Để hoạt động BHTG Việt Nam phù hợp với thông lệ quốc tế, đáp ứng được yêu cầu phát triển của tổ chức BHTG hiệu quả, bảo vệ tốt nhất quyền lợi người gửi tiền và sự cạnh tranh lành mạnh của các tổ chức tín dụng, việc xây dựng Luật BHTG cần quan tâm đến một số nội dung nhưng bài viết này chỉ đề cập đến việc tính phí BHTG theo mức độ rủi ro.
Tổ chức BHTG khi thu phí bảo hiểm từ các tổ chức tham gia BHTG có nhận tiền gửi từ công chúng thường lựa chọn giữa việc áp dụng mức phí đồng hạng hoặc một hệ thống thu phí phân biệt dựa trên mức độ rủi ro của các tổ chức. Nhiều tổ chức BHTG trên thế giới khi mới thành lập áp dụng hệ thống thu phí đồng hạng vì hệ thống này có cấu trúc đơn giản, dễ thực hiện và quản lý. Tuy nhiên hệ thống này có hạn chế là không phản ánh được mức độ nguy cơ rủi ro mà các tổ chức tham gia BHTG có thể gây ra cho hệ thống BHTG. Hệ thống thu phí đồng hạng thường được coi là không công bằng vì các ngân hàng có mức độ rủi ro thấp phải nộp phí đồng hạng như các ngân hàng có mức độ rủi ro cao hơn. Điều này không phù hợp với quy luật của nền kinh tế thị trường là mức độ rủi ro càng cao thì áp dụng tỷ lệ phí càng cao và ngược lại. Vì lý do này nên những năm gần đây hệ thống thu phí phân biệt ngày càng được áp dụng phổ biến hơn.
Hệ thống thu phí theo mức độ rủi ro đầu tiên được công ty BHTG Mỹ (FDIC) áp dụng vào năm 1993. Kể từ đó số lượng các quốc gia áp dụng hệ thống thu phí phân biệt ngày càng tăng và trên thế giới hiện có khoảng hơn 60 quốc gia đang thực hiện như: Mỹ, Achentina, Canada, Colombia, Pháp, Peru, Bồ Đào Nha, Đài Loan, Thổ Nhĩ Kỳ… Bên cạnh đó, nhiều nước cũng đang xem xét chuyển sang áp dụng hệ thống thu phí theo mức độ rủi ro nhằm tăng cường hệ thống bảo hiểm tiền gửi hiện có.
Áp dụng mức phí theo mức độ rủi ro là một chủ trương phù hợp với thông lệ quốc tế, theo đó các tổ chức tham gia BHTG phải nộp phí theo mức tương ứng với mức độ rủi ro có thể xảy ra đối với tổ chức đó. Như vậy, việc áp dụng phí theo mức độ rủi ro có tác dụng đánh giá chính xác mức độ an toàn trong hoạt động, khuyến khích các tổ chức tham gia BHTG nâng cao chất lượng hoạt động, quan tâm việc giảm thiểu rủi ro để giảm phí BHTG phải nộp. Đây cũng chính là mục tiêu của BHTG: giảm thiểu rủi ro của các tổ chức tham gia BHTG chính là giảm thiểu chi phí chi trả tiền gửi được bảo hiểm, ngăn chặn các rủi ro đạo đức, đảm bảo nguyên tắc thị trường và cái được lớn nhất là tính an toàn của cả hệ thống tài chính ngân hàng. Đồng thời, việc triển khai hệ thống phí này còn giúp tổ chức BHTG nâng cao hiệu quả hoạt động một cách đồng bộ theo mô hình giảm thiểu rủi ro cho ngân hàng, cho người gửi tiền và cho chính quỹ nghiệp vụ bảo hiểm.
Tuy nhiên, hiện nay, Việt Nam vẫn đang áp dụng chính sách phí BHTG đồng hạng, không dựa trên cơ sở mức độ rủi ro của mỗi ngân hàng. Theo đó, tất cả các tổ chức tham gia BHTG không phân biệt loại hình sở hữu, quy mô hoạt động, hiệu quả kinh doanh… đều áp chung mức phí cố định 0,15%/năm trên tổng số dư tiền gửi được bảo hiểm.
Thực tế cho thấy, việc triển khai hệ thống tính phí theo mức độ rủi ro là một nghiệp vụ phức tạp và không đơn giản ngay cả đối với những quốc gia phát triển ở trình độ cao. Rất khó tìm ra các phương pháp phù hợp có thể chấp nhận được để phân biệt rủi ro, thu thập được các thông tin kịp thời nhất quán, đáng tin cậy và đảm bảo rằng các tiêu chuẩn đánh giá xếp hạng là minh bạch rõ ràng. Hơn nữa cần phải có các nguồn lực để quản lý hệ thống thu phí phân biệt một cách phù hợp và hiệu quả.
Một trong những thách thức của việc xây dựng hệ thống thu phí phân biệt là tìm được phương pháp phù hợp để phân biệt mức độ rủi ro của các ngân hàng. Hiện có một số phương pháp tích cực và nhìn chung chúng bao gồm các hệ phương pháp chủ yếu tập trung vào mục tiêu và các yếu tố định lượng và/hoặc các phương pháp luận chủ yếu dựa trên các thông tin định tính hoặc mang tính chất chủ quan hơn. Mặc dù có những phương pháp khác nhau để phân biệt rủi ro, các phương pháp lựa chọn phải đảm bảo hiệu quả để: (1) Phân loại ngân hàng theo những hạng mục rủi ro; (2) Sử dụng các thông tin thích hợp; (3) Hướng về tương lai; (4) Được hệ thống ngân hàng và các cơ quan giám sát chấp nhận.
Thêm vào đó việc quyết định về số lượng các mức phí là một vấn đề quan trọng khi xây dựng một hệ thống thu phí phân biệt. Việc sử dụng một số lượng lớn các mức phí có ưu điểm là có thể dẫn tới sự khác biệt không đáng kể của các mức phí và có thể phân biệt được rủi ro chi tiết hơn giữa các ngân hàng. Điều này có thể cho phép tổ chức BHTG có thể dễ dàng phân loại các ngân hàng theo xếp loại đánh giá. Tuy nhiên, việc sử dụng nhiều mức phí có thể dẫn đến việc các ngân hàng sẽ ít yêu cầu đánh giá lại xếp loại hơn và số lượng lớn hạng mức phí cũng làm tăng sự phức tạp của hệ thống. Đồng thời, cũng làm giảm sự khác biệt giữa các mức phí, do vậy làm giảm động cơ của các ngân hàng muốn chuyển từ mức phí này sang mức phí khác.
Tóm lại, mục tiêu là phải có các hạng mức phí khác nhau – căn cứ vào số lượng và quy mô của các ngân hàng để đảm bảo rằng có sự khác biệt đáng kể giữa các mức phí để tạo động cơ khuyến khích các ngân hàng cải thiện công tác quản lý rủi ro của mình. Trong quá trình tạo ra khuyến khích này tất cả các ngân hàng nên đều phải đóng phí, dù thấp, vì tất cả các ngân hàng đều phải chịu chi phí về bảo hiểm tiền gửi bởi lẽ các ngân hàng chính là những khách hàng trực tiếp hưởng lợi từ một hệ thống BHTG hiệu quả và tất cả các ngân hàng, dù thịnh vượng, đều có thể gây ra rủi ro đối với tổ chức BHTG.
Do vậy trước khi thành lập một hệ thống thu phí phân biệt, việc quan trọng là phải đánh giá lại tình hình nền kinh tế, cấu trúc của hệ thống ngân hàng, thái độ và kỳ vọng của công chúng, sức mạnh của công tác giám sát và quản lý an toàn, khung pháp lý và mức độ lành mạnh của cơ chế tiết lộ thông tin và cơ chế kế toán.
Thu phí trên cơ sở rủi ro là một bước tiến cần thiết để khẳng định sự phát triển của hoạt động BHTG tại Việt Nam. Tuy nhiên khó khăn lớn nhất là phải đưa ra được phương pháp tính phí mang tính thuyết phục cao, đảm bảo các điều kiện tạo ra sự công bằng giữa các tổ chức tín dụng, theo thông lệ quốc tế và phù hợp với điều kiện đặc thù của Việt Nam. Vấn đề này đã được BHTGVN nghiên cứu và xây dựng xong đề án thu phí BHTG theo mức độ rủi ro trình Chính phủ. Hy vọng với những tính năng vượt trội của một mô hình tổ chức BHTG giảm thiểu rủi ro, góp phần thúc đẩy nhanh quá trình hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, đảm bảo tính ổn định và an toàn hệ thống, đề án thu phí trên cơ sở rủi ro sẽ được phê duyệt trong thời gian sớm nhất.
Các tin khác
Đồng chí Đặng Duy Cường được bổ nhiệm làm Tổng Giám đốc Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam
Ngày 18/9/2024, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) tổ chức Lễ công bố Quyết định chỉ...
Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên tập huấn về kiểm soát đặc biệt đối với quỹ tín dụng nhân dân
Ngày 21 và 22/8/2024, Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đã tổ chức tập huấn về kiểm soát đặc biệt (KSĐB) đối với quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) cho các cán bộ nghiệp vụ tại Chi nhánh.
Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam khu vực Tây Bắc Bộ tổ chức tọa đàm chính sách bảo hiểm tiền gửi
Sáng ngày 25/8/2024, Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) khu vực Tây Bắc Bộ...
Ông Phạm Trường Giang – Giám đốc Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh tỉnh Phú Thọ: Đã có sự phối hợp chặt chẽ giữa Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam và Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh tỉnh Phú Thọ trong việc triển khai chính sách BHTG trên địa bàn
Đó là khẳng định của ông Phạm Trường Giang – Giám đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Chi nhánh...
Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam khu vực Đông Bắc Bộ tuyên truyền chính sách BHTG tại Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Lạng Sơn
Ngày 21 và 22/8/2024, Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) khu vực Đông Bắc Bộ đã phối hợp với Hội Liên hiệp Phụ nữ (HLHPN) tỉnh Lạng Sơn tổ chức tuyên truyền chính sách BHTG tại hai lớp bồi dưỡng nghiệp vụ công tác Hội cho Chủ tịch HLHPN cấp cơ sở và Chi hội trưởng Phụ nữ năm 2024.