Trang Chủ
Chủ trì hội thảo có PGS.TS. Nguyễn Kim Anh - Phó Thống đốc NHNN; TS. Nguyễn Đức Kiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội; TS. Lê Xuân Nghĩa, nguyên Phó chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia.
Xử lý TSBĐ mới đạt gần 14.000 tỷ đồng
Phát biểu khai mại hội thảo, PGS.TS Nguyễn Kim Anh cho biết, trong những năm qua, hệ thống ngân hàng đã nỗ lực triển khai đồng bộ các giải pháp để xử lý nợ xấu, thu hồi nợ vay, khơi thông nguồn vốn tín dụng ngân hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng của doanh nghiệp, nền kinh tế nhằm thực hiện mục tiêu xử lý nợ xấu theo Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ.
Kết quả, trong 4 năm, tính đến thời điểm cuối năm 2015, toàn hệ thống các TCTD đã xử lý được hơn 493.000 tỷ đồng nợ xấu, trong đó nợ xấu do các TCTD tự xử lý chiếm 55,4%, còn lại là bán nợ (bao gồm bán cho VAMC và tổ chức, cá nhân khác) chiếm 44,6%. Ngoài các giải pháp bán nợ, cơ cấu lại khoản nợ gắn với cơ cấu lại doanh nghiệp… xử lý TSBĐ để thu hồi nợ là giải pháp quan trọng nhất để đẩy nhanh tốc độ xử lý nợ xấu vì hơn 90% khoản nợ xấu có TSBĐ. Tuy nhiên, biện pháp xử lý TSBĐ (bán, phát mại) thu hồi nợ chưa được thực hiện hiệu quả, chỉ đạt khoảng gần 14.000 tỷ đồng. Nguyên nhân việc xử lý TSBĐ thu hồi nợ chưa đạt như kỳ vọng là việc thực hiện quyền xử lý TSBĐ của tổ chức tín dụng còn gặp nhiểu khó khăn, vướng mắc.
Theo Phó Thống đốc, thực tiễn xử lý TSBĐ của hệ thống tổ chức tín dụng thời gian qua cho thấy còn tồn tại nhiều rào cản, vướng mắc, bất cập từ nhận thức chưa đúng về quyền xử lý TSBĐ hợp pháp của tổ chức tín dụng nhận bảo đảm, các khó khăn vướng mắc do các quy định pháp luật không phù hợp, còn nhiều mâu thuẫn, chồng chéo, có những khoảng trống đến cách hiểu, áp dụng pháp luật chưa đúng của tổ chức, cá nhân liên quan. Trong khi đó, việc xử lý hiệu quả TSBĐ đòi hỏi phải có hệ thống pháp luật được xây dựng một cách đồng bộ, minh bạch, phù hợp, tôn trọng quyền chủ nợ hợp pháp của bên cho vay, tạo lập được khuôn khổ pháp lý cho các bên liên quan, đặc biệt là chủ nợ thực thi được quyền hợp pháp của mình theo thỏa thuận, thiết lập được cơ chế, cách thức cho phép các bên lựa chọn được cách xử lý nhanh chóng, thuận tiện, tối đa hóa được giá trị thu nợ từ TSBĐ. Đồng thời, hệ thống pháp luật này phải được các cơ quan, tổ chức liên quan, các bên tham gia giao dịch thực hiện nghiêm minh.
Nhiều vướng mắc
Đánh giá về những vướng mắc trong xử lý TSBĐ, luật sư Nguyễn Thị Phương, Phó Chủ nhiệm CLB Pháp chế Ngân hàng Hiệp hội Ngân hàng cho biết, hiện nay trên 85% TSBĐ là bất động sản. Trong khi đó, với một cơ chế pháp lý phức tạp về quyền sử dụng đất qua các thời kỳ của Luật đất đai; bất cập của Luật Nhà ở….đã gây khó khăn, vướng mắc lớn trong việc thực hiện quyền xử lý TSBĐ của các TCTD. Thậm chí trong một số ít trường hợp là gây ra những tiền lệ áp dụng pháp luật nguy hiểm xâm phạm một cách nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của các TCTD.
Tại Hội thảo, Luật sư Nguyễn Thị Phương nêu lên một số vướng mắc chính trong xử lý TSBĐ của các TCTD như: Thứ nhất, do chưa có quy định cụ thể về căn cứ xác định tư cách thành viên hộ gia đình dẫn đến nhiều cách hiểu và áp dụng pháp luật khác nhau, dẫn đến rủi ro trong việc xác định hiệu lực của hợp đồng thế chấp, cũng như khó khăn cho bên nhận bảo đảm trong quá trình xử lý TSBĐ là tài sản chung của hộ gia đình. Thứ hai, các quy định cần thiết nhằm hỗ trợ và thúc đẩy bên nhận bảo đảm thực thi quyền thu giữ TSBĐ để xử lý chưa đầy đủ đã khiến bên bảo đảm thường có thái độ bất hợp tác, chây ỳ và tìm cách trì hoãn việc chuyển giao TSBĐ.
Có cùng quan điểm với Luật sư Nguyễn Thị Phương, bà Bùi Như Ý- Phó Tổng giám đốc Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (Vietinbank) cũng cho rằng, bên cạnh đó là phương thức xử lý TSBĐ là bán đấu giá tài sản. Thực tiễn cho thấy, hoạt động định giá mặc dù đã có nhiều bước phát triển nhưng thiếu tính chuyên nghiệp và chất lượng chuyên môn, nên việc xác định giá bán TSBĐ gặp nhiều khó khăn, thậm chí phát sinh nhiều tranh chấp, ảnh hưởng đến tiến độ xử lý TSBĐ. Cuối cùng là do cơ chế, thủ tục xử lý TSBĐ còn rườm rà, phức tạp.
Trên thực tế, mặc dù pháp luật cho phép bên nhận bảo đảm có quyền xử lý TSBĐ trong trường hợp bên bảo đảm không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ theo giao dịch bảo đảm đã giao kết. Tuy nhiên, khi tiến hành xử lý TSBĐ, việc định giá và chuyển quyền sở hữu, quyền sử dụng TSBĐ vẫn phải phụ thuộc nhiều vào ý chí của chủ sở hữu, gây khó khăn cho bên nhận bảo đảm trong quá trình xử lý.
Nhìn nhận vấn đề quyền xử lý TSBĐ, dưới góc nhìn của một chuyên gia kinh tế, TS Vũ Đình Ánh cho rằng: Bản chất kinh tế của quyền xử lý TSBĐ tại TCTD là quyền đối với TSBĐ nhằm bù đắp thiệt hại do nợ xấu gây ra. Nhưng khi các TCTD xử lý TSBĐ thì quan hệ với người đi vay không những thiếu đi sự hợp tác cần thiết, mà có khi còn chuyển sang đối đầu, thậm chí mâu thuẫn xung đột gay gắt. “Quyền xử lý TSBĐ chỉ được thực thi một cách nhanh chóng, hiệu quả và hiệu lực khi và chỉ khi nhận thức về quyền, lợi ích và nghĩa vụ của tất cả các bên liên quan trong quan hệ tín dụng ngân hàng được xác lập một cách đúng đắn dựa trên những cơ sở pháp lý khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế ở Việt Nam, đồng thời tiệm cận với thông lệ và chuẩn mực quốc tế…” – ông Vũ Đình Ánh nhấn mạnh.
Cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý
Có thể nói, những vướng mắc, bất cập nêu trên đã dẫn tới nhiều hậu quả ảnh hưởng nghiêm trọng tới công tác xử lý nợ của TCTD như: Thời gian xử lý TSBĐ của TCTD bị kéo dài; tài sản bị hư hỏng, giảm sút giá trị, gây thiệt hại cho TCTD... Do đó, nhiều ý kiến tại hội thảo cũng kiến nghị cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý về quyền xử lý TSBĐ của các TCTD cũng như trách nhiệm tôn trọng, bảo vệ quyền xử lý TSBĐ của cơ quan tư pháp các cấp.
Để xử lý dứt điểm và hiệu quả vấn đề trên không thể chỉ trông chờ vào nỗ lực của riêng ngành Ngân hàng mà còn cần sự tham gia tích cực của các tổ chức, đơn vị có liên quan, từ hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, quy trình thủ tục đến thực thi pháp luật liên quan đến tín dụng ngân hàng, đặc biệt là liên quan đến xử lý TSBĐ, tài sản thế chấp.
Luật sư Nguyễn Thị Phương kiến nghị, Nghị định về giao dịch bảo đảm phải tiếp cận và xử lý một cách tối đa các vấn đề về xử lý TSBĐ theo lý thuyết về vật quyền bảo đảm. Theo đó, người có vật quyền bảo đảm có quyền tuyệt đối, trực tiếp và ngay tức khắc đối với TSBĐ khi vật quyền bảo đảm đó được công khai hóa (được đăng ký) theo quy định của pháp luật. Do đó, Toà án nhân dân tối cao cần có hướng dẫn thi hành trong toàn ngành về các vướng mắc trong quá trình các TCTD thực hiện quyền xử lý TSBĐ.
Ông Nguyễn Thành Long - Phó TGĐ Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPPank) đề xuất, để tạo điều kiện đẩy nhanh tiến độ xử lý TSBĐ, các quy định của pháp luật (Luật, Nghị định, Thông tư hướng dẫn...) có liên quan đến giao dịch bảo đảm, xử lý TSBĐ, hoạt động tín dụng, xử lý nợ của TCTD cần phải được nghiên cứu rà soát tổng thể để bổ sung, chỉnh sửa theo hướng đảm bảo tính đồng bộ, nâng cao tính hiệu lực trong thực thi pháp luật. Các quy định của pháp luật phải rõ ràng, dễ hiểu để đảm bảo các quy định ấy được hiểu và được thực thi một cách thống nhất. Đặc biệt, quan điểm xây dựng và thực thi pháp luật hiện nay cần phải được thay đổi, đó là phải ưu tiên trước hết bảo vệ quyền lợi của chủ nợ thay vì con nợ, tức bảo vệ quyền sở hữu trọn vẹn là đồng tiền cho vay, thay vì bảo vệ quyền sở hữu hạn chế là đồng tiền đi vay hay tài sản đã đưa vào bảo đảm cho nghĩa vụ trả nợ. Điều này cần phải được cụ thể hoá trong các quy định liên quan đến giao dịch bảo đảm, xử lý TSBĐ.
Đánh giá cao những tham luận và ý kiến được đại biểu đưa ra tại hội nghị, Phó Thống đốc Nguyễn Kim Anh nhấn mạnh, các ý kiến tham luận, trao đổi, kiến nghị của các đại biểu tại hội thảo là kênh thông tin quan trọng giúp NHNN, các cơ quan có liên quan rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật về xử lý TSBĐ, góp phần tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, tạo lập khuôn khổ pháp lý hữu hiệu để TCTD thực hiện quyền xử lý TSBĐ hợp pháp của mình.
