Dự luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi: Bổ sung sự tham gia của tổ chức bảo hiểm tiền gửi vào quy trình can thiệp sớm

“Làm mới” quy trình can thiệp sớm

Can thiệp sớm là việc NHNN yêu cầu tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài khắc phục tình trạng quy định tại Chương VIII - Can thiệp sớm TCTD - của dự thảo Luật Các TCTD sửa đổi.

Trong báo cáo tổng kết thi hành Luật Các tổ chức tín dụng năm 2010 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các tổ chức tín dụng năm 2017, NHNN cho biết, Luật Các TCTD sửa đổi năm 2017 đã quy định về việc áp dụng can thiệp sớm đối với TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài trong một số trường hợp nhưng chưa được đặt vào kiểm soát đặc biệt (Điều 130a). Theo đó, kể từ ngày nhận được văn bản áp dụng can thiệp sớm của NHNN, TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài phải báo cáo NHNN thực trạng, nguyên nhân, phương án khắc phục tình trạng và tổ chức triển khai thực hiện phương án khắc phục tối đa là 01 năm, trong đó bao gồm một hoặc một số biện pháp như: Thu hẹp nội dung, phạm vi hoạt động, hạn chế các giao dịch lớn; Tăng vốn điều lệ, vốn được cấp; tăng cường nắm giữ tài sản có tính thanh khoản cao; bán, chuyển nhượng tài sản và thực hiện các giải pháp khác để đáp ứng yêu cầu bảo đảm an toàn trong hoạt động ngân hàng; Hạn chế chi trả cổ tức, phân phối lợi nhuận; Cắt giảm chi phí hoạt động, chi phí quản lý; hạn chế trả thù lao, lương, thưởng đối với người quản lý, người điều hành; Tăng cường quản trị rủi ro; tổ chức lại bộ máy quản lý, cắt giảm nhân sự và các biện pháp khác theo quy định.

Tuy nhiên, chưa có quy định về biện pháp hỗ trợ cần thiết trong trường hợp can thiệp sớm đối với TCTD. Do đó, để thực hiện được cơ chế can thiệp sớm, theo NHNN, cần bổ sung biện pháp hỗ trợ TCTD khắc phục các tồn tại, yếu kém dẫn đến việc áp dụng can thiệp sớm.

Khắc phục điều này, dự thảo Luật Các TCTD sửa đổi xây dựng mới quy trình can thiệp sớm, bổ sung thẩm quyền của NHNN tại giai đoạn can thiệp sớm, quy định một số biện pháp hiện nay đang áp dụng tại giai đoạn kiểm soát đặc biệt lên giai đoạn can thiệp sớm cho phép xử lý từ sớm, từ xa khi tình trạng yếu kém của TCTD chưa đến mức nghiêm trọng.

Trong quá trình thanh tra, giám sát đối với các TCTD, căn cứ kết quả giám sát, thanh tra, tùy theo mức độ, vấn đề gặp phải của từng TCTD, NHNN sẽ áp dụng các biện pháp phù hợp như khuyến nghị, cảnh báo, giám sát tăng cường, can thiệp sớm, kiểm soát đặc biệt.

Như vậy, can thiệp sớm chỉ là một trong các biện pháp áp dụng đối với TCTD có những dấu hiệu cụ thể với những hạn chế, hỗ trợ phù hợp với tình trạng của từng TCTD. Cụ thể:

Trong quá trình giám sát TCTD, căn cứ kết quả giám sát NHNN có thể đưa ra các khuyến nghị, cảnh báo đối với TCTD. TCTD có trách nhiệm báo cáo, giải trình, xây dựng kế hoạch khắc phục gửi NHNN và tổ chức triển khai thực hiện.

Sau khi thực hiện kế hoạch khắc phục, TCTD tiếp tục tiềm ẩn rủi ro, có nguy cơ vi phạm pháp luật về tiền tệ và ngân hàng, hoặc dựa trên kết quả xếp hạng, TCTD sẽ bị xem xét áp dụng giám sát tăng cường.

Trong trường hợp TCTD có các biểu hiện như không duy trì được tỷ lệ khả năng chi trả, không duy trì được tỷ lệ an toàn vốn, có nguy cơ mất khả năng chi trả, nguy cơ mất khả năng thanh toán…với mức độ nghiêm trọng hơn thì NHNN sẽ áp dụng quy định về can thiệp sớm, kiểm soát đặc biệt quy định tại dự thảo Luật.

Khi TCTD đặt vào can thiệp sớm, tùy theo tình trạng của TCTD, TCTD sẽ phải xây dựng: phương án khắc phục, phương án hỗ trợ trước kiểm soát đặc biệt, phương án sáp nhập, hợp nhất, phương án giải thể. Tại giai đoạn can thiệp sớm, biện pháp ưu tiên đầu tiên được áp dụng là TCTD tự xây dựng phương án khắc phục các yếu kém, trong đó, TCTD, chủ sở hữu, cổ đông của tổ chức tín dụng phải tăng cường trách nhiệm, nghĩa vụ của mình như: phải tăng vốn điều lệ, vốn được cấp; tăng cường nắm giữ tài sản có tính thanh khoản cao; bán, chuyển nhượng tài sản và thực hiện các giải pháp khác để đáp ứng yêu cầu bảo đảm an toàn trong hoạt động ngân hàng; Cắt giảm chi phí hoạt động, chi phí quản lý; cắt giảm thù lao, lương, thưởng đối với người quản lý, người điều hành; hạn chế hoặc không chia cổ tức, chuyển nhượng cổ phần, chuyển nhượng tài sản; nâng cao năng lực quản trị, điều hành, tăng cường quản trị rủi ro; tổ chức lại bộ máy quản trị, điều hành… Đây là các biện pháp xử lý gắn liền với quyền lợi, trách nhiệm của cổ đông, người quản lý, người điều hành của TCTD.

Bên cạnh đó, TCTD còn có thể bị xem xét áp dụng các biện pháp hạn chế mạnh hơn như hạn chế hoạt động kinh doanh không hiệu quả, đình chỉ, tạm đình chỉ một hoặc một số hoạt động ngân hàng, hoạt động kinh doanh khác, hạn chế thẩm quyền quyết định trong hoạt động kinh doanh của người quản lý, người điều hành; đình chỉ người quản lý, người điều hành có hành vi vi phạm quy định pháp luật…Tùy theo tình trạng TCTD cũng như kết quả thực hiện phương án mà TCTD sẽ bị áp dụng các hạn chế theo mức độ tăng dần, bao gồm việc đặt vào kiểm soát đặc biệt và áp dụng biện pháp chuyển giao bắt buộc, phá sản nếu không khắc phục được các vấn đề của TCTD, dẫn đến nguy cơ gây mất an toàn hệ thống.

Bổ sung sự tham gia của BHTGVN

Luật Các TCTD 2017 hiện chưa có quy định về việc cho phép Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN), Ngân hàng Hợp tác xã tham gia vào việc áp dụng biện pháp can thiệp sớm đối với QTDND yếu kém. Cùng với đó, Luật các TCTD chưa có quy định cụ thể về việc cử cán bộ cấp xã biệt phái sang giữ chức vụ Chủ tịch, Giám đốc QTDND được kiểm soát đặc biệt. Đồng thời, việc một số đơn vị (như BHTGVN, NHTM do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ…) cử nhân sự để NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố chỉ định chức danh Chủ tịch, Giám đốc của QTDND được kiểm soát đặc biệt cũng gặp khó khăn về mặt pháp lý. Chưa kể, theo quy định tại Điều 22 Luật BHTG và Điều 155 Luật các TCTD, khoản 5 Điều 146a Luật các TCTD sửa đổi, bổ sung thì BHTGVN không thể chi trả đối với QTDND mà phương án phá sản chưa được phê duyệt. Điều này, theo cơ quan soạn thảo dự Luật Các TCTD sửa đổi, gây khó khăn cho quá trình xử lý để ổn định tâm lý người gửi tiền.

Chính vì vậy, trong các biện pháp hỗ trợ tại giai đoạn can thiệp sớm, trên cơ sở các biện pháp hỗ trợ trong giai đoạn kiểm soát đặc biệt, dự thảo Luật bổ sung các biện pháp hỗ trợ từ TCTD hỗ trợ, đồng thời có sự tham gia của BHTGVN, Ngân hàng hợp tác xã Việt Nam. Đây đều là các nguồn lực được huy động từ nội tại hệ thống TCTD, nâng cao trách nhiệm của các TCTD đối với việc duy trì và đảm bảo an toàn hệ thống, đồng thời giảm áp lực, chi phí cho cơ quan quản lý trong quá trình xử lý TCTD yếu kém.

Cụ thể, đối với sự tham gia vào quy trình can thiệp sớm của BHTGVN, để kịp thời bảo vệ quyền lợi người gửi tiền, đảm bảo an toàn hệ thống TCTD, NHNN có văn bản áp dụng can thiệp sớm tối thiểu bao gồm nội dung: Tình trạng, lý do TCTD cần sự hỗ trợ của BHTGVN. Tùy theo thực trạng, tính chất, mức độ rủi ro của tình trạng cần can thiệp sớm của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, BHTGVN có thể tham gia một hoặc một số các biện pháp can thiệp sớm sau đây: phối hợp xây dựng phương án chi trả tiền gửi; cho vay đặc biệt để hỗ trợ thanh khoản khi TCTD có nguy cơ mất khả năng chi trả hoặc lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả, đe dọa sự ổn định của hệ thống; và để hỗ trợ thực hiện phương án khắc phục, phương án hỗ trợ trước kiểm soát đặc biệt, phương án chuyển giao bắt buộc…

Có thể nói, với việc bổ sung sự tham gia của tổ chức BHTG vào quy trình can thiệp sớm cho thấy vai trò của tổ chức BHTG trong bảo đảm an toàn hệ thống cũng như tham gia vào quá trình tái cơ cấu các TCTD ngày càng được đề cao. Để tận dụng được tối đa nguồn lực của tổ chức BHTG, cần sớm sửa Luật BHTG. Có ý kiến cho rằng, cần sửa Luật BHTG đồng thời với Luật Các TCTD. Tuy nhiên, đến thời điểm này, Luật BHTG vẫn chưa nằm trong danh sách các dự án Luật được sửa đổi bổ sung tại Chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh năm 2023 và 2024 của Quốc hội.