Công bố Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng

Theo Ngân hàng Nhà nước (NHNN), sau 04 năm triển khai thực hiện Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các TCTD giai đoạn 2011-2015” ban hành kèm Quyết định số 254/QĐ-TTg ngày 01/3/2012, về cơ bản, việc cơ cấu lại hệ thống các TCTD đã đạt được một số kết quả quan trọng. Tuy nhiên, quá trình triển khai cho thấy việc xử lý TCTD yếu kém còn gặp nhiều khó khăn, tiềm ẩn rủi ro lớn cho hệ thống và nền kinh tế. Một trong những nguyên nhân chính là do cơ chế chính sách về xử lý TCTD yếu kém còn nhiều bất cập, nhiều vấn đề mới, phức tạp phát sinh mà pháp luật chưa có quy định hoặc chưa được điều chỉnh kịp thời. Từ thực tiễn nêu trên và để triển khai thực hiện Đề án cơ cấu lại hệ thống TCTD gắn với nợ xấu giai đoạn 2016-2020, việc sửa đổi, bổ sung Luật Các TCTD để tạo lập khuôn pháp lý cho việc xử lý TCTD yếu kém là yêu cầu cấp thiết.

Những nội dung cơ bản của Luật

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Các TCTD được Quốc hội thông qua ngày 20/11/2017 và được Chủ tịch nước ban hành bao gồm nhiều nội dung quan trọng.

Thứ nhất, về giải thích từ ngữ (sửa đổi, bổ sung Điều 4 Luật Các TCTD), Luật sửa đổi, bổ sung khái niệm về người có liên quan, đồng thời bổ sung giải thích một số thuật ngữ về xử lý TCTD được kiểm soát đặc biệt được sử dụng trong Luật như thuật ngữ can thiệp sớm, kiểm soát đặc biệt, phương án cơ cấu lại TCTD được kiểm soát đặc biệt, phương án phục hồi, phương án sáp nhập, hợp nhất, chuyển nhượng toàn bộ cổ phần, phần vốn góp, phương án chuyển giao bắt buộc, bên nhận chuyển giao, TCTD hỗ trợ.

Thứ hai, sửa đổi, bổ sung một số quy định tại Luật Các TCTD liên quan đến nâng cao năng lực quản trị điều hành. Theo đó, Luật bổ sung thêm trường hợp không được đảm nhiệm chức vụ (điểm h, Khoản 1, Điều 33): người phải chịu trách nhiệm theo kết luận thanh tra dẫn đến việc TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng ở khung phạt tiền cao nhất đối với một số hành vi vi phạm sẽ không được đảm nhiệm chức vụ quản trị, điều hành tại TCTD. Quy định này nhằm ngăn ngừa hành vi vi phạm pháp luật của người quản trị, điều hành của TCTD. Bổ sung thêm trường hợp không cùng đảm nhiệm chức vụ đối với chức danh Chủ tịch HĐQT/HĐTV, Tổng giám đốc (Giám đốc) của TCTD (khoản 4 Điều 34). Quy định này để hạn chế việc lạm dụng quyền đồng thời là người quản trị, điều hành tại TCTD và doanh nghiệp để thực hiện hoạt động đầu tư, cấp tín dụng không trên cơ sở thị trường, tạo ra rủi ro lớn cho hoạt động của TCTD. Sửa đổi, bổ sung tiêu chuẩn, điều kiện đối với các chức danh thành viên HĐQT/HĐTV, Tổng giám đốc (Giám đốc) của TCTD (Khoản 1 và Khoản 4 Điều 50); bổ sung quy định về chấp thuận danh sách nhân sự người quản trị, người điều hành, kiểm soát dự kiến của QTDND, ngân hàng hợp tác xã (Khoản 2 Điều 75). Các quy định này nhằm nâng cao năng lực quản trị điều hành cho nhân sự quản lý, điều hành, kiểm soát của TCTD. Bên cạnh đó, TCTD phải thông báo cho NHNN thông tin về lợi ích liên quan của người quản lý, người điều hành TCTD (Khoản 4 Điều 39).

Thứ ba, Luật sửa đổi, bổ sung một số nội dung nhằm minh bạch hóa nguồn vốn góp, ngăn ngừa, hạn chế sở hữu chéo. Cụ thể, bổ sung quy định yêu cầu cổ đông phải chịu trách nhiệm về tính hợp pháp của nguồn vốn góp, mua, nhận chuyển nhượng cổ phần tại TCTD; không được sử dụng nguồn vốn do TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cấp tín dụng để mua, nhận chuyển nhượng cổ phần của TCTD; không được góp vốn, mua cổ phần của TCTD dưới tên của cá nhân, pháp nhân khác (Điểm c, Khoản 1 Điều 54). Bổ sung quy định hạn chế một cổ đông lớn và người có liên quan tại một TCTD không được sở hữu từ 5% vốn điều lệ tại TCTD khác (Khoản 3 Điều 55). Sửa đổi, bổ sung quy định về không được cấp tín dụng, hạn chế cấp tín dụng và giới hạn cấp tín dụng tại Điều 126, 127 và 128 Luật Các TCTD.

Thứ tư, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về xử lý TCTD yếu kém. Cụ thể: Bổ sung Điều 130a quy định về áp dụng biện pháp can thiệp sớm để xử lý sớm TCTD có dấu hiệu yếu kém nhưng chưa đến mức phải kiểm soát đặc biệt nhằm hạn chế TCTD, chi nhánh NH nước ngoài yếu kém mới phát sinh. Sửa đổi, bổ sung quy định về kiểm soát đặc biệt (Mục 1 Chương VIII) nhằm xử lý vướng mắc, bất cập trong quá trình NHNN kiểm soát TCTD trong thời gian vừa qua: bổ sung trường hợp xem xét đặt TCTD vào kiểm soát đặc biệt; Bổ sung quy định phân định thẩm quyền của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, NHNN trong việc quyết định chủ trương, phê duyệt phương án cơ cấu lại TCTD được kiểm soát đặc biệt; sửa đổi, bổ sung quy định về chấm dứt kiểm soát đặc biệt; trách nhiệm, quyền hạn NHNN, Ban kiểm soát đặc biệt, các cơ quan quản trị, điều hành của TCTD được kiểm soát đặc biệt; sửa đổi, bổ sung quy định về khoản vay đặc biệt; bổ sung quy định về quản trị, điều hành và hoạt động của TCTD được kiểm soát đặc biệt.

Để đảm bảo việc xem xét lựa chọn phương án xử lý phù hợp với thực trạng của từng TCTD, Luật bổ sung mục 1a vào sau Mục 1 Chương VIII về nội dung liên quan đến đánh giá thực trạng và quyết định chủ trương cơ cấu lại TCTD được kiểm soát đặc biệt, trong đó quy định cụ thể quy trình đánh giá, đối tượng đề xuất, thẩm quyền phê duyệt chủ trương phù hợp với từng TCTD được kiểm soát đặc biệt dựa trên kết quả đánh giá tổng thể thực trạng của TCTD này.

Theo nguyên tắc tạo lập khuôn khổ pháp lý để cơ quan có thẩm quyền có thể lựa chọn áp dụng các phương án, biện pháp xử lý phù hợp với thực trạng của từng TCTD yếu kém, Luật bổ sung Mục 1b, 1c, 1d, 1đ, 1e quy định chi tiết về các phương án cơ cấu lại TCTD được kiểm soát đặc biệt. Theo đó, phương án cơ cấu lại TCTD được kiểm soát đặc biệt bao gồm: (i) phương án phục hồi; (ii) phương án sáp nhập, hợp nhất, chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp, cổ phần đối với TCTD được kiểm soát đặc biệt; (iii) phương án giải thể; (iv) phương án chuyển giao bắt buộc; (v) phương án phá sản. Phương án cơ cấu lại cụ thể đối với từng TCTD được kiểm soát đặc biệt sẽ được lựa chọn phù hợp với thực trạng của từng TCTD theo nguyên tắc đảm bảo giữ vững sự ổn định, an toàn của hệ thống TCTD, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, củng cố lòng tin của người gửi tiền vào hệ thống ngân hàng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.

Luật quy định về xử lý chuyển tiếp đối với các TCTD đã được kiểm soát đặc biệt trước ngày Luật có hiệu lực như cơ chế xử lý trong trường hợp sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế, xây dựng mới phương án xử lý ngân hàng thương mại đã mua bắt buộc và các nguyên tắc thực hiện việc chuyển nhượng các ngân hàng này cho TCTD, nhà đầu tư khác. Luật cũng có quy định về xử lý chuyển tiếp đối với người quản trị, điều hành do thay đổi điều kiện về tiêu chuẩn người quản trị, điều hành của TCTD, về cấp tín dụng và về trường hợp sở hữu cổ phần vượt mức theo quy định của Luật này.

Nâng cao vai trò của BHTGVN trong quá trình tái cơ cấu các TCTD

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD đã quy định nhiều nội dung liên quan đến vai trò, chức năng của BHTGVN nhằm tạo hành lang pháp lý để tổ chức này tham gia sâu hơn trong quá trình tái cơ cấu giai đoạn 2. Đặc biệt, BHTGVN là một trong số các cơ quan tham gia hỗ trợ tài chính cho TCTD quy mô nhỏ gặp vấn đề, qua đó gián tiếp bảo vệ hệ thống các TCTD và người gửi tiền. BHTGVN được phép sử dụng Quỹ Dự phòng nghiệp vụ cho công ty tài chính, quỹ tín dụng nhân dân, và tổ chức tài chính vi mô vay với lãi suất đặc biệt theo phương án phục hồi đã được phê duyệt, nhưng tối đa không quá thời hạn kiểm soát đặc biệt. Với các khoản vay này, BHTGVN được hạch toán giảm Quỹ dự phòng nghiệp vụ để xử lý số tiền cho vay không thu hồi được (Điều 146d; Điều 148b).

Đối với QTDND được kiểm soát đặc biệt, BHTGVN cùng NH Hợp tác xã và Ban kiểm soát đặc biệt đánh giá tính khả thi của phương án phục hồi; đối với các tổ chức tài chính vi mô được kiểm soát đặc biệt, Ban kiểm soát đặc biệt phối hợp với BHTGVN để đánh giá phương án phục hồi (Khoản 2 Điều 148).

Bên cạnh đó, khi một TCTD tham gia hỗ trợ TCTD bị kiểm soát đặc biệt, theo quyết định của NHNN, BHTGVN có thể tham gia hỗ trợ tài chính bằng cách mua trái phiếu dài hạn phát hành bởi TCTD hỗ trợ (Khoản 10 Điều 148đ).

Theo thông tin từ Ngân hàng Nhà nước, để triển khai thi hành Luật, cơ quan này đang khẩn trương chỉnh lý, hoàn thiện các dự thảo văn bản hướng dẫn để có thể ban hành trong thời gian sớm nhất. Dự kiến, NHNN sẽ tổ chức Hội nghị phổ biến các nội dung cơ bản của Luật trong toàn ngành./.