Thử thách cho ta thấy giá trị của thành tựu

Ông Nguyễn Tiến Đông

Thành lập trong bối cảnh đặc biệt với nhiệm vụ được giao phó cũng rất đặc biệt, sau 5 năm hoạt động, VAMC đã trải qua hành trình không dễ dàng bởi nhiều vấn đề họ phải giải quyết đều chưa có tiền lệ. Với những thành công ban đầu, lộ trình sắp tới của công ty này thế nào, phóng viên Thời báo Ngân hàng đã phỏng vấn Chủ tịch HĐTV VAMC ông Nguyễn Tiến Đông để có thể phác họa bức tranh toàn cảnh hoạt động trong 5 năm qua và hiểu rõ hơn về cung đường mà VAMC đã, đang và sẽ phải đi qua.

Được kỳ vọng là cây gậy quyền năng để xử lý nợ xấu (XLNX) của hệ thống NH, vậy 5 năm qua, VAMC đã thực hiện sứ mệnh của mình ra sao, thưa ông?

Sau 5 năm thành lập, được sự quan tâm đặc biệt của Quốc hội, Chính phủ và sự chỉ đạo sát sao của NHNN, cùng với nguồn lực về vốn được bổ sung, các vấn đề về pháp lý của ngành NH nói chung và VAMC nói riêng liên quan đến nợ xấu về cơ bản đã dần được tháo gỡ. 

Khi bắt đầu đi vào hoạt động cùng với việc xây dựng và hoàn thiện các quy định, quy trình nội bộ, VAMC đã đề xuất các cơ quan có thẩm quyền điều chỉnh, thay đổi các cơ chế, chính sách liên quan đến hoạt động mua, bán và xử lý nợ. Chúng tôi đã tập trung mọi nguồn lực, phối hợp chặt chẽ với các TCTD thực hiện mua nợ bằng TPĐB, triển khai mua nợ theo giá trị thị trường. Hỗ trợ các TCTD, khách hàng vay hoàn thiện thủ tục pháp lý của tài sản bảo đảm (TSBĐ) và khoản nợ, tìm kiếm nhà đầu tư để bán TSBĐ; đôn đốc, thu hồi nợ đối với các khách hàng; thực hiện thu giữ, khởi kiện, thi hành án đối với các khách hàng, bên bảo đảm không hợp tác trả nợ...

Với sự vào cuộc quyết liệt cùng các giải pháp đồng bộ, tỷ lệ nợ xấu của toàn Ngành đã giảm từ 3,61% cuối năm 2013 xuống còn 2,18% đến nay. Trong đó, nợ xấu xử lý qua VAMC đến 30/6/2018 đạt 310.517 nghìn tỷ đồng theo dư nợ gốc nội bảng, ước tính đạt trên 40% tổng nợ xấu được xử lý. VAMC đã phối hợp với các TCTD thu hồi được gần 100 nghìn tỷ đồng. Riêng năm 2017, nhờ có sự ra đời của Nghị quyết số 42/2017/QH14 của Quốc hội, VAMC đã thu được 30.852 tỷ đồng (gần bằng 2/3 tổng giá trị thu hồi nợ của cả 4 năm trước đó), tăng gần 2.000 tỷ đồng so với năm 2016, hoàn thành 140% kế hoạch được giao. 

VAMC cũng đã thực hiện mua nợ theo giá trị thị trường với tổng giá mua nợ đạt hơn 3.100 tỷ đồng. Riêng đối với các khoản nợ mua theo giá thị trường, sau khi mua nợ, chúng tôi đã triển khai ngay các giải pháp xử lý nợ, hỗ trợ hoàn thiện các thủ tục pháp lý liên quan đến chuyển nhượng dự án...

Việc triển khai quyết liệt các giải pháp giúp VAMC thu hồi được cơ bản số tiền mua nợ theo giá thị trường (đạt hơn 2.900 tỷ đồng tương ứng với hơn 90% tổng giá mua nợ của các khoản nợ đã mua theo giá thị trường năm 2017). Việc XLNX thông qua mua, bán nợ theo giá thị trường giúp cho việc xử lý nợ thực chất, hiệu quả hơn theo nguyên tắc bảo toàn được nguồn vốn và đảm bảo hiệu quả. Qua đó, còn thể hiện được sự nhất quán, hiệu quả tích cực trong việc thực hiện chủ trương hạn chế sử dụng vốn ngân sách để XLNX của Chính phủ. 

Như vậy, 5 năm qua VAMC đã đồng hành cùng các TCTD hoàn thành sứ mệnh đưa tỷ lệ nợ xấu toàn Ngành về dưới 3%.

VAMC tích cực phối hợp với tổ chức nước ngoài tổ chức các buổi tọa đàm, hội thảo chia sẻ kiến thức về mua, bán nợ xấu

Theo ông, VAMC đã thực hiện “tròn vai”?

Thực tế VAMC hoạt động khá đặc thù vì chủ trương không sử dụng ngân sách XLNX nên nguồn lực tài chính của VAMC còn hạn chế chưa tương xứng với quy mô hoạt động, đặc biệt trong công tác mua nợ theo giá trị thị trường. Đến thời điểm này, VAMC đã được NHNN cấp đủ 2.000 tỷ đồng vốn điều lệ. Nhưng thực tế, đến 31/12/2017, doanh số mua nợ theo giá trị thị trường của VAMC đã đạt 3.141,07 tỷ đồng, với quy mô vốn điều lệ còn khiêm tốn nói trên thì rất khó để đẩy mạnh hoạt động mua bán nợ theo giá thị trường.

Bên cạnh đó, con người và mạng lưới hoạt động cũng hạn chế. Trong khi số lượng khoản nợ VAMC đã mua rất lớn (trên 26.000 khoản), TSBĐ của các khoản nợ xấu đa dạng, phân tán tại nhiều nơi nên VAMC chưa thể trực tiếp quản lý để nắm bắt được đầy đủ thực trạng các khoản nợ mua từ TCTD, việc tổ chức thực hiện xử lý tài sản để thu hồi nợ chưa đạt hiệu quả cao. Bên cạnh đó, số lượng và năng lực cán bộ của VAMC trong việc triển khai các nghiệp vụ mới theo quy định tại Nghị định 53/2013/NĐ-CP còn hạn chế nên gặp nhiều khó khăn...

Nhưng với sự quyết tâm, quyết liệt triển khai, VAMC vượt qua khó khăn để cùng với các TCTD đưa nợ xấu về mức dưới 3%. Nói cách khác, VAMC trong giai đoạn đó có vai trò khơi thông dòng vốn tín dụng cho nền kinh tế mà nhiều nhà kinh tế NH gọi  là “cục máu đông của nền kinh tế”. Thông qua cơ chế XLNX của VAMC đã có tác động rất lớn đối với hoạt động của các TCTD và khách hàng.

Sau khi Nghị quyết số 42/2017/QH14 có hiệu lực, VAMC đã ký thỏa thuận hợp tác và phối hợp chặt chẽ với một số TCTD có dư nợ xấu lớn, áp dụng đồng bộ nhiều giải pháp, đặc biệt là các biện pháp mạnh như thu giữ TSBĐ. Đến 30/6/2018, VAMC đã thực hiện thu giữ 6 TSBĐ để xử lý thu hồi nợ. Quá trình thu giữ của VAMC đều tuân thủ theo đúng trình tự quy định của pháp luật và nhận được sự hỗ trợ, phối hợp tích cực của các cơ quan chức năng cũng như chính quyền địa phương… Song song với đó, VAMC đã hỗ trợ, phối hợp tích cực với các TCTD trong công tác xử lý, thu hồi nợ và luôn hoàn thành tốt những nhiệm vụ trọng tâm được đề ra, khẳng định vai trò của VAMC là công cụ hữu hiệu của Nhà nước trong công tác XLNX và giảm thiểu rủi ro cho hệ thống TCTD. 

Với kết quả đạt được, có thể nói, VAMC đã thực hiện tròn vai khi vừa hoàn thành sứ mệnh góp phần đưa nợ xấu của toàn hệ thống về dưới 3%, vừa hỗ trợ các TCTD trong việc tái cơ cấu, lành mạnh hóa tài chính, đặc biệt trong việc khơi thông và thúc đẩy mở rộng tín dụng cho nền kinh tế một cách an toàn, hiệu quả.

  
VAMC hoạt động với mô hình đặc thù, chưa có tiền lệ tại Việt Nam, không sử dụng vốn ngân sách để XLNX. Vậy, VAMC “giải mã” các thách thức này ra sao và cần có trợ lực gì trong thời gian tới?

Trước hết phải khẳng định lại, những kết quả mà chúng tôi đạt được sau 5 năm hoạt động, đã khẳng định sự đúng đắn của Chính phủ trong việc lựa chọn mô hình XLNX qua VAMC. Tuy nhiên, muốn đạt mục tiêu như kỳ vọng, thời gian tới, điều đầu tiên cần phải làm rốt ráo đó là sắp xếp lại mô hình tổ chức bộ máy theo đề án nâng cao năng lực của VAMC đã được Thủ tướng giao cho Thống đốc phê duyệt. Bên cạnh việc sắp xếp lại các phòng ban nghiệp vụ, VAMC sẽ mở thêm chi nhánh tại TP. Hồ Chí Minh để xử lý nhanh và hiệu quả hơn các vụ việc. Vì hiện nay 2/3 TSBĐ nợ xấu ở trong khu vực này. Chi nhánh này như là cánh tay nối dài xử lý các công việc cụ thể giúp cho trụ sở chính. 

Trong năm 2018, VAMC sẽ tập trung đánh giá, phân loại những khoản nợ xấu đã mua và đang  quản lý.  Chúng tôi sẽ  tập trung xử lý các khoản nợ từ 10 tỷ đồng trở lên thay vì 30 tỷ đồng như năm ngoái. Trên cơ sở đó, VAMC sẽ đánh giá, phân loại các khoản nợ xấu để có hướng xử lý phù hợp như: khoản nào cơ cấu nợ, khoản nào miễn giảm lãi, hay xử lý thông qua mua bán nợ, xử lý TSBĐ, khoản nào phải ra tòa, phải thi hành án; phối hợp với các bên liên quan ra sao...

Dự kiến trong năm 2018 và các năm sắp tới, VAMC sẽ giảm dần việc mua nợ xấu bằng phát hành TPĐB, chuyển dần sang hình thức mua đứt bán đoạn theo cơ chế thị trường. Muốn làm được điều đó bắt buộc phải minh bạch nợ xấu. Ban Công nghệ Thông tin của VAMC đang triển khai phần mềm mua bán nợ theo thị trường trên cơ sở bổ sung thông tin, xây dựng các hệ thống dữ liệu về nợ xấu. Khi công khai thông tin ai quan tâm đến nợ xấu thì có thể vào đó tìm hiểu giao dịch trên cơ sở thuận mua vừa bán. Đây là cơ sở để hình thành thị trường mua bán nợ xấu trong tương lai cũng như là giải pháp để tận dụng nguồn lực bên ngoài của cả khu vực trong nước lẫn nước ngoài tham gia vào hoạt động mua bán nợ xấu, M&A, tái cấu trúc doanh nghiệp, tái cấu trúc nợ xấu… Theo hướng đó, VAMC đặt mục tiêu sẽ là cầm chịch đối với thị trường mua bán nợ xấu và là trung tâm mua bán nợ xấu của nền kinh tế, ngành NH. Tuy nhiên, để hình thành thị trường mua bán nợ còn cần làm rất nhiều việc.

Trước mắt, để triển khai có hiệu quả Nghị quyết số 42/2017/QH14 và hoạt động mua, bán, xử lý nợ, VAMC đề nghị các bộ, ngành có liên quan sớm ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể về các vấn đề đang gây cản trở quá trình này. Đó là Bộ Tài chính có hướng dẫn việc thực hiện thu thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân trong trường hợp chuyển nhượng TSBĐ để thu hồi nợ xấu, bảo đảm tính thực thi cho quy định về “Thứ tự ưu tiên thanh toán khi xử lý TSBĐ”, bảo đảm quyền lợi của bên mua TSBĐ. 

Về phía Bộ Tài nguyên Môi trường cần sớm ban hành quy định bổ sung hướng dẫn đối với quyền nhận thế chấp, đăng ký thế chấp quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất hình thành trong tương lai là TSBĐ cho các khoản nợ mà các tổ chức, cá nhân mua lại từ VAMC theo quy định tại Khoản 1 Điều 9 Nghị quyết 42. 

Bên cạnh đó, Bộ Tư pháp và Bộ Tài nguyên Môi trường ban hành Thông tư thay thế Thông tư liên tịch số 09/2016/TTLT-BTP-BTNMT hướng dẫn việc đăng ký thế chấp quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất. Trong đó, đề nghị giữ nguyên nội dung về việc ghi nhận Hợp đồng mua bán nợ là tài liệu chứng minh nội dung thay đổi (như đang quy định tại Điểm b Khoản 2 Điều 24 Thông tư liên tịch số 09/2016/TTLT-BTP-BTNMT). 

VAMC cũng đề nghị NHNN cấp bổ sung đủ vốn điều lệ cho VAMC đạt mức 5.000 tỷ đồng đến hết năm 2018 và mức 10.000 tỷ đồng đến hết năm 2020 theo đề án Cơ cấu lại các hệ thống các TCTD gắn với XLNX giai đoạn 2016 - 2020 đã được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định 1058/QĐ-TTg ngày 19/7/2017 để có đủ nguồn lực tài chính cần thiết xử lý nhanh, hiệu quả nợ xấu.

Xin cảm ơn ông đã trả lời phỏng vấn!