Trang Chủ
Luật Bảo hiểm tiền gửi (BHTG) quy định nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm của BHTGVN phát sinh khi tổ chức tham gia BHTG được cơ quan có thẩm quyền xác định là mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền, không thể phục hồi hoạt động.
Điểm c, Khoản 3, Điều 191 và Khoản 2, Điều 192 Luật Các TCTD 2024 quy định: Ngân hàng thương mại, ngân hàng hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô được vay đặc biệt từ tổ chức Bảo hiểm tiền gửi theo quy định của pháp luật về bảo hiểm tiền gửi, và Điểm r, Khoản 1, Điều 185 quy định: Bên nhận chuyển giao bắt buộc là tổ chức tín dụng được quyền phát hành trái phiếu dài hạn cho tổ chức bảo hiểm tiền gửi theo quyết định của Ngân hàng Nhà nước. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để BHTGVN phát huy vai trò tham gia sâu hơn vào quá trình cơ cấu lại TCTD được kiểm soát đặc biệt.
Nguồn lực tài chính – nguồn lực quan trọng hỗ trợ tái cơ cấu
Để thực hiện tốt mục tiêu chính sách công về BHTG và nhiệm vụ chính trị của tổ chức, BHTGVN phải nâng cao năng lực tài chính thông qua hoạt động đầu tư nguồn vốn. Trong các năm qua, hoạt động đầu tư của BHTGVN được thực hiện đúng quy định pháp luật, đảm bảo an toàn, phát triển vốn. Số tiền đầu tư lũy kế hằng năm giai đoạn 2015-2022 tăng với tốc độ trung bình khoảng 21%. Tỷ trọng số tiền đầu tư lũy kế/tổng nguồn vốn ổn định với mức 93-96%. Tính đến thời điểm hiện tại, tổng doanh thu của BHTGVN gồm doanh thu từ hoạt động đầu tư và doanh thu khác (thu cho thuê trụ sở, thu tư vấn đào tạo cán bộ cho tổ chức tham gia BHTG…), trong đó doanh thu từ hoạt động đầu tư chiếm trên 99%, còn doanh thu khác chỉ chiếm dưới 1%; bình quân tốc độ tăng doanh thu đầu tư giai đoạn 2015-2022 là khoảng 11%, qua đó giúp tích lũy và gia tăng vốn, góp phần nâng cao năng lực tài chính của BHTGVN, cải thiện vị thế và đảm bảo thực hiện các mục tiêu chính sách công về BHTG.
Trải qua gần 25 năm hình thành và phát triển, hoạt động đầu tư của BHTGVN đã bộc lộ những hạn chế nhất định khi danh mục đầu tư của BHTGVN là trái phiếu chính phủ (TPCP), tín phiếu NHNN và gửi tiền tại NHNN. Trong bối cảnh lãi suất gửi tiền tại NHNN thấp, tín phiếu NHNN khó tìm được đối tác giao dịch, hiện BHTGVN tập trung đầu tư trên 99% vào TPCP. Tuy nhiên, nguyên tắc đầu tư TPCP của BHTGVN là “mua - nắm giữ đến ngày đáo hạn” và chỉ được bán trong trường hợp Quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để chi trả BHTG. Quy định này hạn chế tính linh hoạt trong điều phối dòng tiền, phần nào ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản phục vụ chi trả nếu BHTGVN phát sinh nghĩa vụ này.
Nhằm củng cố năng lực tài chính của BHTGVN, làm cơ sở để đảm bảo nguồn lực trong các trường hợp cần thiết, các văn bản pháp lý hiện hành về cơ bản đã có những nội dung quy định một số cơ chế huy động tài chính của BHTGVN. Theo đó, Khoản 12 Điều 13 Luật BHTG quy định BHTGVN được “tiếp nhận hỗ trợ theo nguyên tắc có hoàn trả từ ngân sách Nhà nước theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ hoặc vay của TCTD, tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ trong trường hợp nguồn vốn của tổ chức BHTG tạm thời không đủ để trả tiền bảo hiểm, tiếp nhận các nguồn tài trợ của các tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài để tăng cường năng lực hoạt động”.
Khoản 2, Điều 190 Luật TCTD 2024 quy định: Trường hợp số tiền trong quỹ dự phòng nghiệp vụ của tổ chức bảo hiểm tiền gửi không đủ để chi trả cho người gửi tiền, Ngân hàng Nhà nước cho tổ chức bảo hiểm tiền gửi vay đặc biệt.
Như vậy, căn cứ vào các quy định trên, có 3 phương án liên quan đến việc BHTGVN được tiếp nhận hỗ trợ và vay từ nguồn bên ngoài, bao gồm: tiếp nhận hỗ trợ theo nguyên tắc có hoàn trả từ ngân sách Nhà nước theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ; vay của TCTD, tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ; và vay đặc biệt từ NHNN.
Hoàn thiện cơ sở pháp lý về huy động tài chính cho BHTGVN
Các nguồn huy động tài chính cho BHTGVN đã được quy định tại nhiều văn bản pháp lý khác nhau, song chưa thống nhất và chưa hoàn toàn đáp ứng yêu cầu thực tế. Cụ thể:
Thứ nhất, tiếp nhận hỗ trợ theo nguyên tắc có hoàn trả từ Ngân sách nhà nước
Mục tiêu của phương án này là nhằm tạo vốn từ tiếp nhận hỗ trợ để thực hiện chi trả và tham gia cơ cấu lại thông qua mua trái phiếu dài hạn của TCTD hỗ trợ, do vậy, nhóm tác giả đề xuất áp dụng mức lãi suất trong thời gian tiếp nhận hỗ trợ là 0%, vì BHTGVN tiếp nhận nguồn vốn từ Ngân sách Nhà nước để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền tại các tổ chức tham gia BHTG và tham gia sâu hơn vào quá trình tái cơ cấu.
Cơ chế BHTGVN được tiếp nhận hỗ trợ theo nguyên tắc có hoàn trả từ Ngân sách Nhà nước theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ theo quy định tại khoản 12, Điều 13 Luật BHTG. Tuy nhiên, NHNN và Bộ Tài chính cần phối hợp ban hành văn bản chi tiết để BHTGVN có cơ sở tham chiếu thực hiện.
Thứ hai, phương án vay của TCTD, tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ
Đề xuất 100% khoản vay của BHTGVN vay của TCTD, tổ chức khác có sự bảo lãnh của Chính phủ do việc vay này xuất phát từ mục tiêu chính trị, và TPCP là tài sản đảm bảo có độ an toàn cao. BHTGVN có trách nhiệm theo dõi việc sử dụng khoản vay của TCTD, tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ và báo cáo NHNN tình hình thực hiện. Khi đến hạn hoàn trả, BHTGVN thực hiện phương án hoàn trả nợ vay có bảo lãnh của Chính phủ theo quy định.
Cơ chế BHTGVN vay của TCTD, tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ được quy định tại khoản 12 Điều 13 Luật BHTG, tuy nhiên cần có Thông tư của NHNN và Bộ Tài chính hướng dẫn cụ thể về hạn mức bảo lãnh, giá trị tài sản thế chấp, lãi suất/phí/thời hạn bảo lãnh, nguồn tiền trả nợ và phương thức trả nợ. Bên cạnh đó, BHTGVN cần có kế hoạch xây dựng văn bản nội bộ về việc thực hiện theo phương án vay của TCTD, tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ.
Thứ ba, phương án vay đặc biệt Ngân hàng Nhà nước
Các căn cứ pháp lý về việc vay đặc biệt Ngân hàng Nhà nước (NHNN) được quy định tại:
Khoản 4, Mục II Quyết định 1660/QĐ-TTg ngày 30/12/2022 phê duyệt Chiến lược phát triển BHTG đến năm 2025, định hướng đến năm 2030: “Bổ sung hình thức vay từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong trường hợp nguồn vốn của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi không đủ để trả tiền bảo hiểm”.
Khoản 2, Điều 190 Luật TCTD 2024/, cụ thể: “2. Trường hợp số tiền trong quỹ dự phòng nghiệp vụ của tổ chức bảo hiểm tiền gửi không đủ chi trả cho người gửi tiền theo quy định tại khoản 1 Điều này, Ngân hàng Nhà nước cho tổ chức bảo hiểm tiền gửi vay đặc biệt.”
Việc đưa hình thức vay đặc biệt Ngân hàng Nhà nước vào Luật TCTD 2024 đã hiện thực hóa Chiến lược phát triển BHTG đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, góp phần tích cực giúp BHTGVN có thêm phương án huy động tài chính để tham gia sâu hơn vào quá trình tái cơ cấu các TCTD. Tuy nhiên, hiện nay BHTGVN đang triển khai lộ trình nghiên cứu, xây dựng văn bản quy định về hoạt động nghiệp vụ này trên cơ sở các văn bản hướng dẫn chi tiêt của cơ quan quản lý.
Để có cơ chế cho BHTGVN sẵn sàng thực hiện các nhiệm vụ về chi trả BHTG, tham gia tái cơ cấu, nhóm tác giả có một số đề xuất, kiến nghị sau:
Tiếp tục nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật BHTG: Sửa đổi các điều khoản nhằm thống nhất và đồng bộ với Luật TCTD 2024 và Chiến lược phát triển BHTG đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đối với các nội dung nhằm thiết lập cơ chế tạo nguồn, cho phép BHTGVN khi thực hiện mục tiêu chính sách công và tham gia cơ cấu lại theo các phương án tiếp nhận hỗ trợ và vay từ các nguồn bên ngoài (vay theo nguyên tắc có hoàn trả từ Ngân sách Nhà nước, vay của các TCTD và các tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ, vay đặc biệt Ngân hàng Nhà nước).
Kiến nghị các cơ quan, ban ngành: Sửa đổi/ban hành các thông tư hướng dẫn riêng, thống nhất liên quan đến việc BHTGVN được tiếp nhận hỗ trợ và vay từ nguồn bên ngoài trong trường hợp nguồn vốn tạm thời không đủ để trả tiền bảo hiểm hoặc tham gia tái cơ cấu các TCTD, bao gồm: (i) tiếp nhận hỗ trợ theo nguyên tắc có hoàn trả từ ngân sách Nhà nước theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ; (ii) vay của TCTD, tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ; và (iii) vay đặc biệt từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN).
Với mục tiêu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các TCTD cũng như tăng cường vai trò của tổ chức BHTG trong quá trình tham gia tái cơ cấu các TCTD, các đề xuất nêu trênnhằm đưa ra các giải pháp căn cơ nhưng bền vững, giúp giảm thiểu rủi ro của hệ thống các TCTD, hiện thực hóa vai trò tham gia sâu hơn của BHTGVN vào quá trình cơ cấu lại TCTD.
Nhóm nghiên cứu - Phòng Nguồn Vốn và Đầu tư
.jpg)
