Vượt qua khó khăn về thông tin, báo cáo
Để có được thành quả như ngày hôm nay, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) đã nỗ lực để vượt qua nhiều khó khăn, thử thách. Một trong những khó khăn đó là nguồn thông tin, báo cáo phục vụ cho hoạt động giám sát từ xa. Hiện tại, có 2 kênh thông tin chính thức phục vụ cho công tác giám sát từ xa của BHTGVN,đó là từ các tổ chức tham gia BHTG và nguồn cung cấp từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN). Trong đó chủ yếu là nguồn báo cáo từ các tổ chức tham gia BHTG.
Trong những năm qua, BHTGVN đã có nhiều biện pháp thúc đẩy nâng cao hiệu quả thông tin, báo cáo của các tổ chức tham gia BHTG, như: gửi văn bản hướng dẫn, cụ thể hóa việc thực hiện; thường xuyên liên lạc, đôn đốc, nhắc nhở các tổ chức tham gia BHTG; phối hợp, chia sẻ với NHNN. Đặc biệt, sau khi Nghị định số 109/2005/NĐ-CP sửa đổi bổ sung Nghị định số 89/1999/NĐ-CP của Chính phủ về BHTG, cơ sở pháp lý về BHTG được nâng cao lên một bước, việc thực hiện chế độ thông tin, báo cáo của các tổ chức tham gia BHTG có sự chuyển biến rõ rệt, số lượng báo cáo tăng từ 30%-50% lên 95%-100%. Tuy nhiên, tình trạng gửi chậm, gửi thiếu báo cáo thường xuyên xảy ra. Đối với các ngân hàng việc gửi báo cáo khả quan hơn, do các đơn vị chú trọng đầu tư, ứng dụng phần mềm công nghệ hiện đại trong mọi hoạt động. Tuy nhiên đối với hầu hết Quỹ tín dụng nhân dân (QTD) kết quả còn hạn chế. Qua thống kê việc gửi báo cáo của QTD tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) cho thấy, số đơn vị nộp chậm, nộp thiếu lên tới con số hàng ngàn lượt đơn vị/năm, bình quân mỗi đơn vị 3 lượt vi phạm/tháng. Nguyên nhân một phần do không có chế tài xử lý cụ thể, dẫn đến vi phạm kéo dài, không được khắc phục.
Nguồn thông tin thứ 2 được BHTGVN cũng như các Chi nhánh khu vực sử dụng là từ NHNN. Đó là kết quả thanh tra, kiểm tra, giám sát, xếp loại tổ chức tín dụng, hoặc số liệu về tổ chức tham gia BHTG. Sự chia sẻ số liệu chủ yếu giữa chi nhánh NHNN các tỉnh, thành với chi nhánh BHTGVN khu vực. Đây là những thông tin, số liệu cần thiết, nhất là trong những năm đầu thành lập, nguồn số liệu từ các tổ chức tham gia BHTG không kịp thời, đầy đủ. Nguồn thông tin của NHNN đã giúp BHTGVN nắm bắt, thực hiện chức năng kiểm tra, giám sát và đánh giá chính xác, khách quan hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG. Kết quả giám sát định kỳ và cảnh báo sớm tổ chức tín dụng là những thông tin khách quan, chất lượng đối với các cơ quan giám sát về mặt quản lý nhà nước.
Tuy nhiên, nguồn thông tin từ NHNN cũng không được thường xuyên và chỉ phát sinh từng thời điểm. Bên cạnh đó, những thông tin về tổ chức tham gia BHTG hoạt động yếu kém, bị đặt trong tình trạng kiểm soát đặc biệt từ phía NHNN BHTGVN không được quyền tiếp cận, tìm hiểu, nắm bắt chính xác thực trạng đơn vị để có biện pháp kịp thời bảo vệ quyền lợi người gửi tiền. Quy định về thông tin, báo cáo thanh lý các tổ chức tín dụng cũng không được rõ ràng, nên đối với BHTGVN nguồn thông tin này không được đầy đủ, kịp thời.
Pháp luật về BHTG đã có quy định trách nhiệm trao đổi thông tin, báo cáo của Thanh tra và Ban Kiểm soát, đặc biệt của NHNN đối với BHTGVN tại Khoản 3, Khoản 4, Điều 13, Nghị định số 89/1999/NĐ-CP của Chính phủ về bảo hiểm tiền gửi; hoặc tại điểm b, Khoản 33, Mục VII Thông tư số 03/2006/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà nước. Tuy nhiên việc triển khai phối hợp trong công tác này trên thực tế chưa được thực hiện tốt.
Cần có một cơ chế cụ thể, chi tiết phối hợp cung cấp, chia sẻ thông tin
Thông tin, số liệu không đầy đủ và chậm trễ là một trong những khó khăn, thách thức lớn đối với cơ quan giám sát như BHTGVN. Hiện nay các cơ quan chức năng đang tập trung xây dựng các văn bản hướng dẫn chi tiết Luật BHTG. Theo chỉ đạo của NHNN, vấn đề tiếp cận thông tin của tổ chức BHTG không chỉ được cụ thể hóa, mà còn được bổ sung mang tính nguyên tắc như: quyền, trách nhiệm của NHNN và quyền, trách nhiệm của BHTGVN trong Dự thảo Nghị định hướng dẫn chi tiết thi hành Luật. Tại Điều 33, 34 Luật BHTG quy định trách nhiệm báo cáo và cung cấp thông tin của BHTGVN và của NHNN. Trong đó Điều 34 quy định “1. Tổ chức bảo hiểm tiền gửi được phép tiếp cận dữ liệu thông tin của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi để thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo quy định của Luật này. 2. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có trách nhiệm để tổ chức bảo hiểm tiền gửi tiếp cận dữ liệu thông tin về tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi theo quy định của Chính phủ”.
Chủ trương nhất quán và mục tiêu của Nhà nước là sáp nhập, giải thể có trật tự các tổ chức tham gia BHTG hoạt động yếu kém, không hiệu quả, không để xảy ra tình trạng đổ vỡ ngoài tầm kiểm soát nhưng cũng không vì thế mà để các tổ chức yếu kém tồn tại quá lâu, gây rủi ro hệ thống, tăng chi phí cho nền kinh tế, làm giảm niềm tin của người dân. Chức năng kiểm tra an toàn hoạt động của tổ chức BHTG không được quy định trong Luật BHTG, vì vậy vai trò giám sát rủi ro của BHTGVN là một công cụ quan trọng, cần được nâng cao, đảm bảo hiệu quả nhất. Điều đó đặt ra yêu cầu BHTGVN cần có nguồn thông tin đầy đủ và thường xuyên được cập nhật.
Để có đủ thông tin số liệu cho hoạt động giám sát và thu phí theo mức độ rủi ro trong thời gian tới, từ thực trạng và yêu cầu công tác thông tin, báo cáo, xin đề xuất vài ý kiến mang tính tham khảo của người làm công tác giám sát hoạt động của tổ chức tham gia BHTG như sau:
1. Đối với nguồn thông tin số liệu từ phía tổ chức tham gia BHTG: Nghị định hướng dẫn thi hành Luật BHTG cần quy định cụ thể, chi tiết việc gửi thông tin, báo cáo của các đơn vị. Bên cạnh những báo cáo theo đặc thù của BHTGVN, các loại báo cáo mà tổ chức tham gia BHTG gửi cho NHNN, đồng thời cùng gửi cho BHTGVN. Cho phép BHTGVN truy cập trực tiếp thông tin, số liệu liên quan của tổ chức tham gia BHTG. Nghị định hướng dẫn Luật cần quy định cụ thể trách nhiệm, nghĩa vụ và chế tài xử lý nghiêm minh các vi phạm trong lĩnh vực tiền tệ theo quy định hiện hành của pháp luật.
2. Đối với nguồn thông tin từ phía NHNN. Trong phạm vi Luật định và trách nhiệm quản lý nhà nước về BHTG của NHNN, cần xây dựng cơ chế phối hợp, trao đổi thông tin định kỳ giữa NHNN và BHTGVN cụ thể, chi tiết loại thông tin. Trong đó những thông tin, số liệu chính cần được chia sẻ từ NHNN như: Kết quả thanh tra, kiểm tra, giám sát, xếp hạng tổ chức tín dụng; thông tin, số liệu báo cáo hoạt động kiểm soát đặc biệt, hoạt động thanh lý. Văn bản hướng dẫn cũng cần quy định cụ thể trách nhiệm của đơn vị trực thuộc NHNN cung cấp, chia sẻ số liệu thông tin. Đồng thời, quy định rõ việc xử lý vi phạm hành chính của các bên trong cung cấp, trao đổi thông tin nhằm khắc phục bất cập trước đây, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động này.
3. Theo khuyến nghị của Hiệp hội Bảo hiểm tiền gửi quốc tế (IADI), một trong những nguyên tắc để phát triển hiệu quả tổ chức BHTG là cần phải xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ và chia sẻ thông tin định kỳ cụ thể giữa tổ chức BHTG và các thành viên mạng an toàn tài chính. Các thông tin này phải chính xác và kịp thời (có thể bảo mật khi cần thiết) và chia sẻ thông tin phải được chính thức hóa.
Hiện nay một số nước trên thế giới như Mỹ, Hàn Quốc, Malaysia, Đài Loan…đều xây dựng cơ chế phối hợp cung cấp, chia sẻ tin thông tin; đồng thời, các thành viên của hệ thống cơ quan giám sát tài chính quốc gia và tổ chức BHTG các nước này đã thực hiện hiệu quả nhiệm vụ của mình. Do đó, để tổ chức BHTGVN thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ của mình cần có đủ thông tin để thu thập, đối chiếu, từ đó đánh giá thống nhất, khách quan, chính xác. Các cơ quan chức năng cần xem xét nhanh chóng xây dựng cơ chế chia sẻ, trao đổi thông tin hiệu quả giữa BHTGVN với cơ quan giám sát tài chính cũng như các tổ chức tham gia BHTG.