Luật Bảo hiểm tiền gửi (BHTG), được Quốc hội thông qua ngày 18/6/2012 và có hiệu lực thi hành từ 01/01/2013 đã tạo hành lang pháp lý vững chắc cho tổ chức BHTG hoạt động và phát triển, đồng thời là một trong những công cụ điều chỉnh bắt buộc đối với các TCTD nhằm duy trì sự phát triển an toàn, lành mạnh hệ thống ngân hàng và củng cố lòng tin của người dân với hệ thống Tài chính Quốc gia.
Luật BHTG ngoài một số nghiệp vụ có tính kế thừa thì cũng có những nghiệp vụ có sự điều chỉnh thay đổi so với trước đây. Bài viết xin tập trung vào nội dung nghiệp vụ kiểm tra-giám sát, thực tiễn áp dụng và đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác này, qua đó góp phần đưa Luật vào thực tiễn đời sống.
Luật BHTG - Những điểm mới trong nghiệp vụ kiểm tra, giám sát
- Theo Luật BHTG , nghiệp vụ kiểm tra chỉ đi sâu vào theo dõi, kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về BHTG chứ không tiến hành kiểm tra các quy định về an toàn trong hoạt động như NĐ89 và 109 nhằm tránh trùng lặp với việc thanh tra của NHNN;
- Nghiệp vụ giám sát trong Luật BHTG quy định cụ thể, chi tiết hơn : “tổng hợp, phân tích và xử lý thông tin về tổ chức tham gia BHTG nhằm phát hiện và kiến nghị Ngân hàng nhà nước Việt Nam xử lý kịp thời những vi phạm quy định về an toàn hoạt động ngân hàng, rủi ro gây mất an toàn trong hệ thống ngân hàng”.
Thực tiễn hoạt động kiểm tra, giám sát tại Chi nhánh khu vực Bắc Trung Bộ và một số đề xuất
Hoạt động kiểm tra-giám sát tại Chi nhánh khu vực Bắc Trung Bộ (Chi nhánh) luôn bám sát theo các văn bản luật nói chung và các văn bản hướng dẫn của BHTGVN nói riêng. Bên cạnh đó, Chi nhánh cũng đã triển khai học tập và tìm hiểu Nghị định của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng Chính phủ về BHTG, qua đó giúp cán bộ nắm bắt rõ hơn về những đổi mới trong Luật BHTG so với các văn bản trước kia để áp dụng vào công việc một cách có hiệu quả. Qua hơn một năm triển khai thực hiện Luật BHTG, đến nay Chi nhánh đã tiến hành kiểm tra được 83 QTDND cơ sở và 01 NHTMCP Bắc Á; hàng tháng thực hiện giám sát đạt từ 99% và tháng cuối quý đạt 100% số lượng tổ chức tham gia BHTG trên địa bàn. Qua quá trình kiểm tra, Chi nhánh cũng đã phát hiện ra một số sai sót trong việc chấp hành các quy định pháp luật về BHTG và vi phạm quy định về an toàn hoạt động ngân hàng. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn tồn tại một số khó khăn, cụ thể: theo Luật BHTG thì đối tượng tính và nộp phí có sự thay đổi đáng kể nhưng hiện quy trình vẫn được duy trì, do đó các TCTD còn lúng túng trong việc lấy số liệu để tính phí. Bên cạnh đó, hệ thống giám sát từ xa chưa thống nhất với quy định tại Luật (hiện vẫn đang áp dụng quy chế giám sát cũ); cơ chế tiếp cận và chia sẻ kho thông tin dữ liệu từ NHNN chưa được triển khai và hướng dẫn cụ thể, vẫn đang ở mức độ xin-cho; hoạt động thông tin tuyên truyền Luật chưa được triển khai sâu rộng nên người gửi tiền hay thậm chí cả một số cán bộ làm trong lĩnh vực ngân hàng còn chưa biết đến sự có mặt của Luật BHTG.
Để nâng cao nghiệp vụ kiểm tra giám sát theo quy định tại Luật BHTG, bài viết xin đề xuất một số giải pháp, kiến nghị sau:
Một là: BHTG cần có ý kiến tham mưu với các cấp có thẩm quyền sớm ban hành các văn bản dưới luật liên quan đến hoạt động của BHTG nói chung và công tác nghiệp vụ kiểm tra - giám sát nói riêng để trong quá trình thực thi luật được đồng bộ; bởi Luật BHTG đã có hiệu lực thi hành hơn một năm, tuy nhiên các văn bản quy phạm dưới luật vẫn chưa được hoàn thiện.
Hai là: Thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn nghiệp vụ theo từng chuyên đề phù hợp với Luật BHTG và tình hình thực tiễn tại Việt Nam, qua đó trang bị cho đội ngũ cán bộ BHTGVN kiến thức nghiệp vụ ngân hàng vững chắc, đồng thời nâng cao khả năng phân tích, nhận định các chỉ tiêu an toàn về hoạt động của tổ chức tham gia BHTG để có thể triển khai hoạt động kiểm tra - giám sát một cách cụ thể chính xác nhất.
Ba là: Cần có cơ chế cụ thể về việc phối kết hợp và trao đổi thông tin giữa BHTGVN với các cơ quan ban ngành liên quan như: NHNN, CIC, Ủy ban giám sát tài chính quốc gia, các tổ chức tham gia BHTG…. Đây là những kênh chia sẻ thông tin chính thống giúp BHTG hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị được giao.
Bốn là: BHTGVN sớm xây dựng một hệ thống giám sát từ xa thống nhất, phù hợp với Luật BHTG và nguồn thông tin chia sẻ từ NHNN để từ đó báo cáo giám sát của BHTG cũng là một trong những kênh căn cứ quan trọng trong việc tác nghiệp và hướng tới thu phí theo mức độ rủi ro.
Năm là: Luật BHTG còn khá mới so với một số luật khác cùng lĩnh vực hoạt động tài chính-ngân hàng như: Luật NHNN, luật TCTD… nên BHTGVN cần đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền đến các tổ chức tham gia BHTG và công chúng để sớm đưa Luật BHTG vào thực tiễn cuộc sống một cách hiệu quả nhất.