Trang Chủ
Sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật về thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm là cần thiết
Về thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm, tại Điều 22 Luật BHTG năm 2012 quy định: “Nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm phát sinh kể từ thời điểm NHNN có văn bản chấm dứt kiểm soát đặc biệt (KSĐB) hoặc văn bản chấm dứt áp dụng hoặc văn bản không áp dụng các biện pháp phục hồi khả năng thanh toán mà tổ chức tín dụng (TCTD) là tổ chức tham gia BHTG vẫn lâm vào tình trạng phá sản hoặc NHNN có văn bản xác định chi nhánh ngân hàng nước ngoài là tổ chức tham gia BHTG mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền”.
Tuy nhiên, hiện nay, Luật Các TCTD năm 2024 đã sửa đổi, bổ sung quy định về KSĐB TCTD, trong đó sửa đổi, bổ sung quy định về thời điểm chấm dứt KSĐB, thực hiện phương án phá sản của TCTD, cụ thể:
Khoản 4 Điều 168 về chấm dứt KSĐB tại Luật Các TCTD năm 2024 hiện quy định NHNN xem xét, quyết định chấm dứt KSĐB đối với TCTD được KSĐB: “Thẩm phán chỉ định Quản tài viên hoặc doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản để tiến hành thủ tục phá sản TCTD được KSĐB”.
Còn tại Khoản 1 Điều 190 Luật Các TCTD năm 2024 quy định:“Sau khi phương án phá sản đã được phê duyệt, tổ chức BHTG có trách nhiệm phối hợp với TCTD được KSĐB chi trả BHTG cho người gửi tiền theo phương án phá sản”.
Do đó, theo NHNN, việc sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật về thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm là cần thiết nhằm đảm bảo an ninh trật tự xã hội, ổn định tâm lý người gửi tiền, tránh được phản ứng dây chuyền, bảo vệ được quyền và lợi ích của người gửi tiền, góp phần giữ an toàn và trật tự xã hội. BHTG tham gia sớm hơn việc chi trả cho người gửi tiền tại TCTD yếu kém.
Bên cạnh đó, cần có cơ chế để trong trường hợp đặc biệt có thể chi trả toàn bộ tiền gửi cho người gửi tiền, qua đó tránh được phản ứng dây chuyển, rút tiền hàng loạt của người gửi tiền, giảm thiểu rủi ro về thanh khoản của TCTD. Về nội dung này, hiện nay tại Điều 188 Luật Các TCTD năm 2024 có quy định quá trình xây dựng phương án phá sản, NHNN trình Thủ tướng Chính phủ quyết định hạn mức chi trả BHTG cho người gửi tiền, tối đa bằng số tiền gửi của cá nhân được BHTG tại TCTD.
Trong trường hợp các vấn đề nêu trên không được giải quyết sẽ dẫn đến sự không thống nhất giữa các quy định tại Luật TCTD và Luật BHTG, khó khăn trong việc xác định thời điểm chi trả BHTG. Bên cạnh đó, không có cơ chế để xử lý cho các trường hợp đặc biệt, nhất là trong các trường hợp TCTD có ảnh hưởng lớn đến hệ thống lâm vào tình trạng phá sản, có thể dẫn đến nguy cơ đổ vỡ hệ thống, ảnh hưởng quyền lợi người gửi tiền và trật tự, an toàn xã hội.
NHNN cho rằng, nguyên nhân gây ra vấn đề ở chỗ quy định về thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả BHTG tại Luật BHTG căn cứ vào thời điểm chấm dứt KSĐB quy định tại Luật Các TCTD.
Luật Các TCTD năm 2024 đã sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan, do đó, phải sửa đổi quy định tại Luật BHTG để đảm bảo thực hiện được đúng mục tiêu, chức năng của tổ chức BHTG. Hơn nữa, việc giải quyết vấn đề trên nhằm đồng bộ, thống nhất trong quy định pháp luật; có cơ sở xác định thời điểm chi trả BHTG đảm bảo tính kịp thời, đáp ứng được yêu cầu, mục tiêu BHTG; có cơ chế để thực hiện chi trả toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền cho các trường hợp đặc biệt nhằm phát huy chức năng BHTG, ổn định tâm lý người gửi tiền, hạn chế được rủi ro lan truyền ảnh hưởng tới an toàn của hệ thống.
Đề xuất giải pháp phù hợp, đảm bảo quyền lợi của người gửi tiền
Theo đó, NHNN đề xuất các giải pháp và phân tích các yếu tố tác động.
Thứ nhất, giữ nguyên quy định pháp luật hiện hành. Trong trường hợp này, nếu xét về tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của chính sách với hệ thống pháp luật, cơ quan quản lý cho rằng, chưa có sự thống nhất trong quy định pháp luật, chưa đảm bảo được mục đích của BHTG trong việc chi trả kịp thời tiền gửi cho người gửi tiền, góp phần duy trì ổn định của hệ thống TCTD. Dù vậy, giải pháp này không vi phạm điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên. Tuy nhiên, giải pháp này không có tác động tích cực đối với tổ chức BHTG và đối với tổ chức tham gia BHTG.
Mặt khác, nếu giữ nguyên quy định hiện hành sẽ gây khó khăn trong việc xác định được thời điểm để thực hiện chi trả BHTG, ảnh hưởng tới tính kịp thời trong việc chi trả tiền gửi cho người gửi tiền. Không có cơ sở để thực hiện chi trả toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm cho người gửi tiền tại tổ chức tham gia BHTG mà tình hình hoạt động yếu kém của tổ chức tham gia BHTG có ảnh hưởng lớn đến hệ thống các TCTD. Đáng chú ý, việc không chi trả kịp thời hoặc không có một cơ chế riêng để ổn định tâm lý người gửi tiền trong trường hợp đặc biệt có thể tác động tới tâm lý người gửi tiền, dẫn đến tình trạng rút tiền hàng loạt, ảnh hưởng an toàn hệ thống.
NHNN đề xuất giải pháp thứ hai: “Sửa đổi, bổ sung Luật BHTG theo hướng xác định thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm rõ ràng, cụ thể, thống nhất với quy trình xử lý TCTD yếu kém tại Luật Các TCTD; Sửa đổi, bổ sung quy định về thời hạn trả tiền bảo hiểm theo hướng rút ngắn thời hạn trả tiền đối với trường hợp hồ sơ chi trả BHTG đầy đủ, hợp lệ, đủ điều kiện để chi trả sớm hơn cho người gửi tiền nhằm ổn định tâm lý người gửi tiền; Bổ sung quy định trong trường hợp đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ quyết định chi trả toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền tại tổ chức tham gia BHTG khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm theo đề nghị của NHNN”.
Giải pháp này đảm bảo tính thống nhất trong quy định pháp luật về thời điểm phát sịnh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm, đồng thời không vi phạm điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên.
Bên cạnh đó, xét về yếu tố kinh tế - xã hội, nếu thực hiện giải pháp thứ hai nói trên sẽ góp phần bảo đảm trật tự an toàn xã hội. Việc xác định rõ ràng thời điểm chi trả BHTG thống nhất giữa các quy định pháp luật đảm bảo việc chi trả kịp thời, hạn chế khiếu nại, khiếu kiện từ người gửi tiền do chậm chi trả.
Đối với người gửi tiền, quyền lợi của họ được đảm bảo, được chi trả BHTG kịp thời. Đối với tổ chức tham gia BHTG, việc chi trả bảo hiểm kịp thời, có cơ chế chi trả toàn bộ tiền gửi cho người gửi tiền, qua đó hạn chế được những tác động xấu lan truyền trong hệ thống, đảm bảo sự ổn định, an toàn hoạt động của TCTD.
Trong trường hợp đặc biệt, tổ chức BHTG thực hiện chi trả toàn bộ tiền gửi cho người gửi tiền. Điều này đòi hỏi tổ chức BHTG phải nâng cao năng lực tài chính để đáp ứng được các yêu cầu, nhiệm vụ mới. Nội dung này thống nhất với chính sáchHoàn thiện cơ chế tài chính để nâng cao hiệu quả, năng lực tài chính cho tổ chức bảo hiểm tiền gửi tại Báo cáo của NHNN.
NHNN cũng đánh giá giải pháp này không có tác động tiêu cực đối với tổ chức tham gia BHTG và người gửi tiền; đồng thời, không có tác động tiêu cực đối với tổ chức tham gia BHTG và người gửi tiền; hơn nữa, không phát sinh thêm thủ tục hành chính.
Qua phân tích, đánh giá các tác động của chính sách, mặt tích cực, tiêu cực của giải pháp, NHNN đề xuất lựa chọn giải pháp thứ hai nhằm đồng bộ, thống nhất trong quy định của pháp luật về thời điểm chi trả BHTG. Để giải quyết triệt để vấn đề bất cập đã nêu, cần thiết phải trình Quốc hội xây dựng Luật BHTG (sửa đổi).
Ngoài ra, theo kinh nghiệm quốc tế, khi tổ chức BHTG không đủ nguồn lực để trả tiền bảo hiểm thì có thể thực hiện tiếp nhận vốn khẩn cấp từ khu vực tư nhân, Bộ Tài chính hoặc Ngân hàng Trung ương, trong đó việc tiếp nhận vốn khẩn cấp từ Ngân hàng Trung ương được nhiều quốc gia áp dụng. Còn tại Việt Nam, theo Khoản 2 Điều 190 Luật Các TCTD năm 2024, NHNN cho tổ chức BHTG vay đặc biệt trong trường hợp số tiền trong quỹ dự phòng nghiệp vụ của tổ chức BHTG không đủ chi trả người gửi tiền theo phương án phá sản đã được phê duyệt.
Thực tế, việc chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm là nhiệm vụ quan trọng của bất kỳ tổ chức BHTG nào trên thế giới, thể hiện vai trò của tổ chức BHTG trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần bảo đảm hoạt động an toàn, lành mạnh của hệ thống TCTD. Theo các chuyên gia, việc xác định thời điểm chi trả phù hợp thể hiện cam kết của Nhà nước đối với người gửi tiền trong việc bảo đảm chi trả ngay lập tức khoản tiền được bảo hiểm trong hạn mức trả tiền bảo hiểm hoặc chi trả tối đa tiền gửi cho người gửi tiền khi tổ chức tham gia BHTG phá sản nhằm củng cố niềm tin của công chúng đối với hệ thống TCTD. Thời điểm chi trả BHTG cần quy định sớm để kịp thời ổn định tâm lý của người gửi tiền, bảo đảm an ninh trật tự xã hội, tránh được phản ứng dây chuyền góp phần bảo đảm sự an toàn của hệ thống các TCTD.
Hơn nữa, việc quy định nhiều thời điểm không thống nhất như pháp luật hiện hành dẫn đến khó khăn cho tổ chức BHTG khi xác định thời điểm chi trả cũng như việc chi trả chưa bảo đảm kịp thời.
Theo khuyến nghị của Hiệp hội Bảo hiểm tiền gửi Quốc tế (IADI), hệ thống BHTG phải bảo đảm để người gửi tiền tiếp cận nhanh chóng tiền gửi được bảo hiểm của họ, tổ chức BHTG cần được thông báo trước và đầy đủ về các tình huống có thể dẫn đến việc phải tiến hành chi trả BHTG và được quyền tiếp cận trước các thông tin về người gửi tiền.
Luật Các TCTD năm 2024 quy định, sau khi phương án phá sản đã được phê duyệt, tổ chức BHTG có trách nhiệm phối hợp với TCTD được KSĐB chi trả BHTG cho người gửi tiền theo phương án phá sản.
Do vậy, để bảo đảm sự thống nhất trong các quy định của pháp luật, cần nghiên cứu sửa đổi thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm nhằm bảo đảm ổn định tâm lý người gửi tiền, tránh phản ứng dây chuyền trong bộ phận người dân có tiền gửi, bảo vệ được quyền và lợi ích của người gửi tiền, góp phần giữ an toàn và trật tự xã hội.
Thanh Thủy
Tài liệu tham khảo:
Cổng thông tin điện tử NHNN: sbv.gov.vn
Luật Bảo hiểm tiền gửi số 06/2012/QH13
Hồ sơ của NHNN đề nghị xây dựng Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi)
