Trang Chủ
Cách mạng công nghiệp (CMCN) 4.0 và việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số trong hoạt động ngân hàng dẫn đến sự ra đời, phát triển của các mô hình kinh doanh mới trên nền tảng ứng dụng công nghệ số cũng như sự tham gia của các công ty công nghệ tài chính (Fintech) trong cung ứng dịch vụ thanh toán và các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng. Quá trình này đặt ra những yêu cầu quản lý mới trong việc tạo lập cơ chế chính sách nhằm tạo thuận lợi cho quá trình chuyển đổi số của các tổ chức tín dụng, phát triển dịch vụ ngân hàng số nhưng phải đảm bảo an toàn, ổn định, tạo lập môi trường cạnh tranh công bằng và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Tạo lập môi trường chính sách cho chuyển đổi số
Trước yêu cầu thực tiễn về số hóa dịch vụ và bối cảnh mới của cuộc CMCN 4.0, căn cứ định hướng chỉ đạo của Đảng, Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã chủ động nghiên cứu và ban hành nhiều quyết sách, quy định kịp thời, phù hợp nhằm tạo điều kiện cho các hoạt động đổi mới, sáng tạo, thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển ngân hàng số, thanh toán số.
Từ năm 2017, NHNN đã thành lập Ban chỉ đạo của NHNN về Fintech để quản lý, thúc đẩy hợp tác ngân hàng – Fintech và những đổi mới trong lĩnh vực tài chính ngân hàng như cho vay ngang hàng (P2P lending), công nghệ chuỗi khối (Blockchain), định danh khách hàng điện tử (eKYC), chia sẻ dữ liệu mở qua API (Open API),…; Bổ sung chức năng, nhiệm vụ và giao đơn vị đầu mối chịu trách nhiệm tham mưu về quản lý hoạt động ngân hàng số.
Bên cạnh đó, năm 2020, NHNN đã ban hành các kế hoạch, chương trình hành động của ngành ngân hàng nhằm triển khai các chủ trương, định hướng của Đảng, Chính phủ về chủ động nắm bắt cơ hội CMCN 4.0, thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành ngân hàng (tại Quyết định 1238/QĐ-NHNN ngày 08/7/2020 ban hành Kế hoạch hành động của ngành ngân hàng triển khai thực hiện Nghị quyết 50/NQ-CP của Chính phủ về ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 52-NQ/TW về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc CMCN lần thứ tư; Quyết định số 711/QĐ-NHNN ngày 15/4/2020 ban hành Kế hoạch hành động triển khai Chỉ thị số 01/CT-TTg về thúc đẩy doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam); trình Chính phủ ban hành Chiến lược quốc gia về tài chính toàn diện, các đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt, trong đó có các nhóm giải pháp mang tính đột phá, định hướng phát triển hoạt động thanh toán, tạo điều kiện chuyển đổi số ngành ngân hàng (bổ sung quy định pháp lý về trung gian thanh toán, tiền điện tử, cho phép đại lý thanh toán, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong thiết kế và phân phối sản phẩm, dịch vụ ngân hàng,…).
Đồng thời, cơ quan quản lý cũng xây dựng, ban hành các chính sách, quy định pháp lý nhằm thúc đẩy thanh toán số, tạo điều kiện hỗ trợ hoạt đông ngân hàng số như hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt, hoạt động trung gian thanh toán, về mở tài khoản thanh toán bằng phương thức điện tử (eKYC),…; Xây dựng, ban hành các tiêu chuẩn, chuẩn mực thanh toán, đảm bảo kết nối liên thông và an ninh, an toàn, bảo mật trong hoạt động thanh toán như ban hành chuẩn QR Code, tiêu chuẩn thẻ Chip nội địa,…; Chỉ đạo và ban hành nhiều cơ chế chính sách nhằm tăng cường đầu tư, nâng cấp, phát triển, hoàn thiện cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, hạ tầng thanh toán đảm bảo hoạt động an toàn, bảo mật, thông suốt, có khả năng kết nối liên thông, tích hợp với các ngành, lĩnh vực khác nhằm đáp ứng yêu cầu thanh toán đa dạng của nền kinh tế.
Trong Quý I/2021, NHNN đã hoàn thành: trình Chính phủ ký ban hành Quyết định số 316/QĐ-TTg ngày 09/3/2021 về việc phê duyệt triển khai thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ nhằm góp phần phát triển hoạt động TTKDTM, tăng cường việc tiếp cận và sử dụng các dịch vụ tài chính, đặc biệt tại khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo của Việt Nam; trình Chính phủ đề nghị xây dựng Nghị định về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính (Fintech) trong lĩnh vực ngân hàng; ban hành Chỉ thị số 02/CT-NHNN ngày 07/01/2021 tăng cường phòng, chống, ngăn ngừa vi phạm pháp luật trong hoạt động thẻ ngân hàng; ký kết Quy chế phối hợp giữa NHNN, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an trong công tác quản lý nhà nước đối với việc thực hiện thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ.
Ngân hàng chuyển đổi số mạnh mẽ
Với định hướng và những hành động cụ thể nói trên, hoạt động thanh toán và chuyển đổi số trong ngành ngân hàng thời gian qua đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận.
Hạ tầng thanh toán không ngừng được nâng cấp, hoàn thiện. Trong đó, hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng là kênh thanh toán xương sống của nền kinh tế vận hành an toàn, hiệu quả, đáp ứng tốt nhu cầu thanh toán liên ngân hàng với số lượng giao dịch đạt trên 635 nghìn giao dịch/ngày, giá trị giao dịch bình quân đạt gần 354 nghìn tỷ đồng/ngày (tương đương 16,5 tỷ USD/ngày); Hệ thống thanh toán bù trừ tự động các giao dịch bán lẻ (ACH) chính thức vận hành từ tháng 7/2020 với khả năng thanh toán thời gian thực, hoạt động liên tục 24x7, xử lý giao dịch đa kênh, đáp ứng nhu cầu thanh toán bán lẻ của nền kinh tế; Mạng lưới ATM/POS được phủ sóng đến tất cả tỉnh, thành trên cả nước.
Thanh toán số Việt Nam thời gian qua chứng kiến sự ra đời nhiều sản phẩm, dịch vụ mới an toàn, tiện lợi, được công chúng đón nhận tích cực và sử dụng rộng rãi như thanh toán, chuyển tiền qua Internet banking, Mobile banking của các ngân hàng, qua Ví điện tử của các tổ chức trung gian thanh toán. Đến cuối tháng 3/2021 có trên 79 tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán triển khai thanh toán qua Internet và 44 tổ chức thanh toán qua điện thoại di động; Thanh toán điện tử qua Internet, điện thoại di động, QR code đạt được kết quả đáng ghi nhận, thu hút số lượng lớn khách hàng sử dụng. So với cùng kỳ 3 tháng đầu năm 2020, giao dịch qua kênh Internet đạt 156,2 triệu món với giá trị 8,1 triệu tỷ đồng (tăng tương ứng 55,9% về số lượng và 28,4% về giá trị); giao dịch qua kênh điện thoại di động đạt 395,05 triệu món với giá trị hơn 4,6 triệu tỷ đồng (tăng tương ứng 78% về số lượng và 103% về giá trị); giao dịch qua kênh QR code đạt 5,3 triệu món với giá trị 4.479 tỷ đồng (tăng tương ứng 83% về số lượng và 146% về giá trị). Trong 3 tháng đầu năm 2021, tổng số lượng giao dịch qua hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng đạt 37 triệu món với giá trị là hơn 31 triệu tỷ đồng (tăng 6,32% về số lượng và tăng 22,98% về giá trị giao dịch so với 3 tháng đầu năm năm 2020). Trong 3 tháng đầu năm 2021, Hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử của Công ty cổ phần thanh toán quốc gia Việt Nam (Napas) cũng có sự tăng trưởng nhanh chóng, đạt 482,5 triệu món với giá trị gần 4,6 triệu tỷ đồng (tăng tương ứng 103,26% về số lượng và 147,65% về giá trị so với cùng kỳ năm 2020).
Nhiều sản phẩm dịch vụ ngân hàng số khác cũng được các ngân hàng triển khai trên nền tảng ứng dụng công nghệ hiện đại của CMCN 4.0 nhằm gia tăng trải nghiệm cho khách hàng như: cung ứng dịch vụ giải ngân, cho vay trên cơ sở sự hỗ trợ từ ứng dụng trí tuệ nhân tạo (A.I), tự động hóa quy trình bằng robot (R.P.A) và dữ liệu lớn (Big data) để thu thập, phân tích dữ liệu và đánh giá, phân loại khách hàng phục vụ cho quyết định giải ngân,…
Tiếp tục các giải pháp thúc đẩy số hóa
Tiếp tục triển khai theo đúng định hướng chỉ đạo của Đảng, Chính phủ, trong thời gian tới NHNN cho biết sẽ tập trung vào một công việc cụ thể sau:
Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách, khung khổ pháp lý trong hoạt động ngân hàng thích ứng với cuộc CMCN 4.0, tạo thuận lợi và thúc đẩy quá trình chuyển đổi số, phát triển ngân hàng nhưng vẫn chú trọng đảm bảo an ninh mạng và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trong đó: Trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định thanh toán không dùng tiền mặt; Trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định về Cơ chế quản lý thử nghiệm hoạt động FinTech trong lĩnh vực ngân hàng (Regulatory Sandbox); Tiếp tục rà soát, sửa đổi bổ sung sửa đổi các quy trình nghiệp vụ theo hướng ứng dụng công nghệ số…
Thứ hai, tiếp tục xây dựng, hoàn thiện hạ tầng công nghệ phục vụ cho việc cung ứng các sản phẩm số thông qua việc nâng cấp và hoàn thiện Hệ thống Thanh toán điện tử liên ngân hàng, Hệ thống thanh toán bù trừ tự động phục vụ cho các giao dịch bán lẻ (ACH) hoạt động 24x7, xử lý thanh toán tức thời (real-time) và tăng cường tính tích hợp, kết nối với các ngành, lĩnh vực khác. Đồng thời, tăng cường công tác đảm bảo an ninh bảo mật trong cung ứng dịch vụ ngân hàng.
Thứ ba, tiếp tục ứng dụng mạnh mẽ các công nghệ của CMCN 4.0 để cải tiến, thiết kế các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng trên nền tảng số, tăng tính tiện ích, trải nghiệm cho khách hàng; tiến tới chuyển đổi mô hình ngân hàng truyền thống sang ngân hàng số dựa trên công nghệ mới và phân tích dữ liệu.
Thứ tư, tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành trong triển khai chuyển đổi số và kiến nghị, đề xuất Chính phủ xây dựng cơ chế chính sách nhằm tạo thuận lợi cho hoạt động chuyển đổi số như hoàn thành việc xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, ban hành Nghị định về định danh và xác thực điện tử, xây dựng hành lang pháp lý về bảo vệ dữ liệu, bảo vệ quyền riêng tư dữ liệu người dùng trên môi trường mạng, đẩy nhanh tiến độ nghiên cứu xây dựng luật giao dịch điện tử,…
Thứ năm, tiếp tục triển khai các giải pháp hướng tới mục tiêu tài chính toàn diện, tăng cường công tác truyền thông tuyên truyền, giáo dục tài chính, nâng cao nhận thức, hiểu biết người dân về ứng dụng kỹ thuật số trong hoạt động ngân hàng.
