Trang Chủ
Cuộc cách mạng tài chính sâu rộng
- Xin ông cho biết, tại sao Mỹ lại gấp rút thông qua Luật cải tổ tài chính?
TS. Bùi Khắc Sơn: Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, khởi đầu từ nước Mỹ, đã chỉ ra những điểm yếu cố hữu của hệ thống tài chính Mỹ. Đó là xu hướng chạy theo các hoạt động rủi ro cao vì mục tiêu lợi nhuận ngắn hạn, sự xuất hiện những sản phẩm dịch vụ tài chính phức tạp, hệ thống quy định pháp luật và hệ thống giám sát tài chính không theo kịp sự phát triển của các định chế tài chính và sản phẩm dịch vụ tài chính.
Để giải quyết khủng hoảng và ngăn ngừa khủng hoảng trong tương lai, Chính phủ Mỹ đã đưa ra một loạt giải pháp cấp bách mang tính ứng phó tình thế như hỗ trợ thanh khoản, bảo lãnh các khoản vay nhằm giải tỏa tình trạng đóng băng tín dụng, thực hiện các gói cứu trợ đối với hệ thống tài chính ngân hàng, tăng hạn mức bảo hiểm tiền gửi tạm thời.
Ngoài ra, nước Mỹ cũng đã nhận thức được sự cần thiết phải đưa ra giải pháp dài hạn, mang tính tái cấu trúc và thay đổi tổng thể hệ thống tài chính.
Vì vậy, Luật Bảo vệ người tiêu dùng và cải cách Phố Wall Dodd-Frank (Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act) với quy mô lên tới hơn 2.300 trang đã được Tổng thống Obama chính thức ký ban hành. Đây được coi là bước cải cách thị trường tài chính sâu rộng nhất được triển khai kể từ cuộc đại suy thoái những năm 1930 khi đề cập và chỉnh sửa hầu hết các vấn đề trọng yếu của thị trường tài chính.
- Đâu là những điểm mới cơ bản của Bộ Luật được coi là sự cải tổ tài chính lớn nhất của Mỹ trong vòng hơn 70 năm qua, thưa ông?
Đạo luật có những điểm mới đáng chú ý như sau:
- Tăng cường bảo vệ người tiêu dùng thông qua việc thành lập Văn phòng bảo vệ tài chính tiêu dùng (CFPB);
- Giám sát và giải quyết vấn đề rủi ro hệ thống thống qua việc thành lập Hội đồng giám sát ổn định tài chính (FSOC);
- Chấm dứt tình trạng các tổ chức tài chính được coi là “quá lớn không thể đổ vỡ”;
- Tăng cường quy định pháp lý điều chỉnh hoạt động ngân hàng và lĩnh vực giám sát;
- Đảm bảo tính minh bạch đối với các sản phẩm phái sinh;
- Ngoài ra, Đạo luật này còn có các quy định liên quan đến hoạt động của các quỹ đầu tư, công ty bảo hiểm, tổ chức xếp hạng tín nhiệm, vấn đề lương thưởng của Ban lãnh đạo định chế tài chính, tăng cường năng lực của Ủy ban giao dịch chứng khoán và các cơ quan đảm bảo an toàn tài chính khác.
Nhìn chung, những cải cách trên thể hiện quan điểm của các nhà hoạch định chính sách Mỹ trong việc tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình, đảm bảo nguyên tắc thị trường (không sử dụng tiền thuế của người dân để xử lý tổ chức tài chính) và bảo vệ tốt hơn người tiêu dùng nói chung và người gửi tiền nói riêng.
- Vậy theo ông, liệu các biện pháp mạnh nhằm tăng cường bảo vệ người tiêu dùng sử dụng dịch vụ tài chính và người gửi tiền có thực sự giúp Mỹ tránh được một sự đổ vỡ tín dụng hay khủng hoảng kinh tế trong tương lai?
Có thể nói, hai vấn đề trọng yếu trong việc tăng cường bảo vệ người tiêu dùng sử dụng dịch vụ tài chính nói chung và người gửi tiền nói riêng là: i) thành lập mới Văn phòng bảo vệ tài chính tiêu dùng (CFPB); và ii) tăng cường vai trò của Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Mỹ (FDIC)
Thứ nhất, Văn phòng bảo vệ tài chính tiêu dùng (CFPB) được thành lập với nhiệm vụ bảo vệ người tiêu dùng khỏi các sản phẩm tài chính không công bằng hoặc mang tính lừa đảo. Cơ quan này cũng đảm bảo cung cấp thông tin một cách đầy đủ và rõ ràng liên quan đến các khoản tín dụng cũng như các sản phẩm tài chính liên quan đến tổ chức phát hành thẻ tín dụng, mua bán tài sản thế chấp. CFPB có quyền hoạt động độc lập và phối hợp với các cơ quan quản lý khác trong việc kiểm tra ngân hàng.
Thứ hai, cơ chế bảo vệ người gửi tiền cũng được nâng cao thông qua việc tăng thêm quyền hạn cho Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Mỹ (FDIC), cụ thể:
- Hạn mức 250.000 USD được giữ cố định (trước đây chỉ mang tính tạm thời)
- Mở rộng thẩm quyền của FDIC trong việc xử lý các công ty tài chính có khả năng tác động đến ổn định hệ thống (bao gồm công ty sở hữu ngân hàng, tổ chức tài chính phi ngân hàng như các công ty môi giới và kinh doanh chứng khoán, các quĩ phòng hộ)
- FDIC được tiếp cận với hạn mức tín dụng đặc biệt từ Bộ tài chính Mỹ; đồng thời bỏ quy định giới hạn Quỹ bảo hiểm tiền gửi ở mức tối đa 1,5% số dư tiền gửi được bảo hiểm.
- Phí bảo hiểm tiền gửi được tính trên tổng tài sản (trừ đi vốn hữu hình) thay vì tổng số dư tiền gửi như trước đây. Đây được coi là biện pháp mang tính thị trường nhằm hạn chế các tổ chức tài chính có quy mô tài sản quá lớn, đồng thời tăng tốc độ tích lũy quỹ bảo hiểm tiền gửi
- Tăng cường vai trò giám sát của FDIC
Như vậy, việc thành lập mới Văn phòng bảo vệ tài chính tiêu dùng và tăng thẩm quyền của FDIC thể hiện quyết tâm của nhà làm luật Mỹ trong việc bảo vệ người tiêu dùng sản phẩm dịch vụ tài chính nói chung và người gửi tiền nói riêng. Hai cơ quan được kỳ vọng sẽ phối hợp, hỗ trợ nhau và nâng cao hiệu quả hoạt động chung.
Các giải pháp trên nằm trong nỗ lực tổng thể nhằm bảo vệ hệ thống tài chính, tránh các đổ vỡ không đáng có. Chưa thể khẳng định liệu các biện pháp này có thể giúp nước Mỹ tránh được một sự đổ vỡ tín dụng hay khủng hoảng kinh tế trong tương lai, nhưng những giải pháp trên được kỳ vọng nâng cao niềm tin của người tiêu dùng và người gửi tiền, qua đó ngăn ngừa hoảng loạn ngân hàng và tăng cường ổn định tài chính.
- Để làm được điều đó, cần tăng cường các biện pháp giám sát hoạt động ngân hàng, sự “thắt chặt” các biện pháp như vậy có gây khó khăn cho hoạt động ngân hàng tại Mỹ không, thưa ông?
Nhìn chung, Đạo luật định hướng đưa ra các tiêu chuẩn an toàn chặt chẽ hơn, trong đó có các yêu cầu về vốn, chất lượng tín dụng, tỷ lệ đòn bẩy, thanh khoản và quản trị ngân hàng. Về nguyên tắc, hướng quy định nói trên có thể buộc các tổ chức tài chính phải dành nhiều nguồn lực hơn để tuân thủ và do đó thị trường tài chính sẽ khó có thể phát triển nhanh, mạnh như trước đây và có thể làm giảm tỷ suất lợi nhuận trung bình ngành.
Tuy nhiên, khi cụ thể hóa chính sách nói trên, các cơ quan hoạch định chính sách thường tiến hành phân tích, kiểm tra sức chịu đựng của hệ thống tài chính nhằm tránh gây sốc cho thị trường. Đồng thời, về mặt dài hạn, các quy định an toàn chặt chẽ có thể nâng cao chất lượng chung của cả hệ thống tài chính, qua đó duy trì lòng tin và đảm bảo quá trình phát triển bền vững của hoạt động tài chính ngân hàng.
Việt Nam: sớm hình thành mạng an toàn tài chính quốc gia
- Ông nhìn nhận như thế nào về ảnh hưởng của Bộ Luật tài chính mới của Mỹ tới Việt Nam? Theo ông, điều đó ảnh hưởng đến dòng vốn đầu tư vào trong nước?
Mỹ đã và đang là đối tác kinh tế quan trọng của Việt Nam. Năm 2009, mặc dù đang chịu tác động nặng nề bởi khủng hoảng tài chính nhưng Mỹ vẫn là nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lớn nhất. Đây cũng là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam.
Nhìn chung, khi các quy định chặt chẽ hơn được áp dụng đối với các ngân hàng thì khả năng vay vốn đầu tư sẽ trở nên khó khăn hơn và vì vậy, có thể nhà đầu tư sẽ phải cân nhắc nhiều hơn trước khi rót vốn vào bất kỳ thị trường nào.
Tuy nhiên, rất khó có thể định lượng mức độ ảnh hưởng này bởi dòng vốn đầu tư chảy vào mỗi quốc gia còn chịu tác động của nhiều yếu tố khác như tiềm năng nội tại, lợi thế so sánh và chính sách ưu đãi...
- Việc cải tổ hệ thống các cơ quan giám sát là một việc trọng yếu vậy việc cải tổ này được thực hiện như thế nào và vai trò của cơ quan bảo hiểm tiền gửi ra sao?
Một nội dung cải cách quan trọng trong cấu trúc hệ thống giám sát tại Mỹ là Luật quy định thành lập Hội đồng giám sát ổn định tài chính (FSOC). Nhiệm vụ của Hội đồng là xác định và xử lý những rủi ro mang tính hệ thống từ đó đảm bảo ổn định tổng thể hệ thống tài chính của nước Mỹ. Hội đồng này sẽ do Bộ trưởng Tài chính đứng đầu, có 9 thành viên đến từ các cơ quan quản lý tài chính liên bang trong đó có FDIC.
Đạo luật quy định các hoạt động và cán bộ của Cơ quan giám sát Tiết kiệm (OTS) sẽ chuyển giao một phần cho Cơ quan kiểm soát tiền tệ (OCC) và một phần cho FDIC, theo đó, FDIC sẽ tiếp nhận thêm nhiệm vụ giám sát các tổ chức tiết kiệm cấp bang của OTS.
Đồng thời, Đạo luật phân chia trách nhiệm giám sát rõ ràng:
- Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Mỹ (FDIC): giám sát các ngân hàng và tổ chức tiết kiệm cấp bang, tập đoàn ngân hàng tổng hợp cấp bang có tổng tài sản dưới 50 tỷ USD.
- Cơ quan kiểm soát tiền tệ (OCC): giám sát các ngân hàng cấp quốc gia và tổ chức tiết kiệm liên bang, công ty sở hữu 2 đối tượng trên có tổng tài sản dưới 50 tỷ USD.
- Cục Dự trữ liên bang (FED): giám sát các tập đoàn ngân hàng tổng hợp với tổng tài sản trên 50 tỷ USD.
- Đối với thời kỳ hậu khủng hoảng, việc điều chỉnh hệ thống luật pháp về tài chính kịp thời, toàn diện để ngăn ngừa khủng hoảng cũ tái diễn ra, đó có phải là một kinh nghiệm trong việc phản ứng chính sách? Ông có gợi ý gì đối với việc xây dựng pháp luật điều chỉnh hệ thống tài chính tại Việt Nam, trong đó có Luật bảo hiểm tiền gửi?
- Về cơ bản, một đạo luật mới ban hành cần thời gian để khẳng định tính hiệu quả và mức độ tác động đến các đối tượng được điều chỉnh. Tuy nhiên, việc ban hành Luật Bảo vệ người tiêu dùng và cải cách Phố Wall Dodd-Frank thể hiện mong muốn của nhà làm luật trong việc đưa ra giải pháp dài hạn, tạo hành lang pháp lý cho việc tái cấu trúc hệ thống tài chính.
Với ý tưởng đó, đạo luật đã điều chỉnh đến hầu hết các vấn đề trọng yếu của thị trường tài chính tại Mỹ, bao gồm cấu trúc hệ thống giám sát, mối quan hệ của các cơ quan giám sát, các trung gian tài chính, sản phẩm dịch vụ tài chính và bảo vệ người gửi tiền, người sử dụng dịch vụ tài chính.
Nhìn chung, hệ thống tài chính tại Việt Nam chưa xảy ra đổ vỡ hoặc chịu ảnh hưởng nghiêm trọng trong cuộc khủng hoảng tài chính vừa qua. Tuy nhiên, việc liên tục đánh giá và cải cách cơ sở pháp lý điều chỉnh hệ thống tài chính là việc làm cần thiết nhằm ngăn ngừa khủng hoảng trong tương lai.
Trong đó, cần xác định hướng phát triển tổng thể của hệ thống tài chính, xác định chức năng nhiệm vụ của các cơ quan có chức năng giám sát, ổn định tài chính. Các bộ luật điều chỉnh từng lĩnh vực cụ thể như Luật Ngân sách, Luật Ngân hàng nhà nước, Luật tổ chức tín dụng, Luật bảo hiểm tiền gửi, Luật giám sát an toàn, Luật kinh doanh chứng khoán cần được xây dựng bám sát vào định hướng chung nói trên, đồng thời nên hình thành khái niệm mạng an toàn tài chính quốc gia và quy định rõ ràng mối quan hệ phối hợp giữa các cơ quan có liên quan. Đây là giải pháp quan trọng nhằm đảm bảo tính đồng bộ của cơ sở pháp lý và đời sống lâu dài của các văn bản Luật.
Đối với Luật bảo hiểm tiền gửi, để thực hiện tốt nhất nhiệm vụ bảo vệ người gửi tiền và góp phần duy trì ổn định hệ thống tài chính, Luật cần được xây dựng đúng theo lộ trình đã được Quốc hội phê duyệt. Trong đó, xác định rõ mối quan hệ giữa các thành viên Mạng an toàn tài chính quốc gia và hướng hoạt động bảo hiểm tiền gửi theo mô hình giảm thiểu rủi ro.
