Trang Chủ
Tạ Thị Yên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu của Quốc hội
Kết quả đạt được và những vấn đề mới
Thông tin từ Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) cho thấy, hiện nay, 100% các tổ chức tín dụng (TCTD), chi nhánh ngân hàng nước ngoài thuộc đối tượng tham gia BHTG đều chấp hành quy định tại Luật BHTG. Tính đến hết tháng 12 năm 2024 số tổ chức tham gia BHTG là 1.277 tổ chức, gồm 96 ngân hàng thương mại (NHTM) và chi nhánh ngân hàng nước ngoài, 1 ngân hàng Hợp tác xã, 1.176 quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) và 4 tổ chức tài chính vi mô (TCTCVM). Số cá nhân có tiền gửi được bảo hiểm tại tổ chức tham gia BHTG tính đến cuối tháng 12 năm 2024 là 123 triệu lượt người gửi tiền. Hạn mức trả tiền bảo hiểm được rà soát và thay đổi để phù hợp trong từng thời kỳ, tăng từ mức 30 triệu đồng (từ năm 1999 đến tháng 8/2005) lên mức 50 triệu đồng (từ tháng 9/2005 đến tháng 7/2017), mức 75 triệu đồng (từ 05/8/2017 đến 11/12/2021) và từ ngày 12/12/2021 cho đến nay là 125 triệu đồng. Với hạn mức trả tiền bảo hiểm là 125 triệu đồng, tại thời điểm tháng 6/2024 có thể bảo vệ toàn bộ 92,19% số người được bảo hiểm tại Việt Nam.
Trên cơ sở Luật BHTG quy định tổ chức BHTG thực hiện tổng hợp, phân tích và xử lý thông tin về tổ chức tham gia BHTG nhằm phát hiện và kiến nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xử lý kịp thời những vi phạm quy định về an toàn hoạt động của ngân hàng, rủi ro gây mất an toàn trong hệ thống ngân hàng, BHTGVN đã xây dựng kế hoạch và thực hiện kiểm tra trực tiếp đối với khoảng 300 tổ chức tham gia BHTG, phối hợp tham gia, hỗ trợ chức năng kiểm tra của NHNN đối với các QTDND. Qua công tác kiểm tra, BHTGVN đã phát hiện nhiều tổ chức tham gia BHTG còn tồn tại, sai sót trong việc thực hiện các quy định của pháp luật về BHTG cũng như quy định của pháp luật, của NHNN, chỉ rõ nguyên nhân và đưa ra những kiến nghị phù hợp với từng đối tượng kiểm tra cũng như NHNN để có biện pháp chấn chỉnh, khắc phục, xử lý kịp thời. Đồng thời, BHTGVN cũng phát hiện những bất hợp lý về cơ chế, chính sách để có những đề xuất, kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền chỉnh sửa, bổ sung cho phù hợp nhằm tăng cường công tác quản lý đối với các tổ chức tham gia BHTG, đồng thời tạo điều kiện cho các tổ chức tham gia BHTG phát triển an toàn, lành mạnh.
Tuy nhiên, sau hơn 12 năm thực hiện cho thấy một số quy định của pháp luật về BHTG, về tổ chức BHTG chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu đối với việc hoàn thiện chế độ, chính sách về BHTG, xây dựng một tổ chức BHTG trong điều kiện mới và trong quá trình hội nhập. Do đó, việc tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật về BHTG nhằm tạo điều kiện để tổ chức BHTG thực hiện hiệu quả hơn các nhiệm vụ của mình để bảo vệ quyền và lợi ích của người gửi tiền, góp phần đảm bảo an toàn của hệ thống tổ chức tín dụng phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước là hết sức cần thiết.
Bên cạnh đó, năm 2024, Quốc hội đã thông qua Luật Các TCTD, sửa đổi, bổ sung một số quy định về quyền, nghĩa vụ của BHTGVN tham gia vào quá trình can thiệp sớm, kiểm soát đặc biệt TCTD nhưng không quy định chi tiết mà dẫn chiếu thực hiện theo pháp luật về BHTG, đặt ra yêu cầu sửa đổi, bổ sung Luật BHTG để thống nhất với quy định của Luật Các TCTD để BHTGVN có cơ sở thực hiện hiệu quả nhiệm vụ được giao, góp phần vào việc duy trì sự ổn định của hệ thống các TCTD.
Việc sửa đổi, bổ sung Luật BHTG cũng là để thực hiện Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH ngày 05/11/2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về triển khai thực hiện Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị và Đề án định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đề ra nhiệm vụ “Nghiên cứu, rà soát Luật BHTG” trong tổng thể yêu cầu của Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng về tiếp tục hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, trước hết là thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa… và các Quyết định số 986/QĐ-TTg ngày 08/8/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt chiến lược phát triển ngành ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, Quyết định số 1660/QĐ-TTg ngày 30/12/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược phát triển BHTG đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.
Những vấn đề cụ thể cần giải quyết khi sửa luật
Qua nghiên cứu Luật BHTG, báo cáo của BHTGVN, tôi nhận thấy có một số vấn đề cần quan tâm xem xét khi sửa đổi, bổ sung Luật BHTG, cụ thể như sau:
Về thu phí BHTG, đến nay Việt Nam hiện vẫn đang áp dụng cơ chế phí BHTG đồng hạng với mức phí 0,15%/năm tính trên toàn bộ số dư bình quân được bảo hiểm. Việc áp dụng cơ chế phí BHTG này cơ bản vẫn phù hợp với quy định pháp luật, tiếp tục giúp Quỹ dự phòng nghiệp vụ tăng trưởng ổn định, góp phần hoàn thiện tái cơ cấu, xử lý nợ xấu hệ thống ngân hàng và hỗ trợ phát triển kinh tế. Tuy nhiên, theo thông lệ quốc tế và hướng dẫn của Hiệp hội BHTG Quốc tế (IADI), có lẽ cần nghiên cứu, xây dựng các phương án về khung phí, hạng phí, mức phí gắn với lộ trình triển khai, áp dụng cơ chế phí BHTG phân biệt gắn với năng lực và quyền hạn của BHTGVN trong việc giám sát, đánh giá rủi ro, phân loại các tổ chức tham gia BHTG… theo đó các tổ chức tham gia BHTG có rủi ro càng lớn sẽ phải nộp phí BHTG càng cao và ngược lại, đồng thời sẽ phải cho phép phá sản các tổ chức tham gia BHTG yếu kém.
Để BHTGVN nâng cao năng lực tài chính thực hiện các nhiệm vụ được giao cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số quy định liên quan đến chế độ tài chính của BHTG theo hướng rõ ràng, minh bạch về nguồn vốn hoạt động của tổ chức BHTG, về chế độ tài chính, kế toán, kiểm toán của tổ chức BHTG theo hướng làm rõ các khoản thu, chi của tổ chức BHTG, quy định về chênh lệch thu chi của BHTG, trong đó bổ sung quy định về trường hợp chênh lệch thu chi âm do tổ chức BHTG sử dụng vốn hoạt động để chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền theo quy định pháp luật về BHTG, tham gia vào quá trình can thiệp sớm, kiểm soát đặc biệt tổ chức tham gia BHTG.
Sửa đổi, bổ sung theo hướng mở rộng hình thức đầu tư (ngoài các hình thức đầu tư theo quy định tại Luật BHTG) để tăng quy mô của Quỹ dự phòng nghiệp vụ. Đồng thời, bổ sung các quy định để hạn chế rủi ro trong hoạt động đầu tư của BHTGVN như: được sử dụng nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để mua, bán trái phiếu của Chính phủ, trái phiếu của chính quyền địa phương, tín phiếu NHNN; mua, bán trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi do các NHTM Nhà nước và NHTM cổ phần có vốn nhà nước trên 50% vốn điều lệ phát hành; gửi tiền tại NHNN Việt Nam, các NHTM Nhà nước và NHTM cổ phần có vốn nhà nước trên 50% vốn điều lệ. Bên cạnh đó, bổ sung các quy định để hạn chế rủi ro trong hoạt động đầu tư của BHTGVN, bổ sung quy định tổ chức BHTG mua trái phiếu dài hạn của TCTD nhận chuyển giao bắt buộc theo quyết định của NHNN.
Sửa đổi quyền, nghĩa vụ của tổ chức BHTG theo hướng mở rộng quyền, nghĩa vụ của tổ chức BHTG trong việc kiểm tra, giám sát TCTD; cử nhân sự đủ tiêu chuẩn, điều kiện để giữ chức danh quản lý, điều hành tại QTDND được kiểm soát đặc biệt và tham gia vào quá trình xây dựng phương án cơ cấu lại TCTD được kiểm soát đặc biệt theo kế hoạch, nội dung do NHNN giao, quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG trong việc tham gia vào quá trình xây dựng phương án cơ cấu lại TCTD được kiểm soát đặc biệt.
Sửa đổi, bổ sung các quy định về việc BHTGVN tham gia vào quá trình tái cơ cấu TCTD yếu kém, thống nhất với quy định tại Luật các TCTD và phát huy vai trò của BHTGVN trong tái cơ cấu TCTD như mục tiêu đặt ra tại Chiến lược phát triển BHTG; có cơ chế, biện pháp xử lý khủng hoảng, trong đó huy động được nguồn lực tham gia của tổ chức BHTG như: bổ sung quy định chi tiết về việc tổ chức BHTG cho vay đặc biệt các TCTD được kiểm soát đặc để thực hiện phương án phục hồi, phương án chuyển giao bắt buộc (đồng bộ với Luật các TCTD); bổ sung quy định tổ chức BHTG cho vay đặc biệt đối với ngân hàng thương mại, ngân hàng hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô bị rút tiền hàng loạt (tương tự với các trường hợp cho vay đặc biệt của NHNN, TCTD khác); hạch toán giảm quỹ dự phòng nghiệp vụ đối với số tiền cho vay đặc biệt không thu hồi được; cơ chế BHTGVN cho vay đặc biệt đối với TCTD được kiểm soát đặc biệt bị mất hoặc có nguy cơ mất khả năng chi trả để chi trả tiền gửi cho người gửi tiền theo chỉ định của NHNN và được vay đặc biệt của NHNN khi nguồn vốn tạm thời không đủ để cho vay hỗ trợ chi trả. Tổ chức BHTG được hoàn trả số tiền cho vay đặc biệt trong trường hợp TCTD vay đặc biệt thực hiện phương án chuyển giao bắt buộc…
Về hoàn thiện quy định về trả tiền bảo hiểm, cần sửa đổi, bổ sung quy định để xác định thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm rõ ràng, cụ thể, thống nhất với quy trình xử lý TCTD yếu kém tại Luật Các TCTD. Đồng thời nghiên cứu có cơ chế để chi trả toàn bộ tiền gửi cho người gửi tiền trong các trường hợp đặc biệt như: sửa đổi, bổ sung Luật BHTG theo hướng xác định thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm rõ ràng, cụ thể, thống nhất với quy trình xử lý TCTD yếu kém tại Luật Các TCTD; sửa đổi, bổ sung quy định về thời hạn trả tiền bảo hiểm theo hướng rút ngắn thời hạn trả tiền đối với trường hợp hồ sơ chi trả BHTG đầy đủ, hợp lệ, đủ điều kiện để chi trả sớm hơn cho người gửi tiền nhằm ổn định tâm lý người gửi tiền; hay bổ sung quy định trong trường hợp đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ quyết định chi trả toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền tại tổ chức tham gia BHTG khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm theo đề nghị của NHNN.
Tôi tin tưởng việc Quốc hội sẽ xem xét, thảo luận dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHTG sẽ là một tín hiệu tích cực cho thị trường tài chính trong nước, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, an toàn của hệ thống các tổ chức tín dụng, nhất là trong những biến động đầy thách thức của thương mại toàn cầu trước việc Hoa Kỳ công bố chính sách thuế quan mới, đang tác động mạnh đến tăng trưởng và sự ổn định kinh tế toàn cầu, thách thức mục tiêu kế hoạch tăng trưởng kinh tế năm 2025 đạt từ 8% trở lên, góp phần thúc đẩy các động lực tăng trưởng truyền thống là đầu tư, tiêu dùng và xuất khẩu.
Tạ Thị Yên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu của Quốc hội
