Công tác kiểm tra việc hạch toán, quản lý tài khoản tiền gửi và hồ sơ, sổ sách, chứng từ liên quan đến tiền gửi được bảo hiểm tại Chi nhánh BHTGVN khu vực ĐBSCL theo quy định của Luật BHTG được triển khai từ năm 2015, bắt đầu bằng việc tổ chức kiểm tra tại quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) được kiểm soát đặc biệt, QTDND hoạt động yếu kém nhưng chưa được đặt vào tình trạng kiểm soát đặc biệt đến tất cả các QTDND thuộc diện kiểm tra định kỳ hàng năm. Qua 5 năm thực hiện, Chi nhánh đã kiểm tra tiền gửi được bảo hiểm tại hầu hết các QTDND trên địa bàn.
Theo đó, các nội dung kiểm tra tiền gửi được bảo hiểm bao gồm:
Rà soát, kiểm tra các văn bản, quy chế, quy định nội bộ liên quan đến quy trình huy động tiền gửi của QTDND; xem xét, đánh giá việc tuân thủ của QTDND trong việc ban hành các văn bản, quy định nội bộ theo quy định, hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước (NHNN); đánh giá mức độ phù hợp, đầy đủ về nội dung của các quy chế, quy định nội bộ theo quy định chung của NHNN và theo điều kiện hoạt động của từng QTDND để đưa ra ý kiến nhận xét phù hợp.
Căn cứ danh sách khách hàng gửi tiền, sao kê tiền gửi thực hiện chọn mẫu với tỷ lệ tùy theo mức độ rủi ro, quy mô nguồn vốn của từng QTDND để yêu cầu cung cấp hồ sơ, tài liệu phục vụ công tác kiểm tra.
Kiểm tra, đối chiếu các nội dung về thông tin, chữ ký của khách hàng trên các chứng từ; kiểm tra tính đầy đủ, hợp lệ, hợp pháp của các chứng từ liên quan khoản tiền gửi của khách hàng.
Xem xét, đánh giá trình tự, thủ tục thu chi tiền mặt, hạch toán tài khoản tiền gửi, hạch toán kế toán và luân chuyển chứng từ kế toán liên quan đến tiền gửi theo quy định.
Đối chiếu số dư tiền gửi của khách hàng trên các chứng từ, sổ sách.
Kiểm tra, đánh giá việc quản lý, kiểm kê ấn chỉ liên quan đến tiền gửi của khách hàng.
Trên cơ sở đối chiếu với các quy định, hướng dẫn của NHNN và BHTGVN, các đoàn kiểm tra đánh giá, nhận xét tính tuân thủ của QTDND đối với từng nội dung kiểm tra liên quan đến hoạt động, quy trình huy động tiền gửi và có dẫn chứng, trích dẫn rõ ràng. Các thiếu sót, sai sót hay vi phạm phổ biến được phát hiện qua kiểm tra thực tế tại các QTDND trên địa bàn quản lýthời gian qua gồm: Ban hành chưa đầy đủ một hoặc một số văn bản, quy định nội bộ liên quan đến quy trình huy động tiền gửi như: thiếu Quy chế về luân chuyển chứng từ kế toán và/hoặc thiếu Quy chế về giao nhận, bảo quản, vận chuyển tiền mặt, tài sản quý, giấy tờ có giá và/hoặc thiếu Quy chế quản lý, kiểm kê ấn chỉ liên quan đến tiền gửi của khách hàng;
Quy chế, quy định nội bộ có nội dung chưa hoặc không phù hợp theo quy định. Chẳng hạn, quy định nội bộ về giao dịch tiền gửi tiết kiệm, tiền gửi có kỳ hạn chưa quy định rõ trách nhiệm và nghĩa vụ của từng bộ phận, cá nhân có liên quan đến việc việc giao dịch nhận tiền gửi tiết kiệm, tiền gửi có kỳ hạn hoặc thiếu một số nội dung tối thiểu theo quy định của NHNN; phạm vi, đối tượng gửi tiền gửi tiết kiệm tại quy định nội bộ về tiền gửi tiết kiệm chưa phù hợp với loại hình hoạt động của QTDND như quy định QTDND được nhận tiền gửi tiết kiệm của mọi cá nhân, tổ chức.
Thiếu thông tin hoặc thông tin của khách hàng trên các chứng từ gửi tiền không khớp đúng: địa chỉ, CMND/CCCD/hộ chiếu của người gửi tiền; tên người gửi không có dấu dễ dẫn đến nhầm lẫn, chữ ký của cùng một người gửi tiền tại các chứng từ không thống nhất; người gửi tiền đăng ký không đủ 02 chữ ký theo mẫu đăng ký chữ ký; người gửi tiền và người đăng ký mẫu chữ ký là 02 người khác nhau.
Chứng từ liên quan đến tiền gửi của khách hàng thiếu chữ ký của người có trách nhiệm hoặc có dấu hiệu cán bộ ở bộ phận khác ký thay khi người chịu trách nhiệm đi vắng.
Chưa quan tâm đến công tác quản lý, bảo quản, kiểm kê ấn chỉ trắng, việc kiểm kê còn mang tính hình thức, dễ bị mất mát, lợi dụng.
Có dấu hiệu lạm quyền trong công tác huy động vốn như Giám đốc quyết định lãi suất huy động, lãi suất ưu đãi mà không thông qua Hội đồng quản trị và có trường hợp lợi dụng sự lỏng lẻo, cả nể trong Ban lãnh đạo QTDND huy động để ngoài sổ sách.
Khi phát hiện có thiếu sót, sai sót, vi phạm trong công tác kiểm tra tiền gửi được bảo hiểm, các đoàn kiểm tra đều tìm hiểu rõ nguyên nhân, đề nghị giải trình, đưa ra nhận xét, đánh giá, đề xuất biện pháp xử lý.
Thời gian qua, trên cơ sở kết quả kiểm tra, Chi nhánh đã kiến nghị NHNN Chi nhánh tỉnh, thành phố nơi quản lý QTDND có biện pháp xử lý theo quy định. Việc phát hiện các thiếu sót, sai sót, vi phạm của QTDND thể hiện vai trò quan trọng của hoạt động kiểm tra, góp phần giúp các QTDND kịp thời chỉnh sửa, khắc phục để hoạt động an toàn, ổn định, đúng quy định pháp luật.
Bên cạnh đó, thực tế kiểm tra tại các cũng cho thấy cần có giải pháp, quy định cụ thể để triển khai trong thời gian tới một số nội dung: khó xác minh tiền gửi của người gửi tiền khi QTDND đang hoạt động bình thường,do đó không thể phát hiện trường hợp huy động ngoài sổ sách, dẫn đến kết quả đánh giá có thể không đúng với thực tế tình trạng của QTDND.
Cùng với đó, kiểm tra ấn chỉ quan trọng chủ yếu tập trung vào việc đối chiếu, kiểm kê ấn chỉ trắng chưa sử dụng căn cứ vào sổ sách theo dõi nhập - xuất ấn chỉ, chưa quan tâm nhiều đến trường hợp ấn chỉ đã xuất đưa vào sử dụng. Do đó,có thể dẫn đến trường hợp cán bộ QTDND sử dụng ấn chỉ đã xuất để huy động khống, để ngoài sổ sách mà không phát hiện được.
Nâng cao năng lực, chất lượng công tác kiểm tra việc chấp hành quy định của pháp luật về BHTG ,trong đó có nội dung kiểm tra tiền gửi được bảo hiểm là nhiệm vụ quan trọng được quan tâm quán triệt tại Chi nhánh BHTGVN khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Thời gian qua, hoạt động kiểm tra của Chi nhánh đã đáp ứng yêu cầu và ngày càng nâng cao về chất lượng, được NHNN Chi nhánh tỉnh, thành phố trên địa bàn đánh giá cao cũng như sự đồng thuận từ các QTDND trong quá trình thực hiện. Đây cũnglà căn cứ để NHNN Chi nhánh tỉnh, thành phố xem xét, đánh giá đối với một số chỉ tiêu xếp loại QTDND hàng năm.