Trang Chủ
Bên cạnh những thành tựu đạt được, thực tiễn hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong thời gian gần 10 năm qua, đặc biệt, từ khi BHTG VN trở thành thành viên của BHTGQT (năm 2003) và cả những thực tiễn nảy sinh từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu bắt nguồn từ nền kinh tế đầu tầu thế giới là Mỹ đã đòi hỏi Hệ thống tài chính – ngân hàng nói chung và BHTG VN nói riêng phải có những đổi mới để đối phó với nguy cơ rủi ro cao của hệ thống ngân hàng - tài chính thời hội nhập và để phù hợp với thông lệ quốc tế. Một trong những yêu cầu cấp thiết đó là phải Nâng cao vai trò của Bảo hiểm tiền gửi với tư cách là tổ chức được thành lập để Bảo vệ người gửi tiền tiết kiệm và góp phần đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng.
BHTG Việt Nam được thành lập với kỳ vọng như là một công cụ hữu hiệu nhằm ngăn ngừa khủng hoảng, bảo vệ người gửi tiền và giảm gánh nặng xử lý đổ vỡ ngân hàng cho ngân sách nhà nước. Trên thực tế, trong thời gian qua BHTG đã không ngừng phát triển cả về qui mô lẫn chất lượng hoạt động
Có thể nói, thời gian qua, BHTGVN đã hoàn thành tốt các chức năng, nhiệm vụ của mình : đảm bảo quyền lợi cho người gửi tiền tại các tổ chức tham gia BHTG bị giải thể, phá sản – là các quỹ tín dụng nhân dân và qua đó gián tiếp góp phần đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng, hạn chế tối đa những đổ vỡ làm ảnh hưởng đến sự an toàn của hệ thống tài chính – ngân hàng, đồng thời giữ vững an ninh trật tự xã hội tại địa phương có tổ chức tham gia BHTG bị giải thể, phá sản; thực hiện giám sát 100% các tổ chức tham gia BHTG và thông qua các hoạt động thanh tra, giám sát, BHTG đã đưa ra nhiều cảnh báo, kiến nghị giúp tổ chức tham gia BHTG chỉnh sửa các tồn tại và có biện pháp phòng ngừa rủi ro.
Thực tiễn hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi ở những nước xẩy ra khủng hoảng và việc xử lý, giải quyết những đổ vỡ của các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi ở những nước này trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu vừa qua cũng khẳng định tầm quan trọng của định chế này trong việc xác lập sự ổn định hệ thống tài chính – ngân hàng thông qua việc làm yên lòng những người gửi tiền khi có sự cố xẩy ra.
Tuy nhiên để làm tốt hơn những chức năng này, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam cần phải có một môi trường pháp lý hoàn thiện hơn hiện có, trong đó xác định rõ hơn :
(i) Vị thế và quan hệ giữa tổ chức BHTG VN và các cơ quan quản lý nhà nước về tài chính - tiền tệ và trên nền của nội dung này sẽ hình thành các chức năng, quyền hạn cũng như cơ chế hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi;
(ii) quy định rõ mối quan hệ và cách thức giải quyết các mối quan hệ giữa tổ chức BHTG, tổ chức nhận tiền gửi và người gửi tiền. Đây là nội dung quan trọng chi phối toàn bộ hoạt động BHTG;
(iii) tổ chức BHTG phải có một nguồn tài chính đủ mạnh dưới dạng mức vốn pháp định, mức phí bảo hiểm, mức chi trả bảo hiểm thì mới có thể xử lý được những rủi ro xẩy ra bởi nền tảng tài chính là cơ sở để tổ chức BHTG thực hiện có hiệu quả chức năng “bảo hiểm của mình ” đối với các định chế và đặc biệt lại là các định chế tài chính – ngân hàng – là các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi;
(iv) cơ chế giám sát các tổ chức tham gia BHTG, tiêu chí giám sát, thẩm quyền thu thập thông tin và xử lý vi phạm của BHTG VN. Đây là nội dung đặc biệt quan trọng bởi với quá trình phát triển của nền kinh tế hội nhập, vai trò và chức năng giám sát của tổ chức BHTG trở nên rất quan trọng nhằm phòng ngừa rủi ro thay vì chỉ xử lý khi việc đã rồi. Vì vậy, hoạt động giám sát của tổ chức BHTG trong luật cần đặt ở vị trí đồng bộ và tương thích với các chuẩn mực quốc tế...v.v.
Chúng ta chưa có Luật BHTG, hiện hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam được thực hiện và điều chỉnh theo 2 Nghị định ( Nghị định 89 và Nghị định 109) và những văn bản khác dưới Luật . Sự chưa đồng bộ và khập khiễng trong môi trường pháp lý đã ít nhiều ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của BHTG. Để hoàn thiện và tạo môi trường pháp lý cho hoạt động của tổ chức BHTG VN trong một giai đoạn phát triển mới – giai đoạn công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước trong điều kiện hội nhập sâu và toàn diện với khu vực và thế giới, cần phải khẩn trương xúc tiến việc xây dựng Luật BHTG.
Luật BHTG cần phải kế thừa những quy định tại các văn bản quy định trước đây, học hỏi kinh nghiệm quốc tế nhưng cũng cần phù hợp với tình hình thực tế của Việt Nam và cần có sự tương thích và phù hợp với các Bộ Luật khác trong nền kinh tế mà trước hết là có môi quan hệ chặt chẽ vơi Luật Ngân hang Nhà nước, Luật các TCTD và Luật Giám sát an toàn hoạt động ngân hang.
Bên cạnh đó, để BHTGVN thực hiện tốt hơn vai trò của mình và phát triển vững mạnh thì cũng cần Xác định rõ vai trò và vị trí của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong Hệ thống các cơ quan thanh tra, giám sát của Nhà nước trên thị trường Tài chính nói chung và trên thị trường tiền tệ nói riêng hay là Vai trò, vị trí của BHTG với tư cách là một cơ quan giám sát trong Mạng an toàn tài chính quốc gia của Việt Nam.
Việc xác định rõ vai trò và vị trí này cho phép các cơ quan có cùng chức năng thanh tra, giám sát thực hiện phối hợp, phân định, chia sẻ các cung đoạn trong hoạt động thanh tra, giám sát đối với các đối tượng là tổ chức nhận tiền gửi. Điều này sẽ khắc phục những khiếm khuyết lâu nay vẫn tồn tại giữa cơ quan thanh tra, giám sát Ngân hang và Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam khi cùng thực hiện hoạt động thanh tra, giám sát đối với các tổ chức nhân tiền gửi theo cùng các phương thức hoạt đông là (i) Giám sát từ xa và (ii) Thanh tra tại chỗ. Khắc phục khiếm khuyết này sẽ giúp:
(i) nâng cao năng suất lao động xã hội thông qua việc tiết giảm lao động xã hội trùng lặp cho cùng một hoạt động như nhau và;
(ii) tránh những phiền hà không đáng có cho tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi khi phải tiếp, làm việc với cả 2 tổ chức theo cùng một nội dung công việc.
Khi xác định vai trò và vị trí của BHTGVN trong hệ thống cơ quan thanh tra giám sát thị trường tài chính, cần xem xét đến tính đặc thù của BHTG, đó là:
- Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam là một định chế tài chính đặc biệt, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận và tính chất đặc biệt của định chế tài chính đặc biệt này được thể hiện ở chức năng rất đặc thù của nó là xử lý và giải quyết các hậu quả khi tổ chức tín dụng đổ vỡ thông qua hoạt động chi trả bảo hiểm cho người gửi tiền tiết kiệm tại tổ chức tín dụng tham gia bảo hiểm tiền gửi.. Ở đây, cũng cần phải nói rõ rằng về lý thuyết Bảo hiểm tiền gửi là cơ quan trực tiếp đứng ra thực hiện chức năng đặc biệt nói trên nhưng đứng đằng sau Bảo hiểm tiền gửi lại là Chính phủ với nguồn hỗ trợ từ Ngân sách nhà nước bởi, rủi ro trong hoạt động ngân hàng luôn mang tính hệ thống, lây lan vì thế sự rủi ro sẽ là rất lớn nếu cả hệ thống đổ bể, trong khi đó, nguồn vốn tự có của Bảo hiểm tiền gửi, bất luận đó là Bảo hiểm tiền gửi của Mỹ hay nước nào khác thì đều không thể một mình gánh vác được trọng trách này.
- Bởi phải thực hiện trọng trách mang tính đặc thù nói trên là Chi trả bảo hiểm khi có sự cố xẩy ra, nên hơn ai hết, Bảo hiểm tiền gửi đặc biệt quan tâm đến việc giảm thiểu rủi ro của các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi với mục đích duy nhất là không phải chi trả bảo hiểm tiền gửi và nếu phải chi trả thì với mức thấp nhất. Ngoài ra, với chức năng thu phí Bảo hiểm tiền gửi, Bảo hiểm tiền gửi cũng cần kiểm tra, giám sát sự biến động của doanh số “tiền gửi” để tránh những thất thoát trong hoạt động thu phí và việc phải nộp phí bảo hiểm cũng làm các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi có trách nhiệm cao hơn trong hoạt động đầu tư của mình.
Như vậy, BHTG ở Việt Nam được thành lập không chỉ để thay mặt Chính phủ đứng ra chi trả tiền gửi cho người dân khi tổ chức tham gia BHTG đổ vỡ mà quan trọng hơn là tăng cường kiểm soát rủi ro, góp phần đảm bảo sự an toàn, ổn định của hoạt động ngân hàng tài chính thông qua các nghiệp vụ thanh tra, giám sát nhằm phòng ngừa và ngăn chặn rủi ro đối với các tổ chức tín dụng.
- Hơn nữa, Tổ chức BHTG là định chế tài chính đặc thù thực hiện chính sách công của Nhà nước vì sự lành mạnh của hoạt động ngân hàng và bình ổn thị trường tài chính, bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền chứ không phải là doanh nghiệp đơn thuần hay cơ quan quản lý Nhà nước, nên vấn đề đặt ra ở đây là sự cần thiết phải phối hợp hành động trong hoạt động thanh tra giám sát giữa một bên là cơ quan BHTG VN - một định chế tài chính đặc biệt và một bên là cơ quan thanh tra, giám sát ngân hang là tổ chức thanh tra chuyên ngành về tiền tệ - ngân hàng. Trong năm 2008, Uỷ ban giám sát tài chính Quốc gia được thành lập và điều này càng nhấn mạnh thêm sự cần thiết phải có những phân định mang tính Chiến lược trong hoạt động thanh tra giám sát thị trường tài chính nói chung và hoạt động thanh tra, giám sát đối với các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi nói riêng.
Từ những đặc thù trên có thể thấy rằng, sự phân định cung đoạn của hoạt động thanh tra, giám sát (bao gồm các cung đoạn từ cấp và thu hồi giấy phép, thực hiện chế độ thông tin, báo cáo định kỳ, tổ chức thanh tra, giám sát theo luật định và xử lý vi phạm ) cần được dựa trên cơ sở xác định chức năng, nhiệm vụ, chia sẻ và tiếp nhận thông tin giữa các cơ quan nói trên để tránh các sự trùng lặp trong hoạt động thanh tra – giám sát và đồng thời để đảm bảo tất cả các đối tượng thuộc diện thanh tra, giám sát phải được thực hiện thanh tra, giám sát.
Tóm lại, khủng hoảng tài chính mang tính toàn cầu nẩy sinh từ nước Mỹ, bùng nổ năm 2008, đã đặt ra vấn đề đối với tất cả các quốc gia trên thế giới là phải tái cấu trúc, củng cố lại hệ thống tài chính - ngân hàng là việc cả thế giới đang làm và Việt Nam không phải là ngoại lệ trong nỗ lực nhằm đảm bảo cho một thị trường tài chính bớt rủi ro hơn và tránh được các cuộc khủng hoảng mang tính hệ thống như cuộc khủng hoảng mà cả thế giới đang trải qua. Một trong những nội dung chính của kế hoạch tái cấu trúc này là tăng cường và nâng cao sức mạnh của hệ thống giám sát mà Bảo hiểm tiền gửi là một cấu thành quan trọng.
