"Sức khỏe" của ngân hàng sẽ được đánh giá như thế nào

Trước đây, các ngân hàng thực hiện tự đánh giá theo Quy định xếp loại ngân hàng thương mại cổ phần ban hành kèm theo Quyết định số 06/2008/QĐ-NHNN ngày 12/3/2008. Theo đó, việc xếp hạng các ngân hàng dựa trên các tiêu chí: vốn tự có, chất lượng tài sản, năng lực quản trị, kết quả hoạt động kinh doanh, khả năng thanh khoản. Cùng với sự phát triển của hệ thống ngân hàng, quy định trên đã dần trở nên không còn phù hợp với các quy định pháp luật được ban hành sau này cũng như thực tế hoạt động ngân hàng.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đang dự thảo Thông tư mới quy định về xếp hạng tổ chức tín dụng (TCTD), chi nhánh ngân hàng nước ngoài (NHNNg) để thay thế cho Quyết định 06 nói trên. Việc xếp hạng sẽ phục vụ công tác quản lý nhà nước, đảm bảo an toàn, an ninh tiền tệ trong hoạt động ngân hàng, tài chính, qua đó bảo vệ người gửi tiền.

Đánh giá ngân hàng theo các tiêu chuẩn hiện đại hơn

Thông tư đang được dự thảo quy định về việc xếp hạng đối với tổ chức tín dụng, bao gồm ngân hàng thương mại, ngân hàng hợp tác xã, tổ chức tín dụng phi ngân hàng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài.

Theo dự thảo, NHNN sẽ xếp hạng tổ chức tín dụng theo tiêu chuẩn CAMELS, gồm các tiêu chí: vốn, chất lượng tài sản, quản trị điều hành, kết quả hoạt động kinh doanh, khả năng thanh khoản, mức độ nhạy cảm đối với rủi ro thị trường. Căn cứ vào số điểm đạt được, các TCTD, chi nhánh NHNNg sẽ được phân vào các nhóm: Hạng A (Tốt), Hạng B (Khá), Hạng C (Trung bình), Hạng D (Yếu) hoặc Hạng E (Yếu kém). Từng tiêu chí sẽ bao gồm nhóm chỉ tiêu định lượng và nhóm chỉ tiêu định tính. Nhóm chỉ tiêu định lượng đo lường mức độ lành mạnh hoạt động ngân hàng trên cơ sở các số liệu phản ánh hoạt động của TCTD, chi nhánh NHNNg. Nhóm chỉ tiêu định tính đo lường mức độ tuân thủ các quy định pháp luật của TCTD, chi nhánh NHNNg.

Nếu như Quyết định 06 trước đây quy định, việc xếp loại do TCTD tự thực hiện và gửi kết quả cho NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố để tổng hợp, gửi Thanh tra NHNN trình Thống đốc phê duyệt, thì theo Dự thảo, việc xếp hạng sẽ do NHNN (Cơ quan TTGSNH) thực hiện việc xếp hạng TCTD và trình Thống đốc phê duyệt kết quả. Quy định mới này sẽ nâng cao vai trò của Cơ quan Thanh tra giám sát NH, tăng tính khách quan và chính xác của việc xếp loại.

Việc xếp hạng TCTD, chi nhánh NHNNg sẽ được thực hiện định kỳ hàng năm. Trước ngày 30/6, Thống đốc NHNN phê chuẩn kết quả xếp hạng của năm liền kề trước đối với tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.

Về việc công bố kết quả xếp hạng TCTD, dự thảo Thông tư đang được đưa ra lấy ý kiến có quy định khác với Quyết định 06. Trước đây, Quyết định 06 nêu: NHNN công bố kết quả xếp loại chính thức đối với các ngân hàng thương mại cổ phần trên Website của NHNN. Nay, dự thảo Thông tư trong không quy định việc NHNN phải công bố việc xếp hạng trên website của NHNN, mà chỉ thông báo kết quả xếp hạng cho các TCTD, chi nhánh NHNNg.

Cẩn trọng với các thông tin có thể ảnh hưởng tới hệ thống ngân hàng

Theo dự thảo Thông tư, kết quả xếp hạng TCTD, chi nhánh NHNN không được công bố rộng rãi. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng, công chúng, đặc biệt là người gửi tiền, người vay tiền cần biết tình hình “sức khỏe” của các ngân hàng nhằm tránh rủi ro, thiệt hại. Mặt khác, một số chuyên gia đánh giá kết quả xếp hạng TCTD là thông tin nhạy cảm, nếu bị rò rỉ ra ngoài thì có thể bị lợi dụng.

Trên thế giới, các ngân hàng trung ương cũng thực hiện đánh giá, xếp hạng các ngân hàng nhằm mục đích quản lý nhà nước, ban hành chính sách, thanh tra, giám sát thị trường tài chính, ngân hàng và bảo vệ quyền lợi người gửi tiền. Kết quả xếp hạng các NHTM được cơ quan quản lý sử dụng trong công tác cảnh báo sớm, ngăn ngừa nguy cơ đổ vỡ của từng tổ chức tín dụng cũng như rủi ro lan truyền toàn hệ thống. Nhiều nước trên thế giới cũng không công bố công khai kết quả xếp hạng ngân hàng, thậm chí có nước coi đây là thông tin mật. TS. Nguyễn Trí Hiếu cho biết, tại Mỹ, những ngân hàng nào tiết lộ xếp hạng tín nhiệm của FDIC có thể bị phạt nặng. Tại New Zealand, Ngân hàng Dự trữ quốc gia công bố xếp hạng tín nhiệm của các tổ chức đánh giá độc lập như Standard & Poor’s, Moody’s và Fitch Ratings, song khuyến cáo đây chỉ là thông tin tham khảo, cơ quan quản lý ngành ngân hàng không chịu trách nhiệm về kết quả xếp hạng của các tổ chức này.

Tại Việt Nam, NHNN là cơ quan thực hiện chức năng quản lý nhà nước trong lĩnh vực ngân hàng. Theo các quy định pháp luật hiện hành, căn cứ vào kết quả xếp hạng, NHNN sẽ sử dụng kết quả xếp hạng để xem xét, đánh giá về mức độ an toàn, lành mạnh của các TCTD, kịp thời xác định các TCTD có tiềm ẩn và nguy cơ rủi ro, qua đó có các biện pháp ngăn chặn như: cảnh báo sớm tới các TCTD, yêu cầu TCTD xây dựng và thực hiện các phương án khắc phục; đặt TCTD vào kiểm soát đặc biệt… Qua đó, giúp các TCTD kịp thời khắc phục các tồn tại, giảm thiểu nguy cơ đổ vỡ, khủng hoảng lan truyền trong hệ thống, trong đó mục tiêu hướng tới cuối cùng là bảo vệ quyền lợi người gửi tiền.

Kinh doanh ngân hàng vốn là một ngành kinh doanh nhạy cảm. Trong bối cảnh công chúng còn nhiều hành động cảm tính trước những thông tin tiêu cực liên quan đến hoạt động ngân hàng, việc công khai kết quả xếp hạng cũng có thể gây nên áp lực lớn lên các ngân hàng nhỏ, khi người dân chỉ hướng tới giao dịch ở các ngân hàng thuộc nhóm “mạnh khỏe” nhất. Để đảm bảo kỷ luật thị trường và sự an toàn, lành mạnh của cả hệ thống, cần có những bước tiến vững chắc, song hành giữa nhận thức của công chúng và minh bạch thông tin.

Nhiều nguồn thông tin để người gửi tiền tham khảo

Có rất nhiều kênh để người gửi tiền thể tham khảo nhằm lựa chọn NHTM phù hợp với nhu cầu của mình. Các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế danh tiếng như Standard & Poor’s, Moody’s và Fitch Ratings – chiếm hơn 90% thị phần quốc tế - vẫn định kỳ đánh giá các NHTM trên thế giới. Các ngân hàng Việt Nam cũng được 3 tổ chức này đánh giá, xếp hạng và công khai trên các phương tiện báo chí, truyền thông.

Để đảm bảo yếu tố minh bạch trong hoạt động ngân hàng, góp phần xây dựng kỷ luật thị trường, NNNH đã yêu cầu các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài phải công khai báo cáo tài chính đã được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán độc lập trên website hoặc nơi đặt trụ sở chính, chi nhánh của TCTD và đăng trên 01 số báo có phạm vi phát hành toàn quốc nhằm phục vụ các cá nhân, tổ chức (nhà đầu tư, người gửi tiền…) có nhu cầu tìm hiểu về tình hình hoạt động, tình hình tài chính của các TCTD, chi nhánh NHNNg.

Mặt khác, người gửi tiền cũng không nên đặt nặng vấn đề lãi suất khi gửi tiền, mà nên quan tâm tới cả chất lượng dịch vụ, mức độ chuyên nghiệp của các ngân hàng, bởi đó là yếu tố trực quan, dễ nhận thấy, đồng thời cũng thể hiện năng lực quản trị của chính ngân hàng đó.

Sắp tới, Thông tư quy định về xếp hạng TCTD, chi nhánh NHNNg được ban hành sẽ giúp thay thế các quy định cũ, không còn phù hợp. Quan trọng hơn, quy định này sẽ giúp NHNN có thêm một công cụ để theo dõi, đánh giá, điều tiết hoạt động trong hệ thống ngân hàng, đảm bảo an toàn, an ninh tiền tệ trong hoạt động ngân hàng, tài chính. Như vậy, quyền lợi của người gửi tiền nói riêng và của công chúng nói chung sẽ được bảo vệ một cách hiệu quả hơn./.