân hàng và tổ chức tín dụng tham gia BHTG theo nguyên tắc “ khả năng rủi ro thấp thì mức phí BHTG thấp, khả năng rủi ro cao thì phải nộp mức phí BHTG cao”. Nếu thực hiện được đề án trên, DIV sẽ tạo ra một động lực rất lớn cho các ngân hàng và tổ chức tín dụng có tham gia BHTG trong việc cố gắng giảm thiểu đến mức thấp nhất rủi ro của đơn vị mình, đồng thời đảm bảo tính công bằng trong việc tính và nộp phí BHTG.
3.2. Về hạn mức chi trả BHTG.
Hạn mức chi trả BHTG từ tháng 8 năm 2005 là tối đa 50 triệu đồng/ một người gửi tiền, đến nay đã không còn phù hợp do lạm phát và GDP bình quân đầu người/năm tăng lên.
Để khắc phục tình trạng trên, chúng tôi đề xuất DIV xem xét:
- Tính toán và quy định mức chi trả tối đa/người gửi tiền theo GDP bình quân đầu người/năm. Khi cơ quan có trách nhiệm của Chính phủ (Tổng cục Thống kê…) công bố GDP bình quân đầu người/năm mức nào thì áp dụng mức đó để tính toán hạn mức chi trả BHTG.
- Tham mưu Quốc hội khi xây dựng Luật BHTG cần có điều khoản quy định về việc bù lạm phát trong hạn mức chi trả BHTG, mức bù sẽ là chỉ số lạm phát được công bố chính thức từ cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền (Bộ Tài chính, Tổng cục Thống kê hay cơ quan được Chính phủ giao trách nhiệm).
3.3. Việc chỉ BHTG bằng đồng Việt Nam.
Theo quy định hiện hành, DIV chỉ BHTG với các khoản tiền gửi bằng đồng Việt Nam (VND). Việc này làm cho một bộ phận không nhỏ người gửi tiền bằng ngoại tệ ở các ngân hàng và tổ chức tín dụng bị thiệt thòi, chưa được bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp (pháp luật hiện hành cho phép người dân hoặc tổ chức được sở hữu ngoại tệ hợp pháp) khi ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng mà họ gửi tiền gặp rủi ro phải phá sản.
Chúng tôi mong muốn DIV xem xét BHTG cho cả ngoại tệ, tất nhiên là đối với tiến gửi là ngoại tệ thì mức phí BHTG phải cao hơn VND và chỉ BHTG đối với một số ngoại tệ mạnh, lưu thông phổ biến trên thị trường thế giới chứ không thực hiện tràn lan.
Bùi Qúy Khiêm
Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tháp Mười
Bài đoạt giải Bài viết hay trong tháng
Chính sách Bảo hiểm tiền gửi với “Năm cần” và “Ba có”
Qua hơn 10 năm thành lập và phát triển, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã có những đóng góp quan trọng đối với sự nghiệp phát triển của hệ thống tổ chức tín dụng nói riêng và của nền kinh tế nước ta nói chung, củng cố niềm tin của người dân đối với hệ thống các tổ chức tín dụng, người dân tin tưởng gửi tiền ngày càng nhiều hơn vào hệ thống ngân hàng.
Khi tham gia hội nhập, hệ thống tài chính, ngân hàng phải đối mặt với nhiều rủi ro lớn hơn, vì vậy các nội dung trong chính sách bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam cần được tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện để phù hợp với diễn biến tình hình mới. Xin mạnh dạn đưa ra những ý kiến nhằm góp phần vào hoạt động bảo hiểm tiền gửi với phương châm “Năm cần” và “Ba có”.
Năm cần, đó là:
Thứ nhất, cần nhanh chóng ban hành Luật sách bảo hiểm tiền gửi. Đây là cơ sở pháp lý để điều chỉnh hoạt động của các tổ chức tín dụng tham gia bảo hiểm tiền gửi, đồng thời, tuyên truyền bằng những phương pháp và cách thức đơn giản nhất đến mọi tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp để mọi người biết được những lợi ích của sách bảo hiểm tiền gửi.
Thứ hai, cần mở rộng đối tượng tiền gửi được bảo hiểm là USD và vàng để như vậy sẽ thu hút được nhiều người tham gia gửi tiền vào các tổ chức tín dụng.
Thứ ba, cần dân chủ, công khai, minh bạch trong việc thanh tra, kiểm tra, giám sát định kỳ các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi để ngăn ngừa hiện tượng lách luật và làm sai của các tổ chức tham gia bảo hiểm, tạo được lòng tin với khách hàng, tránh tình trạng như trong thời gian vừa qua một số chi nhánh ngân hành đã tự ý đẩy lãi suất tiền gửi vượt quá 14%/năm theo quy định của Nhà nước nhằm thu hút khách. Tuy nhiên, cũng cần phải phân biệt rõ ràng, vai trò tham gia giám sát, bảo đảm an toàn hệ thống tài chính – tiền tệ quốc gia của bảo hiểm tiền gửi không phải với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước như Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam hiện nay mà là một định chế tài chính độc lập cùng gánh vác và chia sẻ trách nhiệm đó thông qua hoạt động nghiệp vụ bảo hiểm tiền gửi.
Thứ tư, cần sự tranh thủ sự hỗ trợ và phối kết hợp với các tổ chức tài chính trong và ngoài nước trong việc nghiên cứu chính sách bảo hiểm tiền gửi và hoạt động của tổ chức bảo hiểm tiền gửi. Đồng thời, đơn giản hóa các thủ tục hành chính khi chi trả bảo hiểm tiền gửi cho khách hàng.
Thứ năm, mục tiêu tiên quyết của tổ chức bảo hiểm tiền gửi Việt Nam là thực hiện bảo vệ người gửi tiền và góp phần đảm bảo an toàn, lành mạnh hệ thống tài chính ngân hàng, vì vậy Luật bảo hiểm tiền gửi cần hướng tới mục tiêu cốt lõi đó là quyền lợi khách hàng và vị trí vai trò của tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi. Cần xem xét quy định trong Luật: khung hạn mức chi trả tiền bảo hiểm và xác định rõ thẩm quyền điều chỉnh hạn mức; áp dụng mức phí trên cơ sở rủi ro để đảm bảo nguyên tắc thị trường, công bằng giữa các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi, tạo động lực tăng cường quản trị rủi ro của tổ chức tham gia BHTG, đồng thời đẩy nhanh tốc độ tích lũy quỹ bảo hiểm tiền gửi.
Ba có, đó là:
Thứ nhất, có đội ngũ chuyên nghiên cứu về hoạt động bảo hiểm tiền gửi, đội ngũ tư vấn và làm công tác chuyên môn cao, tâm huyết với nghề trong cơ quan chuyên trách và các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi.
Thứ hai, có nguồn tài chính dồi dào và độc lập thông qua việc tích lũy từ nguồn thu phí bảo hiểm tiền gửi và một phần hỗ trợ ban đầu từ Nhà nước. Vì vậy, tổ chức bảo hiểm tiền gửi cần phải có và phải làm tốt chức năng đầu tư tự tìm kiếm lợi nhuận để tự tăng cường năng lực tài chính bảo đảm có đủ khả năng xử lý rủi ro mà không cần đến sự hỗ trợ thường xuyên của Chính phủ.
Thứ ba, có hình thức kỷ luật, tuyên dương, khen thưởng xứng đáng đối với những đơn vị, cá nhân làm tốt và không tốt các quy định về bảo hiểm tiền gửi. Trên cơ sở “Năm cần” và “Ba có”, xin đề xuất một sáng kiến nhỏ: Trong quá trình triển khai Luật bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam, đó là: Các cấp có thẩm quyền, tổ chức BHTG cần thường xuyên tổ chức đối thoại trực tiếp và trực tuyến để nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, giải đáp thắc mắc của khách hàng cũng như những vấn đề bất cập nảy sinh trong quá trình triển khai Luật và những văn bản dưới Luật, từ đó có những điều chỉnh kịp thời phù hợp với tình hình thực tế của nền kinh thế thị trường theo định hướng Xã hội chủ nghĩa, phù hợp với thông lệ quốc tế tạo được uy tín và niềm tin với nhân dân, đây cũng là hình thức tuyên truyền dễ hiểu và thiết thực nhất.
Thay lời kết, thiết nghĩ, để một chính sách, một bộ luật thực sự đi vào thực tiễn và được mọi người đồng thuận ủng hộ cần xuất phát từ nhu cầu và lợi ích của nhân dân, đặt lợi ích của nhân dân lên trên hết.
Nguyễn Thị Chín
Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Đắc Lắc