Trang Chủ
Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH ngày 5/11/2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về triển khai thực hiện Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị và Đề án định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đề ra nhiệm vụ tổ chức nghiên cứu, rà soát để kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc nghiên cứu, xây dựng mới các văn bản luật, pháp lệnh, nghị quyết, trong đó có nhiệm vụ “Nghiên cứu, rà soát Luật BHTG”.
Ngày 30/12/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1660/QĐ-TTg về việc phê duyệt Chiến lược phát triển BHTG đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Theo đó, một trong những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu để hoàn thiện cơ sở pháp lý là sửa đổi, bổ sung Luật BHTG và hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành Luật BHTG.
Luật Các TCTD năm 2024 được thông qua ngày 18/01/2024, hiệu lực kể từ ngày 01/7/2024, có những quy định mới về nhiệm vụ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) khi tham gia vào quá trình can thiệp sớm, kiểm soát đặc biệt (KSĐB) TCTD. Vì vậy, việc nghiên cứu, rà soát, đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật BHTG là một trong những nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu để đảm bảo sự đồng bộ, đồng thời có cơ sở triển khai Luật Các TCTD năm 2024.
Bên cạnh đó, quá trình thực thi Luật BHTG phát sinh một số khó khăn, vướng mắc cần được giải quyết và rà soát sửa đổi, bổ sung để chính sách BHTG phát huy hiệu quả hơn nữa trong thực tiễn, bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống TCTD, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng.
Trong bối cảnh nêu trên, đặt ra yêu cầu của việc hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động của tổ chức BHTG, trong đó trọng tâm là việc sửa đổi, bổ sung Luật BHTG.
Để triển khai việc đề xuất, xây dựng Luật BHTG (sửa đổi), Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã thành lập Ban soạn thảo nội bộ và Tổ giúp việc xây dựng Luật BHTG (sửa đổi), trong đó, nhân sự thuộc BHTGVN là thành viên của Ban soạn thảo nội bộ và Tổ giúp việc; đồng thời tiến hành thực hiện tổng kết thi hành Luật BHTG, đánh giá tác động đối với chính sách trong đề nghị xây dựng Luật.
Ban cán sự Đảng NHNN ra Nghị quyết về chủ trương xây dựng Luật BHTG (sửa đổi), theo đó, Ban cán sự Đảng NHNN thống nhất xây dựng Luật BHTG (sửa đổi) và đăng ký vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội năm 2025 – 2026; lập đề nghị xây dựng Luật BHTG (sửa đổi) theo 05 chính sách Vụ Pháp chế đề xuất tại Báo cáo số 1718/BC-PC ngày 27/9/2024; nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn để dự kiến quy định nhằm linh hoạt và nhanh chóng ứng phó, giải quyết các sự cố, khủng hoảng trong hoạt động của TCTD và đảm bảo tính ổn định, an toàn của hệ thống các TCTD.
Đến thời điểm hiện tại, có 05 chính sách trong đề nghị xây dựng Luật BHTG theo Công văn của NHNN bao gồm: (i) Chính sách 1: Hoàn thiện quy định về phí BHTG; (ii) Chính sách 2: Hoàn thiện cơ chế tài chính để nâng cao hiệu quả, năng lực tài chính cho tổ chức BHTG; (iii) Chính sách 3: Hoàn thiện quy định về quyền, nghĩa vụ của tổ chức BHTG; (iv) Chính sách 4: Hoàn thiện quy định pháp luật để BHTGVN tham gia sâu hơn vào quá trình tái cơ cấu TCTD yếu kém tại Việt Nam; (v) Chính sách 5: Hoàn thiện quy định về trả tiền bảo hiểm.
Trên cơ sở kế hoạch của NHNN, BHTGVN luôn chủ động tích cực phối hợp với các đơn vị thuộc NHNN nghiên cứu, đề xuất chính sách sửa đổi, bổ sung Luật BHTG. BHTGVN đã nhiều lần chính thức gửi Công văn ý kiến về tổng kết thi hành, đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật BHTG. Gần đây, BHTGVN đã tham gia ý kiến đối với dự thảo hồ sơ đề nghị xây dựng Luật BHTG (sửa đổi).
Các vấn đề đặt ra trong xây dựng Luật BHTG (sửa đổi) như sau:
Thứ nhất, việc xây dựng Luật BHTG (sửa đổi) cần đồng bộ với Luật Các TCTD, đồng thời bổ sung tại Luật BHTG các quy định cụ thể để có cơ sở triển khai nhiệm vụ của tổ chức BHTG tại Luật Các TCTD
* Về nhiệm vụ, quyền hạn của tổ chức BHTG
Ngoài nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định tại Luật BHTG như tính và thu phí BHTG, chi trả BHTG, cấp và thu hồi Chứng nhận tham gia BHTG..., nhiệm vụ của tổ chức BHTG trong việc tham gia vào quá trình KSĐB đối với tổ chức tham gia BHTG hiện đã được cụ thể hóa tại Luật Các TCTD năm 2024 và các văn bản hướng dẫn Luật.
Luật Các TCTD năm 2024 có những quy định liên quan đến nhiệm vụ của tổ chức BHTG như: Tham gia đánh giá tính khả thi phương án phục hồi, phương án sáp nhập, hợp nhất, chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp của quỹ tín dụng nhân dân (QTDND); cho vay đặc biệt đối với ngân hàng thương mại (NHTM), ngân hàng hợp tác xã, QTDND, tổ chức tài chính vi mô theo quy định của pháp luật về BHTG; mua trái phiếu dài hạn của TCTD nhận chuyển giao bắt buộc NHTM theo quyết định của NHNN; tham gia xây dựng phương án phá sản TCTD được KSĐB, phối hợp với TCTD để chi trả BHTG cho người gửi tiền theo phương án phá sản đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt…
Các nhiệm vụ nêu trên cần được bổ sung tại Luật BHTG để đảm bảo thống nhất đầy đủ về quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG.
* Về thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm
Luật BHTG quy định nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm phát sinh kể từ thời điểm NHNN có văn bản chấm dứt KSĐB hoặc văn bản chấm dứt áp dụng hoặc văn bản không áp dụng các biện pháp phục hồi khả năng thanh toán mà TCTD là tổ chức tham gia BHTG vẫn lâm vào tình trạng phá sản hoặc NHNN có văn bản xác định chi nhánh ngân hàng nước ngoài là tổ chức tham gia BHTG mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền (Điều 22).
Luật Các TCTD năm 2024 quy định tổ chức BHTG phối hợp với TCTD để chi trả BHTG cho người gửi tiền theo phương án phá sản đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt (Khoản 1 Điều 190).
Từ thực tế nêu trên, cần thiết sửa đổi, bổ sung Luật BHTG về thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm để đảm bảo đồng bộ, thống nhất với quy định tại Luật Các TCTD năm 2024.
* Về hạn mức trả tiền BHTG
Theo quy định của Luật Các TCTD năm 2024, NHNN trình Thủ tướng Chính phủ quyết định hạn mức chi trả BHTG cho người gửi tiền, tối đa bằng số tiền gửi của cá nhân được bảo hiểm tại TCTD.
Như vậy, trường hợp TCTD có ảnh hưởng lớn đến hệ thống các TCTD lâm vào tình trạng phá sản hoặc trường hợp đặc biệt khác có thể gây mất trật tự an toàn xã hội cần thiết phải chi trả toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền để ổn định tâm lý người gửi tiền, không gây phản ứng lan truyền trong hệ thống TCTD.
Do đó, cần bổ sung tại Luật BHTG quy định trong trường hợp đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ quyết định chi trả toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền tại tổ chức tham gia BHTG khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm theo đề nghị của NHNN.
* Về cho vay đặc biệt
Luật Các TCTD năm 2024 quy định NHTM, ngân hàng hợp tác xã, QTDND, tổ chức tài chính vi mô được vay đặc biệt từ tổ chức BHTG theo quy định của pháp luật về BHTG.
Luật Các TCTD năm 2024 không quy định cụ thể về nguồn tiền, trình tự, thủ tục cho vay, xử lý rủi ro đối với khoản tiền cho vay không thu hồi được... Do vậy, cần bổ sung quy định tại Luật BHTG về các nội dung cụ thể liên quan đến cho vay đặc biệt để tổ chức BHTG có cơ sở triển khai nhiệm vụ.
Thứ hai, việc xây dựng Luật BHTG (sửa đổi) cần giải quyết được những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai Luật BHTG
Trong quá trình triển khai Luật BHTG, phát sinh một số khó khăn, vướng mắc cần được giải quyết như:
* Về phí BHTG
Luật BHTG quy định Thủ tướng Chính phủ quy định khung phí BHTG theo đề nghị của NHNN; căn cứ vào khung phí BHTG, NHNN quy định mức phí BHTG cụ thể đối với tổ chức tham gia BHTG trên cơ sở kết quả đánh giá và phân loại các tổ chức này (Điều 20).
Tuy nhiên, đến nay việc áp dụng mức phí phân biệt theo quy định của Luật BHTG chưa thể triển khai trên thực tế.
Do vậy, cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung quy định phí BHTG rõ ràng, phù hợp với đặc thù hệ thống TCTD tại Việt Nam.
* Về việc tạm hoãn tiền nợ phí BHTG
Luật BHTG hiện hành không quy định về việc tạm hoãn tiền nợ phí BHTG trong các trường hợp đặc biệt. Tuy nhiên, thực tế phát sinh tình huống các tổ chức tham gia BHTG có khó khăn về tài chính dẫn tới không thể nộp phí BHTG trước khi được đặt vào KSĐB. Khi đó, các tổ chức này sẽ phải chịu gánh nặng về việc nộp phí BHTG và chịu phạt mỗi ngày chậm nộp.
Do vậy, cần bổ sung quy định về việc tạm hoãn tiền nợ phí BHTG trong các trường hợp đặc biệt.
* Về cơ chế tài chính
Theo quy định pháp luật BHTG, BHTGVN được sử dụng nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để mua trái phiếu Chính phủ, tín phiếu Ngân hàng Nhà nước, gửi tiền tại Ngân hàng Nhà nước. Tiền lãi thu được từ hoạt động này được ghi nhận thành hai phần: (i) một phần đưa vào doanh thu để bù đắp chi phí hoạt động hàng năm; (ii) phần còn lại đưa vào Quỹ dự phòng nghiệp vụ (vốn hoạt động của BHTGVN). Mặt khác, Luật BHTG quy định BHTGVN tự lấy thu để bù đắp chi phí. Quy định này chưa thống nhất trong nguyên tắc sử dụng nguồn thu để bù đắp chi phí giữa Luật BHTG với chuẩn mực kế toán và chưa thống nhất với Luật Kế toán trong nguyên tắc ghi nhận Doanh thu và chi phí khi lập báo cáo tài chính.
Bên cạnh đó, Luật BHTG được ban hành từ năm 2012. Tuy nhiên quá trình xây dựng các Luật thời gian qua cho thấy xu hướng bổ sung các quy định về chế độ tài chính của các tổ chức có hoạt động đặc thù tại Luật điều chỉnh về tổ chức, hoạt động của các tổ chức này để đảm bảo tính công khai, minh bạch.
Do vậy, cần nghiên cứu xem xét sửa đổi, bổ sung quy định về chế độ tài chính của tổ chức BHTG tại Luật BHTG để đảm bảo thống nhất với Luật Kế toán, Chuẩn mực kế toán, tương đồng với Luật khác như Luật Các TCTD.
* Về hoạt động đầu tư
Theo quy định của Luật BHTG, danh mục đầu tư của BHTGVN thu hẹp đáng kể so với giai đoạn trước khi có Luật, chỉ còn được sử dụng nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để mua trái phiếu Chính phủ, tín phiếu NHNN và gửi tiền tại NHNN (trong đó duy nhất hình thức mua trái phiếu Chính phủ còn có khả năng tạo doanh thu).
Theo quy định của Luật Các TCTD năm 2024, BHTGVN được trao thêm một số nhiệm vụ mới tham gia vào quá trình cơ cấu lại các TCTD yếu kém.
Do vậy, cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật BHTG để hoàn thiện, nâng cao năng lực tài chính của tổ chức BHTG thông qua việc sửa đổi, bổ sung theo hướng mở rộng, đa dạng hóa hình thức đầu tư của tổ chức BHTG (ngoài các hình thức đầu tư theo quy định tại Luật BHTG).
Thứ ba, xây dựng Luật BHTG (sửa đổi) cần tham khảo kinh nghiệm, thông lệ quốc tế
Việc tham khảo kinh nghiệm, thông lệ quốc tế trong quá trình xây dựng Luật BHTG (sửa đổi) là rất cần thiết, đặc biệt liên quan đến các nội dung đề xuất để có các quy định phù hợp, khách quan, đồng thời giúp quá trình xây dựng Luật có thêm nguồn thông tin hữu ích về những kinh nghiệm xây dựng và thực thi các chính sách có liên quan.
Có thể nói, thời gian xây dựng Luật là rất gấp, do đó, BHTGVN cần chủ động rà soát nội dung liên quan đến BHTG, tổ chức BHTG tại Luật Các TCTD năm 2024, cũng như các khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai Luật BHTG để sẵn sàng có ý kiến trong quá trình tham gia xây dựng Luật theo kế hoạch của NHNN nhằm hoàn thiện cơ chế bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, nâng cao hiệu quả của chính sách BHTG, góp phần duy trì sự ổn định hệ thống các TCTD, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng.
Phòng Pháp chế BHTGVN
