Bài học rút ra từ "Sự kiện Liên Nghĩa"

Sự cố rút tiền hàng loạt tại QTD Liên Nghĩa và hành động của BHTGVN Chi nhánh khu vực TP.HCM
QTD Liên Nghĩa là một trong 10 QTD có quy mô lớn nhất nước, xếp hạng thứ 3 trên tổng 125 QTD thuộc địa bàn BHTGVN Chi nhánh TP.HCM quản lý với tổng nguồn vốn huy động gần 300 tỷ đồng, lãi kinh doanh hàng năm đều dương, lãi năm sau cao hơn năm trước, dao động trên dưới 4 tỷ đồng/năm.
Ngày 21/2/2011 sau khi QTD Liên Nghĩa có sự thay đổi nhân sự thì đến ngày 22/2/2011 tại QTD bắt đầu có hiện tượng khách hàng đến rút tiền gửi tiết kiệm trước hạn. Theo “Báo cáo kết quả công tác đột xuất tại QTDND Liên Nghĩa, tỉnh Lâm Đồng”và Báo Lâm Đồng online ngày 11/3/2011, tính từ ngày 22/2/2011 (ngày xụất hiện tin đồn thất thiệt) đến ngày 14/3/2011 đã có 517 lượt khách hàng đến rút tiền gửi trước hạn với tổng số tiền trên 64 tỷ đồng. Trong ngày cao điểm (14/3), đã có đến 174 khách hàng đến rút tiền trước hạn. Khi được hỏi nguyên nhân, nhiều khách hàng cho biết họ nghe thông tin quỹ sắp đổ bể nên phải nhanh chóng đi rút tiền.
Chiều ngày 14/3/2011, ngay sau khi nhận được Văn bản số 210/NHNN-LAĐ2 ngày 11/3/2011 từ NHNN Chi nhánh tỉnh Lâm Đồng về việc xảy ra tại QTDND Liên Nghĩa, Ban Giám đốc BHTGVN Chi nhánh khu vực TP.HCM cùng với lãnh đạo Phòng Nghiệp vụ 2 Chi nhánh đã mở cuộc hợp khẩn vàthống nhất nội dung sau:- Sự việc xảy ra tại QTD Liên Nghĩa là do tin đồn thất thiệt nên phương án giải quyết là “dùng thông tin bác bỏ thông tin thất thiệt”;- Theo dõi sát diễn biến tại QTD, báo cáo nhanh về Trụ sở chính BHTGVN, cùng các phòng ban có liên quan lên phương án xử lý phù hợp.
Sau khi cuộc họp kết thúc, Ban Giám đốc đã báo cáo nhanh tình hình diễn biến tại QTD Liên Nghĩa về Trụ sở chính BHTGVN, đồng thời cử ngay Đoàn công tác gồm 7 thành viên do ông Dương Quốc Long – Phó giám đốc Chi nhánh BHTGVN khu vực TP.HCM làm Trưởng đoàn trực tiếp xuống nắm bắt tình hình và triển khai các giải pháp phù hợp tại QTD Liên Nghĩa.
Ngay khi đến Lâm Đồng, sáng 15/3/2011, đại diện Đoàn công tác BHTGVN Chi nhánh khu vực TP.HCM đã tham dự ngay cuộc họp liên tịch, gồm đại diện UBND tỉnh, NHNN Chi nhánh tỉnh Lâm Đồng và dãnh đạo QTD Liên Nghĩa. Căn cứ vào các báo cáo, biên bản làm việc của cơ quan chức năng địa phương về hoạt động của QTD Liên Nghĩa, Đoàn công tác đã có cuộc họp nội bộ, thống nhất phương án xử lý như sau:
1. Cung cấp thông tin chính xác đến người gửi tiền, bác bỏ tin đồn thất thiệt, trấn an khách hàng ngay tại trụ sở và phòng giao dịch QTD Liên Nghĩa.
2. Khẳng định với người gửi tiền về chính sách bảo hiểm tiền gửi: “Tiền gửi của người gửi tại QTD Liên Nghĩa được Chính phủ bảo vệ thông qua BHTGVN”. Khẩu hiệu này được làm thành pa – nô và treo tại Hội sở chính và Phòng giao dịch của Quỹ.
3. Phối hợp với cơ quan thông tấn báo chí có lượng phát hành lớn như Vietnamnet, Thanh niên, Tiền Phong,...để đăng tải, cung cấp thông tin trung thực về tình hình hoạt động của QTD Liên Nghĩa. Nội dung thông tin cũng được đăng tải trên website của BHTGVN,
Trong những ngày từ 15/3 đến 18/3, quán triệt chủ trương trên, các cán bộ của BHTGVN Chi nhánh khu vực TP.HCM luôn túc trực tại Quỹ Liên Nghĩa, tích cực tiếp cận và chủ động trao đổi để khách hàng hiểu rõ sự thay đổi cơ cấu bộ máy của Qũy, bác bỏ thông tin Hội đồng quản trị đã ôm tiền bỏ trốn.

Kết quả nhờ “Phản ứng nhanh, phương án xử lý hợp lý”
Dựa trên số liệu từ các báo cáo nhanh hàng ngày của Đoàn công tác cho thấy hiện tượng khách hàng rút tiền hàng loạt có chiều hướng giảm dần. Sau khi Đoàn cán bộ BHTGVN xuống làm công tác “dân vận” với khách hàng gửi tiền thì ngày 14/3 từ 174 món rút tiền trước hạn, sang 15/3 chỉ có 103 món – với số tiền trên 6 tỷ; ngày 16/3 có 72 món – với số tiền gần 3 tỷ; ngày 17/3 có 42 món – với số tiền trên 4 tỷ; ngày 18/3 có 24 món – với số tiền khoảng 3 tỷ. Tại những ngày cuối tháng 3/2011, số món rút trước hạn dao động trên dưới 20 món, với số tiền khoảng 0,7 tỷ đồng. Không những thế, bắt đầu từ 18/3 tại Quỹ còn xuất hiện khách hàng đến gửi tiền, tổng số tiền huy động hàng ngày có khi trên 1 tỷ đồng. Số liệu thống kê trên cho thấy hoạt động QTD Liên Nghĩa đang dần ổn định trở lại, người dân cũng hiểu thêm về BHTGVN – cơ quan đại diện Chính phủ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.
Đối với QTD Liên Nghĩa, lãnh đạo Quỹ đánh giá rất cao vai trò của BHTGVN trong việc giúp đỡ Quỹ kịp thời khắc phục sự cố, tránh được nguy cơ đổ vỡ có thể xảy ra. Ông La Văn Bảo - Chủ tịch Hội đồng quản trị QTD Liên Nghĩa cho biết: “Nhờ sự có mặt của BHTGVN, nhiều người dân an tâm ra về không rút tiền trước hạn - người gửi tiền không mất tiền lãi, Quỹ cũng giảm bớt gánh nặng về chi trả, dần ổn định lại hoạt động. Đây là kết quả tốt nhất cho cả đôi bên: người gửi tiền cũng như QTD”. Qua sự cố QTD Liên Nghĩa, BHTGVN tiếp tục khẳng định vai trò ngày càng quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi người gửi tiền và góp phần an toàn hoạt động hệ thống ngân hàng.
Nhắc lại sự kiện rút tiền hàng loạt tại NH Á Châu 10/2003, NHTMCP Nông thôn Ninh Bình đầu tháng 7/2005, NHTMCP Phương Nam Chi nhánh Hà Nội cuối tháng 7/2005 và đối chiếu cho thấy sự việc xảy ra các TCTD đều xuất phát từ “tin đồn thất thiệt” và đều dẫn đến tình trạng rút tiền hàng loạt. Tuy nhiên,  khi các ngân hàng (NH) xảy ra sự cốrút tiền hàng loạt thì công tác “bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp người gửi tiền” của BHTGVN không hề đơn giản. Chỉ  riêng nhân lực xuống làm công tác giao tiếp khách hàng đã là vấn đề không nhỏ vì mạng lưới giao dịch NH trải rộng khắp  cả nước. Nếu chỉ đề cập đến “số tiền bảo hiểm được BHTGVN chi trả ngay” lại không thuyết phục được người gửi tiền bởi theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, hạn mức chi trả 50 triệu đồng được quy định từ 2005 đến nay đã không còn phù hợp. Theo thời gian, GDP bình quân đầu người tăng, lạm phát tăng, đồng tiền bị mất giá, rủi ro tiềm ẩn của thị trường tài chính Việt Nam khi thực hiện toàn cầu hóa kinh tế thế giới cũng tăng nhưng hạn mức chi trả BHTG vẫn không được thay đổi. Bài học kinh nghiệm 
Sự cố tại QTD Liên Nghĩa – một trong 10 QTD lớn nhất cả nước, có quy mô tương đương một ngân hàng thương mại cổ phần nông thôn cũ (được thành lập và hoạt động theo Nghị định 49/2000/NĐ-CP ngày 12 tháng 9 năm 2000 về tổ chức và hoạt động của Ngân hàng thương mại) – đã được xử lý êm thấm, quyền lợi của người gửi tiền được bảo đảm, quỹ đã trở lại hoạt động kinh doanh bình thường. Đối với riêng BHTGVN Chi nhánh khu vực TP.HCM, kết thúc chuyến công tác, nhiều bài học kinh nghiệm từ thực tiễn đã được rút ra:

Về giải pháp tình huống khi xảy ra “sự cố” tại các TCTD tham gia BHTG
 Giải pháp chung:
- Việc nắm bắt thông tin đối với các tổ chức tham gia BHTG phải linh hoạt và kịp thời.
- Xác định rõ nguyên nhân xảy ra sự việc tại tổ chức tài chính tham gia BHTG để từ đó có được phương án giải quyết hợp lý. Thực hiện theo dõi, giám sát và gửi báo cáo nhanh, thường xuyên về Trụ sở chính BHTGVN để nhận sự chỉ đạo kịp thời từ Ban Lãnh đạo BHTGVN.
- Phối kết hợp chặt chẽ với NHNN tỉnh/địa phương, chính quyền địa phương nơi xảy ra sự việc để trao đổi, thống nhất phương án xử lý, phân công, phân nhiệm cụ thể.
- Cử đoàn công tác gồm những cán bộ nắm vững nghiệp vụ bảo hiểm tiền gửi, đặc biệt là mảng công tác tuyên truyền, hỗ trợ tài chính, chi trả, trực tiếp xuống tận nơi diễn biến sự việc triển khai công tác bảo vệ quyền lợi hợp pháp người gửi tiền.

Giải pháp cụ thể
Công tác truyền thông: phải nhanh chóng “đập tan tin đồn thất thiệt”. Thông tin phải có định hướng bởi thông tin chỉ có hiệu quả khi sử dụng đúng địa điểm, đúng thời gian.
Biện pháp tại chổ:
+ Treo pa- nô khẩu hiệu cam kết của Chính phủ thông qua tổ chức BHTGVN về việc bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền tại TCTD xảy ra sự cố.
+ Phát tờ rơi đến người gửi tiền quảng bá về chức năng nhiệm vụ của tổ chức BHTG, thể hiện quyết tâm luôn sát cánh bên cạnh người gửi tiền của Đoàn công tác BHTGVN. .
+ Cán bộ BHTG túc trực tại nơi xảy ra sự việc phải tạo được sự cởi mở, chân tình để công tác “dân vận” đối với khách hàng đạt hiệu quả tối đa.

Biện pháp phối hợp:
+ Phối hợp với chính quyền địa phương, cơ quan chức năng quản lý QTD vận động, tuyên truyền dân địa phương bác bỏ tin đồn thất thiệt.
+ Huy động các phương tiện thông tin đại chúng vào cuộc để nhanh chóng định hướng dư luận chung.
Xây dựng các phương án nghiệp vụ phòng trường hợp có sự cố đổ vỡ: yêu cầu QTD cung cấp số liệu, thẩm định số liệu để lên phương án xử lý nghiệp vụ như hỗ trợ tài chính, chi trả tiền bảo hiểm. BHTGVN phải thể hiện sự chủ động, sẵn sàng trong mọi tình huống nhằm bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền và góp phần ổn định hoạt động hệ thống ngân hàng.

Giải pháp mang tính chiến lược đối với BHTGVN
- Công tác truyền thông: Một sự thật là vẫn còn nhiều người dân chưa hiểu biết về BHTG. Trong quá trình tiếp xúc với khách hàng gửi tiền tại QTD Liên Nghĩa, Đoàn công tác nhận thấy nhiều người gửi tiền không biết khoản tiền gửi của họ được bảo hiểm bởi Chính phủ thông qua tổ chức BHTGVN. Điều đó có nghĩa công tác thông tin truyền thông của BHTGVN vẫn chưa đến được với từng người gửi tiền.
Ở các nước có hệ thống BHTG phát triển đều rất coi trọng công tác thông tin tuyên truyền. Bởi đó là một cách khôn ngoan để tạo lòng tin trong dân chúng, tăng cường nguồn vốn huy động cho hệ thống tài chính, tín dụng, giúp hệ thống hoạt động an toàn hiệu quả hơn. Để công tác thông tin tuyên truyền đạt hiệu quả hơn, hình ảnh của BHTGVN thực sự phổ biến rộng rãi và đi sâu vào nhận thức của người dân hơn, công tác thông tin tuyên truyền cần được tăng cường hơn nữa, chú ý đối tượng là người gửi tiền ở những nơi xa trung tâm thành phố, ít quan tâm cũng như ít có thông tin tài chính ngân hàng nói chung và sự hiện diện của BHTGVN nói riêng với tư cách là cơ quan thay mặt Chính Phủ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.
BHTGVN cần thực hiện khảo sát số lượng khách hàng gửi tiền, số dư tiền gửi VND, đối tượng khách hàng gửi tiền tại các TCTD, từ đó: i, kiến nghị với Chính phủ việc nâng hạn mức chi trả bảo hiểm. Nâng hạn mức chi trả tiền gửi được bảo hiểm là điều cần thiết, không chỉ bảo vệ tốt hơn quyền lợi cho người gửi tiền mà còn tạo tâm lý yên tâm cho họ, qua đó hạn chế được tình trạng rút tiền hàng loạt khi có sự cố về hoạt động  ngân hàng; ii, xây dựng chính sách truyền thông hướng đến người gửi tiền đạt hiệu quả cao.
Về nhân lực cho công tác xử lý tình trạng rút tiền hàng loạt tại các TCTD khi có tin đồn thất thiệt: cán bộ BHTGVN Chi nhánh TP.HCM đã thể hiện sự năng nổ, nhiệt tình cũng như trình độ nghiệp vụ vững vàng. Tuy nhiên, nhìn chung vẫn còn mang dáng dấp nghiệp dư. Nguyên nhân là do cán bộ BHTGVN nói chung ít được tập huấn nghiệp vụ này. Việc tiếp xúc với người gửi tiền nhằm giải thích và tạo niềm tin của họ đối với việc Chính phủ sẽ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền thông qua BHTGVN đòi hỏi rất nhiều kỹ năng. Cán bộ nghiệp vụ - người thường xuyên tiếp xúc với các tổ chức tham gia BHTG – chính là người sẽ giới thiệu về hoạt động cũng như thể hiện “hình ảnh” của BHTGVN, do đó, cần phải được tập huấn nghiệp vụ về thông tin tuyên truyền, được trang bị đồng phục để thể hiện văn hóa công sở và tính chuyên nghiệp của cán bộ BHTGVN.
Cần quy định cơ chế xử lý đổ vỡ của BHTGVN đối với các tổ chức tham gia BHTG khi xây dựng Luật BHTG tới đây. Bởi vì, thực tế cho thấy QTD Liên Nghĩa thực tế hoạt động tốt, trong trường hợp chưa được hỗ trợ tài chính kịp thời, rất cần thiết có các nghiệp vụ khác như bảo lãnh, mua lại tiền gửi, chuyển tiền gửi của người gửi tiền sang 1 tổ chức có uy tín khác... để đảm bảo quyền lợi của người gửi tiền, sự ổn định hoạt động của tổ chức tham gia BHTG trong thời điểm xảy ra sự cố.
Qua kinh nghiệm thực tiễn từ đợt công tác tại QTD Liên Nghĩa, Ban Giám đốc BHTGVN Chi nhánh khu vực TP.HCM đã chỉ đạo xây dựng một “kịch bản mẫu” và sẽ tiến hành tập huấn cho cán bộ nghiệp vụ của Chi nhánh trong thời gian tới. Đây có thể được xem là “kịch bản mẫu về xử lý tình trạng rút tiền hàng loạt khi có tin đồn thất thiệt đối với QTD có quy mô lớn” đầu tiên của BHTGVN để tham khảo , từ đó chủ động trong công tác ứng phó khi gặp sự cố tương tự như QTD Liên Nghĩa.