Trang Chủ
Bài viết này phân tích sự cần thiết của việc sửa đổi Luật BHTG, các quan điểm, định hướng sửa đổi và những chính sách lớn quan trọng cần được xem xét để đảm bảo hệ thống BHTG hoạt động hiệu quả, minh bạch, góp phần tăng cường sự ổn định của hệ thống ngân hàng tại Việt Nam.
Sự cần thiết phải sửa đổi Luật BHTG
Luật BHTG số 06/2012/QH13 được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 3 thông qua ngày 18/6/2012, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2013, là văn bản pháp lý cao nhất và toàn diện nhất về BHTG, trong đó quy định đầy đủ các nội dung về hoạt động BHTG ở Việt Nam, xác định rõ vị trí, chức năng, nhiệm vụ của tổ chức BHTG, cụ thể hóa quyền và nghĩa vụ của tổ chức tham gia BHTG, đối tượng được BHTG, quy định về tiền gửi được bảo hiểm, thu phí và chi trả bảo hiểm....
Cùng với sự phát triển của hệ thống ngân hàng, số lượng tổ chức tham gia BHTG cũng như số lượng người gửi tiền tăng lên nhanh qua từng thời kỳ. Đến nay, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) đang bảo hiểm cho 123 triệu lượt người gửi tiền tại 1.277 tổ chức tham gia BHTG.
Theo quy định tại Luật BHTG và thực hiện chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), BHTGVN đã chủ động thực hiện nhiệm vụ giám sát và kiểm tra, đặc biệt là kiểm tra chuyên sâu đối với các quỹ tín dụng nhân dân, nhận diện những rủi ro tiềm ẩn, phát hiện các hành vi vi phạm quy định về BHTG cũng như các quy định an toàn trong hoạt động ngân hàng. BHTGVN đã bước đầu tham gia vào quá trình cơ cấu lại tổ chức tín dụng (TCTD) yếu kém thông qua việc theo dõi và cử cán bộ tham gia Ban kiểm soát đặc biệt tại các quỹ tín dụng nhân được kiểm soát đặc biệt, phối hợp với NHNN chi nhánh các tỉnh, thành phố đề xuất phương án xử lý và tham gia quản trị quỹ tín dụng nhân dân yếu kém được kiểm soát đặc biệt.
Tính đến thời điểm cuối năm 2024, năng lực tài chính của BHTGVN được nâng cao đáng kể. Từ nguồn vốn 1.000 tỷ đồng được cấp ban đầu, tổng tài sản của BHTGVN đã đạt trên 126 nghìn tỷ đồng, trong đó quỹ dự phòng nghiệp vụ đạt trên 119 nghìn tỷ đồng. Đây là nguồn lực tài chính quan trọng để chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền khi cần thiết và tham gia có hiệu quả vào quá trình cơ cấu lại các TCTD. Tuy nhiên, so với tổng số dư tiền gửi được bảo hiểm trong toàn hệ thống thì năng lực tài chính của BHTGVN vẫn còn khiêm tốn. Quỹ dự phòng nghiệp vụ chỉ bằng khoảng 1,3% tổng số dư tiền gửi được bảo hiểm toàn hệ thống, đặt ra thách thức lớn đối với BHTGVN khi được giao nhiệm vụ tham gia cơ cấu lại TCTD, đặc biệt trong bối cảnh nguy cơ rủi ro tiềm ẩn gia tăng cùng với sự phát triển nhanh của các hoạt động ngân hàng.
Theo Báo cáo "BHTG năm 2024 – xu hướng toàn cầu và các vấn đề chính” của Hiệp hội BHTG quốc tế (IADI), trên thế giới hiện nay, các tổ chức BHTG được trao vai trò ngày càng lớn trong việc tham gia hỗ trợ cho quá trình xử lý ngân hàng. Tại Việt Nam, Luật Các TCTD đã được Quốc hội thông qua ngày 18/01/2024, trong đó sửa đổi, bổ sung một số quy định về quyền, nghĩa vụ của BHTGVN tham gia vào quá trình can thiệp sớm, kiểm soát đặc biệt TCTD. Để phù hợp với xu hướng toàn cầu và thực tế tại Việt Nam, Luật BHTG cần được sửa đổi để đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất với pháp luật liên quan, tạo hành lang pháp lý đầy đủ, rõ ràng để tổ chức BHTG nâng cao năng lực tài chính và tham gia sâu hơn vào quá trình cơ cấu lại TCTD.
Quan điểm, định hướng xây dựng Luật BHTG (sửa đổi)
Việc sửa đổi Luật BHTG là cần thiết, đồng thời bám sát quan điểm chỉ đạo của Đảng và Chính phủ về phát triển kinh tế, đổi mới hoạt động ngân hàng, cụ thể hóa các nhiệm vụ được đề ra trong các văn bản quan trọng như:
Thứ nhất, Nghị quyết số 50/NQ-CP ngày 20 tháng 5 năm 2021 của Chính phủ về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã nhấn mạnh yêu cầu hoàn thiện thể chế trong lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng phù hợp với nguyên tắc thị trường, bảo đảm an toàn, lành mạnh, ổn định của hệ thống; tăng cường tính minh bạch, cạnh tranh, phù hợp với thông lệ quốc tế và xu hướng phát triển mới.
Thứ hai, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt “Chiến lược phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” theo Quyết định 986/QĐ-TTg ngày 08/8/2018 và “Chiến lược phát triển BHTG đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” theo Quyết định 1660/QĐ-TTg ngày 30/12/2022. Đây là hai văn bản đóng vai trò định hướng cho việc nâng cao năng lực hoạt động và đảm bảo an toàn hệ thống.
Thứ ba, ngày 08/6/2022 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 689/QĐ-TT phê duyệt Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các TCTD gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025”.
Thứ tư, Luật Các TCTD được Quốc hội thông qua ngày 18/01/2024 và có hiệu lực từ ngày 01/7/2024.
Trên cơ sở đó, NHNN đã trình Thủ tướng Chính phủ xin ý kiến về nội dung sửa đổi Luật BHTG, theo đó sẽ tập trung sửa đổi các chính sách lớn như: (1) Phí BHTG; (2) Hoàn thiện cơ chế tài chính để nâng cao hiệu quả, năng lực tài chính cho tổ chức BHTG; (3) Quyền, nghĩa vụ của tổ chức BHTG; (4) Hoàn thiện quy định pháp luật để BHTGVN tham gia vào quá trình tái cơ cấu TCTD yếu kém tại Việt Nam; và (5) Hoàn thiện quy định về trả tiền bảo hiểm.
Căn cứ yêu cầu nhiệm vụ trong Chiến lược phát triển ngành ngân hàng Việt Nam nói chung và Chiến lược phát triển BHTG nói riêng, và theo quy định tại Luật Các TCTD 2024, BHTGVN được giao nhiệm vụ tham gia xử lý trong quá trình hoạt động của TCTD, bao gồm cả giai đoạn bình thường cũng như khi gặp khó khăn, lâm vào tình trạng phá sản. Vì vậy, một trong những mục tiêu quan trọng của việc sửa đổi Luật BHTG là tạo hành lang pháp lý giúp tăng cường năng lực tài chính và năng lực hoạt động nhằm đảm bảo BHTGVN có thể đáp ứng các yêu cầu nêu trên.
Về tăng cường năng lực tài chính, Luật BHTG sửa đổi cần xây dựng cơ chế tài chính của tổ chức BHTG theo hướng rõ ràng, minh bạch của một tổ chức tài chính nhà nước đặc thù. Bên cạnh đó, cần hoàn thiện cơ chế giúp tăng cường nguồn lực tài chính thông qua việc cho phép đa dạng hóa các hình thức đầu tư để tăng quy mô của quỹ dự phòng nghiệp vụ trên nguyên tắc an toàn, thanh khoản, sinh lời.
Về nâng cao năng lực hoạt động, Luật BHTG sửa đổi cần bổ sung các quy định nhằm mở rộng quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG để hỗ trợ NHNN trong thực hiện chức năng kiểm tra, giám sát và xử lý TCTD; Sửa đổi, bổ sung các quy định về việc BHTG tham gia vào quá trình cơ cấu lại TCTD yếu kém, thống nhất với quy định tại Luật Các TCTD 2024 và phát huy vai trò của BHTGVN theo mục tiêu đặt ra tại Chiến lược phát triển BHTG, có cơ chế, biện pháp xử lý khủng hoảng trong đó có sự tham gia của tổ chức BHTG.
Kết luận
Trong thời gian qua, chính sách BHTG đã khẳng định vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần ổn định hệ thống tài chính và tăng cường niềm tin của người dân vào hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, trước sự thay đổi nhanh chóng của môi trường kinh tế, tài chính và yêu cầu hội nhập quốc tế, việc sửa đổi Luật BHTG không chỉ là một yêu cầu cấp bách mà còn là một bước đi quan trọng trong lộ trình hoàn thiện khung pháp lý về tài chính – ngân hàng tại Việt Nam.
Trong bối cảnh cần có cơ chế xử lý nhanh chóng rủi ro, yếu kém hiện hữu và tiềm ẩn để hệ thống ngân hàng ngày càng phát triển một cách lành mạnh, Luật BHTG cần bổ sung các quy định về trách nhiệm và quyền hạn của tổ chức BHTG. Việc bổ sung các biện pháp hỗ trợ tài chính, dưới bất kỳ hình thức nào, đều nhằm mục tiêu bảo vệ quyền lợi người gửi tiền, duy trì sự ổn định của hệ thống ngân hàng và nâng cao niềm tin của công chúng.
Hiện nay, NHNN đã xin ý kiến về nội dung đề nghị xây dựng Luật BHTG (sửa đổi) với dự kiến thời gian trình Quốc hội cho ý kiến đối với dự án Luật và thông qua trong năm 2025. Đây có thể được coi là những quyết tâm chính trị, định hướng chỉ đạo hết sức đúng đắn của Đảng và Chính phủ nhằm hoàn thiện các quy định về BHTG, hướng tới một hệ thống BHTG hiện đại, minh bạch và phù hợp với thực tiễn, bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần vào sự phát triển an toàn của hệ thống ngân hàng.
Phạm Bảo Lâm – Chủ tịch HĐQT BHTGVN
