Trang Chủ
Nâng cao nhận thức công chúng - góc nhìn từ kinh nghiệm quốc tế
Theo khuyến nghị của Hiệp hội BHTG quốc tế (IADI), cần đảm bảo mục tiêu tăng cường mức độ nhận thức và xây dựng niềm tin vào hệ thống BHTG và ngân hàng của người gửi tiền, từ đó củng cố hiệu quả mô hình BHTG, ổn định hệ thống tài chính – ngân hàng; tổ chức được các chiến dịch truyền thông hiệu quả; định kỳ đánh giá chiến lược truyền thông và thực hiện khảo sát về mức độ nhận thức của người gửi tiền nhằm cập nhật, bổ sung các giải pháp cụ thể cho từng giai đoạn.
Cùng với đó, đa dạng hóa và cụ thể hóa các đối tượng truyền thông mục tiêu và các công cụ, giải pháp tương ứng; đưa công nghệ thông tin, các công cụ số hóa vào việc tuyên truyền đến công chúng, tiến tới xây dựng hệ thống hỗ trợ trực tuyến cho người gửi tiền, sử dụng các công cụ trực tuyến như thư điện tử, tư vấn về BHTG trực tuyến, mạng xã hội…một cách hợp lý, có kiểm soát.
Khi có thay đổi về chính sách như chuyển từ bảo hiểm toàn bộ sang bảo hiểm có hạn mức, sự cố rút tiền hàng loạt, đổ vỡ tổ chức tham gia BHTG, các vấn đề xuyên biên giới…, tổ chức BHTG cần thận trọng trong hoạt động truyền thông để đảm bảo duy trì được uy tín và niềm tin của người gửi tiền; xây dựng phương án dự phòng, mô phỏng các tình huống này để đảm bảo công chúng nắm bắt được thông tin kịp thời, tránh gây hoang mang dư luận.
Đẩy mạnh các hoạt động giáo dục, tuyên truyền về chính sách BHTG và tài chính toàn diện phối hợp với các cơ quan trong ngành tài chính – ngân hàng; chú trọng vào việc công bố thông tin minh bạch, rộng rãi – nhất là thông tin về việc bảo vệ tối đa quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền, trong những trường hợp đặc biệt như thay đổi về hạn mức, trong giai đoạn có TCTD yếu kém, đổ vỡ và phải tái cơ cấu.
Về phối hợp và chia sẻ thông tin, cần có một cơ chế chia sẻ thông tin và phối hợp thực hiện rõ ràng giữa các thành viên trong Mạng an toàn tài chính. Tổ chức BHTG cần xây dựng một hệ thống thông tin người gửi tiền thống nhất, cũng như có điều kiện cụ thể đối với việc lưu trữ hồ sơ khách hàng của các ngân hàng nhằm đảm bảo chất lượng thông tin khi cần thiết.
Trong giai đoạn dịch bệnh Covid – 19, tổ chức BHTG cần tập trung truyền thông chính sách hiệu quả, để người gửi tiền nắm được thông tin về an toàn tiền gửi, hoạt động của các ngân hàng, chính sách BHTG… trước những ảnh hưởng do dịch bệnh gây ra. Nhiều tổ chức BHTG quốc tế đã tập trung nâng cao nhận thức của công chúng về những lợi ích mà chính sách BHTG mang lại thông qua nhiều phương tiện truyền thông mới, trong đó có mạng xã hội như Facebook và Twitter, điển hình là ở các nước Colombia, Indonesia, Hong Kong, Kenya và Mexico.
Truyền thông chính sách tại BHTGVN - thực tiễn và giải pháp
Năm 2020, BHTGVN đã triển khai thí điểm khảo sát về mức độ nhận thức của hơn 1000 người gửi tiền tại các ngân hàng thương mại, quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô trên cả nước. Khảo sát đã đánh giá cơ bản nhận thức của người gửi tiền trên cơ sở hiểu biết một số thành tố cơ bản của chính sách BHTG liên quan trực tiếp tới quyền lợi của họ, bao gồm: đơn vị tiền tệ của tiền gửi được bảo hiểm; trách nhiệm nộp phí BHTG; tổ chức chịu trách nhiệm trả tiền bảo hiểm; hạn mức trả tiền bảo hiểm; cách thức xử lý đối với số tiền vượt hạn mức.
Theo đó, trong số 1.069 người tham gia khảo sát, có 34,6% cùng lúc nắm được tất cả các thông tin cốt lõi về chính sách BHTG. Đây là một tỷ lệ trung bình thấp, trên cơ sở so sánh với tỷ lệ nhận thức mục tiêu cần đạt được là 55% vào năm 2030 theo Dự thảo Chiến lược phát triển BHTG đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Để đạt tỷ lệ mục tiêu này, cần đẩy mạnh tuyên truyền chính sách BHTG trong các năm tới để gia tăng mức độ nhận thức của người gửi tiền về chính sách BHTG thêm tối thiểu 20,5% trong 10 năm tới. Đồng thời, đa số người gửi tiền đã nhận biết được một phần (ít nhất 1 thành tố chính sách cốt lõi) nhưng không hiểu biết đầy đủ về các nội dung cốt lõi của chính sách BHTG, chiếm tỷ lệ 61,6%. Đáng chú ý, có 3,8% người gửi tiền tham gia khảo sát hoàn toàn không nhận biết bất cứ thành tố chính sách nào nêu trên.
Trong khi đó, tỷ lệ nhận thức cụ thể đối với từng chỉ tiêu lại đạt rất cao. 77% người tham gia khảo sát biết về đơn vị tiền tệ của tiền gửi được bảo hiểm; 75,3% biết về trách nhiệm đóng phí BHTG thuộc về phía TCTD nhận tiền gửi; 60,8% biết về hạn mức trả tiền bảo hiểm hiện hành; 81,1% biết rằng BHTGVN là tổ chức sẽ đứng ra trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền nếu tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi bị mất khả năng chi trả hoặc phá sản; 64% biết rằng sau khi được chi trả tiền bảo hiểm, khoản tiền gửi vượt hạn mức sẽ được chi trả sau khi thực hiện thanh lý tài sản của TCTD. Hai nội dung ít được người gửi tiền nhận biết so với các thông tin cốt lõi còn lại là hạn mức trả tiền bảo hiểm và tiền gửi vượt hạn mức sẽ được chi trả sau khi thanh lý tài sản của TCTD.
Tỷ lệ người gửi tiền có nhận biết về từng thành tố chính sách BHTG
Sự chênh lệch giữa tỷ lệ nhận biết đối với từng thành tố cơ bản của chính sách BHTG và tỷ lệ nhận thức đối với bộ các thông tin cốt lõi của chính sách BHTG cho thấy thực tế rằng người gửi tiền đã nhận biết được một hoặc một số thông tin chính sách, song hiểu biết không đầy đủ. Xét trên tham chiếu 84,7% người gửi tiền cho rằng biết khoản tiền gửi của mình được bảo hiểm và có 85,3% khẳng định có biết tới BHTGVN; sự chênh lệch tương đối lớn này cần có sự nghiên cứu, khảo sát sâu hơn nhằm đánh giá hiệu quả tuyên truyền của từng chương trình tuyên truyền, xác định mức độ và tiến trình thay đổi nhận thức về chính sách BHTG để thiết kế chương trình tuyên truyền phù hợp, bù đắp những thiếu hụt về nhận thức hiện tại. Đặc biệt, việc tuyên truyền tới người gửi tiền cho rằng mình đã biết về chính sách BHTG, song nắm một cách chưa đầy đủ, chưa thấu đáo sẽ càng trở nên khó khăn do rào cản về mặt nhận thức.
Đầu năm 2022, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã ban hành Chỉ thị 01/CT-NHNN ngày 13/1/2022 về tổ chức thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm ngành Ngân hàng trong năm 2022. Trong đó, Thống đốc chỉ đạo: Nâng cao vai trò của BHTGVN trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền; Hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung Luật BHTG; trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển BHTG đến năm 2025, định hướng đến 2030.
BHTGVN xác định năm 2022 là năm quan trọng về công tác tuyên truyền nhằm tham gia xây dựng đồng thuận chung về chính sách BHTG, đẩy mạnh việc tuyên truyền chính sách BHTG tới nhiều nhóm đối tượng công chúng khác nhau với thông điệp truyền thông đa dạng. Trên cơ sở chỉ đạo của NHNN, tham khảo từ các kinh nghiệm quốc tế và căn cứ vào tình hình thực tiễn hoạt động, BHTGVN tập trung vào trọng tâm nội dung và phạm vi tuyên truyền như: Nâng cao nhận thức công chúng về chính sách BHTG, hoạt động triển khai chính sách, các nghiệp vụ BHTG; Tổ chức, hoạt động và vai trò của BHTGVN; Các nội dung quan trọng của Chiến lược phát triển BHTG, đặc biệt là các định hướng lớn, có tính chất dài hạn, cũng như kế hoạch của BHTGVN nhằm triển khai Chiến lược sau khi được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; Các nội dung trọng tâm nhằm sửa đổi, bổ sung Luật BHTG. Bên cạnh đó, BHTGVN truyền tải các chủ trương, chính sách, chỉ đạo trong lĩnh vực ngân hàng, nhằm cung cấp cho người gửi tiền những thông tin hữu ích, góp phần phổ biến kiến thức tài chính – ngân hàng nói chung tới các đối tượng công chúng.
Trong thời gian tới, để chính sách BHTG phát huy hiệu quả, yêu cầu đặt ra cho BHTGVN là triển khai được những giải pháp phù hợp để nâng cao nhận thức cho người gửi tiền, tạo niềm tin công chúng vào chính sách BHTG và hệ thống ngân hàng.
Thứ nhất, về khuôn khổ pháp lý và định hướng chung: Đề xuất các cơ quan chức năng có quy định cụ thể trách nhiệm của các tổ chức tham gia BHTG là tham gia tuyên truyền chính sách BHTG theo yêu cầu của BHTGVN.
Theo đó, các tổ chức tham gia BHTG ngoài việc niêm yết Chứng nhận tham gia BHTG còn phải niêm yết công khai thông tin về chính sách BHTG tại quầy giao dịch, đặt các tờ thông tin giới thiệu về chính sách BHTG tại những địa điểm có thực hiện giao dịch về tiền gửi. Thực hiện các chương trình truyền thông do BHTGVN yêu cầu. Trong trường hợp cần thiết, có thể quy định cụ thể tiêu chuẩn hiểu biết về chính sách BHTG đối với giao dịch viên của các tổ chức tham gia BHTG.
Thứ hai, Chiến lược phát triển BHTG hiện đang trong quá trình hoàn thiện để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Nhằm kịp thời triển khai các nội dung đã đề ra trong Chiến lược, BHTGVN cần chủ động xây dựng dự thảo, ban hành Chiến lược truyền thông của tổ chức BHTG ngay sau khi Chiến lược phát triển BHTG được ban hành; gắn với định hướng, mục tiêu, giải pháp của tổ chức trong thời gian tới; nêu rõ các giải pháp tuyên truyền cụ thể nhằm thực hiện mục tiêu tuyên truyền. Qua đó đảm bảo cơ chế tuyên truyền thông suốt, có định hướng rõ ràng với tầm nhìn dài hạn, làm nền tảng để BHTGVN triển khai và phối hợp với các bên có liên quan thực hiện một cách thống nhất.
Thứ ba, tiếp tục triển khai các hình thức tuyên truyền như hiện nay, đồng thời cập nhật, đa dạng hóa các hình thức truyền thông mới để phổ biến chính sách BHTG có hiệu quả hơn. BHTGVN có thể xem xét, thí điểm thực hiện chương trình truyền thông thúc đẩy lan truyền (viral) và đánh giá hiệu quả để tận dụng kênh truyền thông có tầm bao phủ rộng, song lại rất tiết kiệm chi phí này. Đối với kênh truyền thông mạng xã hội, cần chủ động có biện pháp nhằm giám sát, qua đó kịp thời nắm bắt những thông tin tiêu cực để đính chính, tuyên truyền, giải thích, để tổ chức BHTG chính thức hiện diện trên mạng xã hội, đưa ra tiếng nói chính thức nhằm gìn giữ niềm tin của người gửi tiền.
Trong bối cảnh dịch Covid-19 có thể còn tiếp tục diễn biến phức tạp, nhằm tránh các nguy cơ bùng phát dịch do tụ tập đông người, đề xuất thí điểm các biện pháp tuyên truyền thông qua hệ thống mạng viễn thông. Cụ thể, sử dụng tin nhắn (SMS hoặc tin nhắn đa phương tiện OTT) để truyền tải nội dung cốt lõi của chính sách BHTG tới các đối tượng công chúng được phân chia theo độ tuổi, giới tính, địa bàn hoặc theo cơ sở dữ liệu người gửi tiền, qua đó đưa chính sách trực tiếp tới đối tượng mục tiêu.
Thứ tư, để làm cơ sở cho việc hoạch định Chiến lược truyền thông của BHTGVN và làm căn cứ cho kế hoạch công tác về thông tin tuyên truyền hàng năm, đề xuất thực hiện đánh giá mức độ nhận thức của người gửi tiền về chính sách BHTG theo nguyên tắc điều tra chọn mẫu ngẫu nhiên, đánh giá tổng thể nhận thức và hành vi của người gửi tiền trên phạm vi toàn quốc với kích cỡ mẫu lớn, do đơn vị khảo sát, nghiên cứu thị trường độc lập thực hiện. Đặc biệt, trước và sau khi BHTGVN tổ chức các chương trình truyền thông quy mô lớn, cần thực hiện một số hoạt động đánh giá nhanh ở quy mô nhỏ đối với đối tượng công chúng mục tiêu cụ thể để xác định hiệu quả, mức độ tác động đến nhận thức của người gửi tiền.
Thứ năm, tăng cường công tác phối hợp giữa BHTGVN và các bên có liên quan để tuyên truyền chính sách BHTG đến công chúng, cụ thể: phối hợp với NHNNVN và NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố với tư cách cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực ngân hàng; đề xuất Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp đưa nội dung về chính sách BHTG lồng ghép vào chương trình học của các cấp học từ cấp trung học cơ sở tới cấp Đại học; đề xuất xây dựng cơ chế phối hợp ứng phó toàn diện trong trường hợp xảy ra khủng hoảng trong hoạt động ngân hàng với sự phân chia trách nhiệm rõ ràng; phối hợp với tổ chức tham gia BHTG với tư cách một đối tượng của chính sách BHTG đồng thời là đối tượng được hưởng lợi trong quá trình truyền thông chính sách BHTG…/.
