Hoạt động kiểm soát nội bộ tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam - Những thách thức đặt ra trong quá trình chuyển đổi số và một số kiến nghị, đề xuất

Kiểm soát nội bộ – yếu tố then chốt trong chuyển đổi số ngành tài chính – ngân hàng

Trong bối cảnh công nghệ số bùng nổ, kiểm soát nội bộ giữ vai trò trung tâm giúp tổ chức vận hành an toàn, minh bạch và đúng pháp lý. Không chỉ ngăn ngừa sai sót, gian lận, hệ thống này còn tham gia cải tiến quy trình, ứng dụng công cụ giám sát thông minh, cảnh báo sớm và phân tích dữ liệu.

Đối với BHTGVN – nơi niềm tin người gửi tiền là tài sản cốt lõi – kiểm soát nội bộ bảo vệ tổ chức trước rủi ro công nghệ, hỗ trợ nhận diện vấn đề kịp thời và duy trì kỷ luật vận hành. Có thể khẳng định, một nền tảng kiểm soát vững chắc là điều kiện tiên quyết để chuyển đổi số ngành tài chính – ngân hàng thành công, vừa quản trị rủi ro, vừa thúc đẩy đổi mới bền vững.

Công tác kiểm soát nội bộ tại BHTGVN - Thực trạng và thách thức

Hiện nay, BHTGVN đã xây dựng và vận hành hệ thống kiểm soát nội bộ phù hợp với quy mô tổ chức và đặc thù ngành nghề. Hệ thống này bao gồm ba tuyến phòng thủ:

Tuyến phòng thủ thứ nhất: Các phòng, ban, đơn vị nghiệp vụ thực hiện tự kiểm soát công việc hàng ngày theo quy trình chuẩn hóa, đảm bảo tuân thủ quy định nội bộ.

Tuyến phòng thủ thứ hai: Các bộ phận chuyên trách như Phòng Kiểm soát nội bộ thực hiện giám sát, đánh giá và hỗ trợ hoạt động kiểm soát của các đơn vị trực tiếp.

Tuyến phòng thủ thứ ba: Hoạt động kiểm soát nội bộ đóng vai trò giám sát cao nhất, giúp phát hiện các sai sót, gian lận hoặc vi phạm trong hệ thống.

Tại BHTGVN, chuyển đổi số và phát triển mô hình tổ chức BHTG dựa trên nền tảng số, số hóa hoạt động nghiệp vụ BHTG được coi là một mục tiêu trong chiến lược phát triển BHTG nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị của ngành Ngân hàng.

Trong những năm gần đây, BHTGVN đã tích cực triển khai nhiều giải pháp ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động nghiệp vụ và quản trị nội bộ. Hệ thống thông tin quản lý và hiện đại hóa ngân hàng (FSMIMS), được đưa vào sử dụng từ năm 2016, đã bước đầu góp phần chuẩn hóa các quy trình nghiệp vụ của BHTGVN, nhiều ứng dụng số đã được triển khai đồng bộ trong toàn hệ thống. Hoạt động kiểm soát nội bộ đang được áp dụng một số công cụ phần mềm hỗ trợ; cán bộ kiểm soát thực hiện đánh giá rủi ro và kiểm tra việc tuân thủ quy trình nghiệp vụ thông qua phần mềm hỗ trợ kiểm toán ứng dụng IA App, hay Phần mềm hỗ trợ kiểm toán bằng máy tính IA Tool giúp cán bộ kiểm soát đưa ra các đánh giá về số liệu kiểm tra trong kỳ được kiểm tra. Hệ thống báo cáo quản trị thông minh BI hỗ trợ cán bộ kiểm soát thu thập số liệu trong kỳ kiểm tra từ các phần mềm nghiệp vụ của BHTGVN. Có thể nói, việc ứng dụng các công cụ phần mềm hỗ trợ kiểm soát giúp hỗ trợ thu thập, tổng hợp và phân tích dữ liệu trong quá trình thực hiện các nghiệp vụ của BHTGVN; cũng như công tác kiểm tra, kiểm soát, nhằm cải thiện hiệu quả, chất lượng của các cuộc kiểm tra, kiểm soát.Nhờ đó, một số quy trình truyền thống đã được số hóa, rút ngắn thời gian xử lý công việc và tăng tính minh bạch trong quản lý, điều hành.

Mặc dù đã đạt những kết quả bước đầu, quá trình chuyển đổi số tại BHTGVN vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức.

Thứ nhất, nguồn nhân lực đang là thách thức không nhỏ. Năng lực khai thác, phân tích và quản trị dữ liệu số của tổ chức vẫn còn ở mức khiêm tốn.

Thứ hai, dữ liệu dù đã có bước tiến trong việc xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử, song hiện vẫn chưa được chuẩn hóa và chưa đủ mạnh để triển khai các công cụ phân tích dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo hay mô hình dự báo rủi ro.

Thứ ba, công tác đảm bảo an toàn thông tin việc kiểm thử hệ thống bảo mật, xây dựng kế hoạch phòng ngừa và ứng phó sự cố chưa được triển khai một cách hệ thống và thường xuyên.

Một số kiến nghị, đề xuất

Để nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ trong quá trình chuyển đổi số, một trong những giải pháp quan trọng là xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ gắn liền với chiến lược chuyển đổi số tổng thể. Các quy trình nghiệp vụ cần được chuẩn hóa theo hướng số hóa, đồng thời tích hợp các công cụ giám sát tự động như cảnh báo rủi ro theo thời gian thực và phân tích dữ liệu bất thường.

Bên cạnh đó, đào tạo nâng cao năng lực số cho đội ngũ kiểm soát nội bộ và cán bộ chuyên trách cũng là yếu tố then chốt. Việc hiểu rõ công nghệ, quy trình số hóa và các công cụ phân tích sẽ giúp bộ phận kiểm soát nội bộ chủ động hơn trong phát hiện và xử lý sai lệch.

Ngoài ra, BHTGVN cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào kiểm soát nội bộ. Sử dụng phần mềm kiểm toán nội bộ/ kiểm soát nội bộ thông minh hoặc tích hợp AI, hệ thống bảng điều khiển quản trị rủi ro (dashboard), và xây dựng kho dữ liệu dùng chung phục vụ phân tích chuyên sâu.

Tựu chung, để chuyển đổi số thành công và bền vững trong hoạt động kiểm soát nội bộ, BHTGVN cần đồng thời nâng cao năng lực công nghệ, chuẩn hóa dữ liệu, đào tạo nhân lực số và tích hợp kiểm soát nội bộ ngay từ khâu thiết kế đến vận hành hệ thống. Kiểm soát nội bộ không chỉ là công cụ quản trị rủi ro, mà còn là động lực giúp BHTGVN phát triển minh bạch, an toàn, đáp ứng yêu cầu của thời đại số; qua đó góp phần ngày càng củng cố niềm tin của người gửi tiền.

Phòng Kiểm soát nội bộ - Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam