Nhưng hiện nay, đa phần người dân chưa được tư vấn và hiểu đầy đủ về cơ quan Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam cũng như bản chất của việc tiền gửi của họ được bảo hiểm như thế nào.
Cuộc giao lưu trực tuyến do Cổng TTĐT Chính phủ tổ chức cung cấp thông tin, góp phần giải đáp các vấn đề mà người dân quan tâm.
Dự cuộc giao lưu có:
- TS. Bùi Khắc Sơn – Tổng Giám đốc Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia.
- TS. Nguyễn Mạnh Dũng, Phó Tổng Giám đốc Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam
- Thạc sĩ Nguyễn Lĩnh Nam, Phó trưởng ban Dự án hiện đại hóa ngân hàng, Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam.
MC: Hiện có nhiều độc giả gửi các câu hỏi về BHTG gửi đến Cổng TTĐT Chính phủ. Xin được chuyển đến ông Bùi Khắc Sơn câu hỏi đầu tiên của độc giả Thanh Huyền có địa chỉ hộp thư huyen511@yahoo.com: Tôi chưa thực sự hiểu lắm về bảo hiểm tiền gửi. Mỗi khi ra ngân hàng gửi tiết kiệm, tôi không nghe thấy nhân viên ngân hàng nói về số tiền tôi gửi sẽ được bảo hiểm như thế nào? Vậy ông có thể nói rõ nghĩa hơn về vấn đề này được không?
TS Bùi Khắc Sơn: Có thể nói, thời gian gần đây, trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, hệ thống tài chính ngân hàng cũng có bước chuyển đổi tương ứng, phù hợp. Đồng thời, trong quá trình chuyển đổi, những rủi ro với nền kinh tế, doanh nghiệp và người dân, người gửi tiền cũng xuất hiện, đòi hỏi sự quan tâm của Nhà nước và các cơ quan hữu quan.
Đây là một vấn đề mới ở Việt Nam, ảnh hưởng sâu sắc tới hệ thống tài chính ngân hàng cũng như người tiêu dùng dịch vụ tài chính. Thông thường, người sử dụng dịch vụ cũng chưa hẳn đã hiểu đầy đủ về hệ thống tín dụng ngân hàng, ví dụ người gửi tiền không hiểu cách thức Nhà nước bảo vệ quyền và lợi ích của họ như thế nào.
Vậy người dân sẽ được bảo vệ như thế nào? Thông thường, Nhà nước bảo vệ bằng luật pháp và bằng các chính sách cụ thể về BHTG.
BHTG là một tổ chức tài chính đặc biệt, được Chính phủ thành lập để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần đảm bảo an toàn lành mạnh hệ thống ngân hàng, nâng cao niềm tin công chúng vào hệ thống tài chính quốc gia.
BHTG là tổ chức phi lợi nhuận, không chỉ bảo vệ người gửi tiền mà còn đảm bảo an sinh xã hội. Người gửi tiền có thể tin tưởng rằng, đứng sau mình là Nhà nước mà đại diện là BHTG. Tất cả các tổ chức nhận tiền gửi của người dân đều phải tham gia BHTG bắt buộc. Như vậy, tiền gửi của bạn Huyền ở các tổ chức nhận tiền gửi đều được Nhà nước bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp.
Trần Văn Toàn, Thị xã Sông Công, Thái Nguyên: BHTG có cung cấp thêm các dịch vụ bảo hiểm cho ô tô, xe máy, nhân thọ hoặc các loại bảo hiểm dành cho các con tôi học hành không? Tôi có thể mua BHTG này ở đâu và có thể làm đại lí được không?Được hưởng quyền lợi từ BHTGVN mức phí tôi phải đóng là bao nhiêu?
TS Nguyễn Mạnh Dũng: Trước năm 2000, nếu bạn có tiền gửi ở ngân hàng, khi các ngân hàng gặp sự cố thì tiền của bạn chưa được bảo vệ.
Tuy nhiên, từ năm 2000 đến nay, khi tổ chức Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam đi vào hoạt động, tiền gửi được bảo vệ khi ngân hàng gặp sự cố.
Tôi xin khẳng định, BHTG không cung cấp các dịch vụ bảo hiểm nhân thọ, xe máy, ô tô, con người.
Tôi xin nêu sự khác biệt giữa 2 loại hình. Bảo hiểm nhân thọ, con người, xe máy là bảo hiểm thương mại, kinh doanh có lợi nhuận, hoạt động theo Luật Kinh doanh bảo hiểm.
BHTG là loại hình phi lợi nhuận, hoạt động theo các nghị định, sắp tới sẽ hoạt động theo Luật BHTG.
Về mức phí, bạn có thể yên tâm, tiền gửi của bạn ở ngân hàng được bảo vệ mà bạn không mất phí bảo hiểm. Đây là sự khác biệt lớn so với các bảo hiểm thương mại khác. Bạn được hưởng dịch vụ mà không cần bỏ tiền ra mua.
Về việc làm đại lý, tôi xin khẳng định BHTG không có loại hình đại lý.
Nguyễn Văn Hà, ngõ 366 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội: Tôi gửi 2 sổ tiết kiệm ở ngân hàng, một sổ bằng tiền đồng và một sổ bằng tiền ngoại tệ. Vậy có được chi trả bảo hiểm cho cả hai sổ không? Tôi cũng xin hỏi thêm là BHTG có bảo hiểm cho sổ tiết kiệm vàng không?
ThS Nguyễn Lĩnh Nam: Hiện Bảo hiểm tiền gửi chỉ bảo hiểm cho sổ tiết kiệm bằng tiền đồng, không có chính sách bảo hiểm cho sổ tiết kiệm ngoại tệ và vàng.
MC: Như vậy liệu có thiệt thòi cho những người gửi tiết kiệm bằng ngoại tệ và vàng hay không?
ThS Nguyễn Lĩnh Nam: BHTG thực hiện chính sách của Chính phủ và trong từng giai đoạn khác nhau thì chính sách này có thể thay đổi. Trên thực tế, nhiều quốc gia thực hiện bảo hiểm tiền gửi bằng ngoại tệ. Thậm chí, có nước như Anh quốc còn chi trả bằng nguyên tệ, tức là khi gửi tiền bằng ngoại tệ nào thì sẽ chi trả bằng ngoại tệ đó.
Bên cạnh đó, rất nhiều quốc gia không có bảo hiềm bằng ngoại tệ như Mỹ, Nhật Bản và Việt Nam. Đây là chính sách của Chính phủ Việt Nam ở thời điểm hiện nay.
Trần Quốc Nghĩa, huyện Hòa Vang, Đà Nẵng: Thưa TS Sơn, tôi cũng là người học về tài chính ngân hàng, xin hỏi ông là đã đến lúc chúng ta cần chi trả bảo hiểm tiền gửi cho cả khoản trượt giá cho người gửi tiền chưa? Tránh việc khi khoản tiền gửi vào ngân hàng mua được con trâu nhưng khoản tiền rút ra sau khi gửi thì chỉ đủ tiền mua được con nghé?
TS Bùi Khắc Sơn - Ảnh Chinhphu.vn |
TS Bùi Khắc Sơn: Theo tôi, đây là câu hỏi rất thú vị, vì nó cũng là câu hỏi của nhiều người dân Việt Nam từ nhiều năm trước.
Làm thế nào để người dân tin vào hệ thống tài chính quốc gia và Chính phủ bảo vệ tốt quyền lợi của người dân là vấn đề Chính phủ và các cơ quan hữu quan luôn quan tâm và tìm câu trả lời tốt nhất.
Đối với BHTG, chúng tôi cũng có vai trò và trách nhiệm trong hệ thống tài chính quốc gia. Như chúng tôi đã nêu, BHTGVN sẽ thực hiện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.
Theo tôi, việc biến động giá trị đồng tiền là trách nhiệm của các cơ quan hữu quan như cơ quan điều hành chính sách tiền tệ, tài khóa. Tuy nhiên, đồng tiền có được ổn định, đảm bảo giá trị hữu hiệu thì liên quan tới bản chất sản xuất của xã hội và đất nước đó.
Đối với BHTGVN, chúng tôi nghĩ rằng, quan trọng nhất, Chính phủ ban hành chính sách bảo vệ người dân bằng số tiền thông qua hạn mức chi trả tiền BHTG là bao nhiêu. Cuối cùng, là việc tôi có tiền, nếu có rủi ro thì được nhà nước đứng ra bảo hộ.
Một cách gián tiếp, BHTGVN góp phần làm cho đồng tiền ổn định giá trị bởi chính sách đó được dân tin, khuyến khích người dân gửi tiền vào ngân hàng, khuyến khích giao dịch thanh toán qua ngân hàng.
Hoàng Thị Kiều – Long An; Nguyễn Hường (mimoda-dalat1805@…): Theo như tôi được biết, tiền gửi tiết kiệm của tôi đã được quý cơ quan bảo hiểm đến 50 triệu đồng. Nhưng khi có rủi ro thì làm thế nào chúng tôi lấy được khoản tiền bảo hiểm? Số tiền dư ngoài 50 triệu thì được giải quyết thế nào?.
TS Nguyễn Mạnh Dũng: Thứ nhất, khi có sự cố xảy ra, BHTG sẽ phối hợp với các cơ quan hữu quan, thực hiện quy trình chi trả khoản tiền bảo hiểm cho bạn.
Bạn sẽ có 2 loại hình tiền gửi. Thứ nhất, bạn sẽ có một chứng từ. Ví dụ, khi bạn gửi tiết kiệm 12 tháng với một số tiền nào đó và nhận được một sổ tiết kiệm. Loại thứ hai, bạn gửi tiền nhưng không có chứng từ.
Với loại thứ nhất, bạn chỉ việc đưa chứng từ và xuất trình chứng minh thư hoặc hộ chiếu để chứng minh bạn là chủ sở hữu của chứng từ đó.
Với khoản tiền không có chứng từ, BHTG và cơ quan nhận tiền gửi sẽ có trách nhiệm phối hợp với nhau để xác minh đây là số tiền của bạn, niêm yết số tiền của bạn cùng với tên trong danh sách. Sau đó, khi bạn xuất trình giấy tờ chứng minh là chủ sở hữu của khoản tiền gửi, chúng tôi sẽ thực hiện chi trả số tiền bảo hiểm đến tận tay bạn.
MC: Xin hỏi thêm, ví dụ trong tình huống số tiền gửi là 70 triệu đồng và khi tổ chức nhận tiền gửi gặp sự cố, BHTG sẽ chi trả 50 triệu đồng, vậy 20 triệu còn lại sẽ do ai chi trả?
TS Nguyễn Mạnh Dũng: 50 triệu là số tiền trả ngay, còn số tiền còn lại vẫn tiếp tục được BHTG chi trả, nhưng còn phải đợi kết quả thanh lý ngân hàng nhận tiền gửi. BHTG sẽ phối hợp với cơ quan hữu quan để thu hồi, thanh lý những tài sản còn lại của ngân hàng với giá trị cao nhất, từ đó chi trả số tiền còn lại cho bạn.
Ngọc Nam, Hà Nội: Xin hỏi ông Sơn là khoản tiền tiết kiệm tôi gửi tại ngân hàng đã mặc nhiên được bảo hiểm hay chưa? Tất cả các ngân hàng khi gặp rủi ro về tín dụng đều được chi trả hay BHTG chỉ chi trả cho một số ngân hàng kí hợp đồng bảo hiểm với BHTG?
TS Nguyễn Mạnh Dũng - Ảnh Chinhphu.vn |
TS Bùi Khắc Sơn: Câu hỏi của bạn liên quan tới chính sách BHTG ở mỗi quốc gia. Có những nơi, ban đầu đưa ra chế độ BHTG không bắt buộc.
Sau hàng chục năm, việc BHTG hiện đã trở thành phổ biến và bắt buộc đối với các tổ chức khi nhận tiền gửi của người dân.
Bất cứ tổ chức nào được phép hoạt động dịch vụ tài chính, ngân hàng, nhận tiền gửi của dân, sau khi được cấp phép, phải nộp hồ sơ sang BHTG để chúng tôi sẽ xem xét việc cấp chứng nhận BHTG.
Trên cơ sở cấp BHTG, tổ chức đó được phép huy động tiền gửi từ dân. Mặc nhiên, tất cả các tổ chức tham gia BHTG mà bạn Nam gửi tiền thì cũng đã được cấp chứng nhận BHTG.
Về quyền lợi được bảo hiểm, mặc nhiên, bạn đã có quyền nhận 50 triệu đồng/người ở bất cứ đơn vị nào mà bạn gửi tiền.
Chúng tôi không ký bất cứ hợp đồng nào bởi đây là BHTG bắt buộc.
Trà My, CHLB Đức: Tôi là người Việt Nam đang làm việc tại Đức, gia đình tôi vẫn sinh sống tại Việt Nam. Tôi muốn biết mình có được tham gia BHTG tại VN không? Để được gửi tiền, tôi có phải hoàn tất những thủ tục gì khác so với người trong nước không? Tại sao Việt Nam không thiết kế chính sách bảo hiểm ngoại tệ để thu hút kiều hối?
ThS Nguyễn Lĩnh Nam: Chính phủ có nhiều chính sách khuyến khích bà con Việt kiều gửi tiền về Việt Nam để đầu tư. Như đã nói ở trên, BHTG tại Việt Nam là chính sách bắt buộc, tất cả các tổ chức nhận tiền gửi phải mua bảo hiểm cho bạn. Cho nên, khi bạn gửi tiền bằng VND tại Việt Nam thì mặc nhiên số tiền đó đã được bảo hiểm, bạn không cần làm bất cứ một động tác nào cả.
TS Bùi Khắc Sơn: Vấn đề tiền gửi bằng ngoại tệ là chính sách riêng của từng Chính phủ. Khi nghiên cứu kinh nghiệm của Hàn Quốc, thì ở thời điểm đó Chính phủ khuyến khích kiều bào gửi tiền về và mở tài khoản trong nước. Nhưng ở các nước khác thì không nhất thiết phải có BHTG bằng ngoại tệ, ví dụ như Mỹ và Nhật.
Chính phủ Việt Nam có chính sách nhất quán là huy động các nguồn lực của người dân, kể cả sinh sống tại Việt Nam hay sinh sống làm việc tại nước ngoài, để đóng góp xây dựng đất nước. Đây là một chính sách hoàn toàn đúng đắn và thực tế cũng chứng minh số lượng kiều hối của Việt Nam ngày càng tăng.
Chính sách BHTG có liên quan đến chính sách tiền tệ. Chính phủ Việt Nam xác định rõ xây dựng chính sách độc lập, chủ quyền về tiền tệ: trên lãnh thổ Việt Nam chỉ thanh toán bằng đồng Việt Nam.
Chúng ta đang có chính sách từng bước chuyển tiền gửi bằng ngoại tệ sang VND, bằng cách mua bán ngoại tệ theo tỷ giá thị trường. Đây là biện pháp lâu dài để ủng hộ việc phát triển kinh tế đất nước. Còn việc BHTG bằng ngoại tệ thì theo tôi, trước mắt chúng ta chưa cần làm và khi nào cần thiết, Chính phủ sẽ nghiên cứu, có thay đổi chính sách cụ thể.
Nguyễn Mai Phương, Phòng Tài chính, Công ty Bia Hà Tây: Hiện nay khi mức sống của người dân được cải thiện và lượng tiền gửi vào ngân hàng tăng lên thì hạn mức bảo hiểm 50 triệu đồng liệu có còn phù hợp nữa hay không? Trên thực tế rất nhiều người có mức gửi hơn 50 triệu đồng, đồng nghĩa khi có rủi ro xảy ra thì họ sẽ khó được BHTG chi trả?
TS Bùi Khắc Sơn: Hiện nay, BHTGVN là tổ chức đại diện, bảo vệ quyền lợi cho hàng chục triệu người gửi tiền. Qua theo dõi và nghiên cứu, số dư tiền gửi của mỗi cá nhân đang tăng lên. Trong những năm gần đây, chính sách của BHTG có điều chỉnh, còn việc mức độ điều chỉnh phù hợp hay chưa thì cũng đang nghiên cứu.
Trước đây, khi mới thành lập BHTG, hạn mức chi trả là 30 triệu đồng. Đến tháng 8/2005, hạn mức nâng lên là 50 triệu đồng.
Theo tính toán của chúng tôi, khi đó, tương đương 5 lần thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam. Từ năm 2005 đến nay, mức thu nhập này đã thay đổi rất nhiều (hiện khoảng 1.100 USD/năm. Như vậy, hạn mức 50 triệu đồng cũng chỉ tương đương 2.400 USD.
Như vậy, hạn mức này có lẽ cũng đến thời điểm cần được xem xét và điều chỉnh phù hợp với thực tế thu nhập của chúng ta. Hạn mức này có thể được điều chỉnh trong trường hợp rủi ro hệ thống. Như chúng ta biết, trong khủng hoảng tài chính vừa qua , nhiều nước nâng hạn mức, thậm chí một số nước chuyển sang BHTG không giới hạn.
Chúng tôi cho rằng, việc đưa ra hạn mức 50 triệu đồng cần xem xét lại. Còn như kinh nghiệm các nước, trong Luật BHTG của Indonesia, nếu chỉ số CPI biến động tới mức nào đấy, BHTG sẽ điều chỉnh phù hợp, tuân theo quy luật kinh tế thị trường.
Dương Thu Nga –Nghĩa Lộ, Yên Bái (bienxanh.1784@hotmail.com): Tôi là cựu sinh viên ngành ngân hàng. trải qua làm việc thực tế tôi thấy nhiều người dân rất hiểu biết về hệ thống ngân hàng nhưng dường như lại không tường tận về BHTGVN. Khi đã không tường tận thì họ khó có thể tăng niềm tin vào hệ thống ngân hàng. Vì đã có những lần kẻ xấu thông tin thất thiệt về ngân hàng khiến người dân đi rút tiền hàng loạt. Người dân sẽ không làm như thế nếu như biết khoản tiền của mình đã được bảo hiểm hoàn toàn. Như vậy, vai trò truyền thông của BHTGVN dường như chưa hoạt động hết chức năng của mình? Và làm thế nào để người dân ở vùng sâu, vùng xa cũng có thể hiểu được bản chất của BHTG?
ThS Nguyễn Lĩnh Nam - Ảnh Chinhphu.vn |
ThS Nguyễn Lĩnh Nam: Chúng ta đều biết ngân hàng kinh doanh trên cơ sở lòng tin. Các trường hợp đổ vỡ ngân hàng trên thế giới gần đây có một nguyên nhân từ việc đổ vỡ niềm tin của công chúng. Năm 2007, ngân hàng Northern Rock ở Anh đã đổ vỡ, hàng nghìn người xếp hàng để rút tiền.
Cùng thời điểm, tại Mỹ có hàng trăm ngân hàng đổ vỡ, nhưng không có hiện tượng người dân xếp hàng để rút tiền. Đó là vì nước Mỹ có một hệ thống và chính sách bảo hiểm tiền gửi rất rõ ràng minh bạch. Bất kỳ người gửi tiền nào cũng đều hiểu chính sách này, rằng bất cứ khoản tiền gửi nào cũng sẽ được bảo hiểm tới 250.000 USD. Và việc chi trả được thực hiện rất nhanh chóng, hiệu quả: Thứ Sáu đóng cửa một ngân hàng bị đổ vỡ, tới thứ Hai tài khoản tiền gửi đã được chuyển sang một ngân hàng khác, và người gửi tiền có thể thực hiện giao dịch bình thường.
Tại Việt Nam, BHTG đang đẩy mạnh các hoạt động truyền thông nhằm quảng bá chính sách BHTG trực tiếp tới tất cả người dân, ngay cả tại các vùng sâu vùng xa.
Ngoài ra, chúng tôi đã hợp tác với các ngân hàng, các tổ chức tín dụng để các cán bộ của các ngân hàng, tổ chức tín dụng này giải thích, phổ biến chính sách BHTG tới người gửi tiền.
Thứ ba, chúng tôi đang xây dựng một chương trình giáo dục phổ cập các kiến thức cơ bản về tài chính cho người dân, người gửi tiền, giúp họ quản lý số tiền của mình một cách hiệu quả nhất, trong đó có cả việc lựa chọn tổ chức nào để gửi tiền một cách an toàn.
TS Bùi Khắc Sơn: Niềm tin của người dân là cơ sở của hoạt động tài chính ngân hàng, chữ “tín dụng” cũng bắt nguồn từ đấy. Tôi có niềm tin thì tôi mới gửi tiền, gửi vàng cho anh để anh kinh doanh, và chia cho tôi một phần lợi nhuận nhất định.
Niềm tin này không phải chuyện cá nhân một người. Ví dụ, làm thế nào để xây dựng niềm tin của hàng chục triệu người gửi tiền với hệ thống ngân hàng, với số tiền lên tới 900 nghìn tỷ đồng, và gần 200 nghìn tỷ đồng quy đổi từ ngoại tệ.
Như tôi đã nói lúc đầu, mục tiêu hoạt động của BHTG Việt Nam là góp phần nâng cao niềm tin của công chúng. Hoạt động quan hệ cộng đồng chính là một nghiệp vụ của BHTG Việt Nam. Nếu có niềm tin, khi gặp sự cố, rủi ro, người dân sẽ bình tĩnh và chờ đợi phản ứng chính sách, xử lý của các cơ quan hữu quan, thậm chí là của Chính phủ khi có khủng hoảng.
Trên thực tế, như chúng ta thấy, trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008-2009 vừa qua, người dân rất tin vào chính sách của Chính phủ. Số lượng tiền gửi, số lượng tài khoản liên tục tăng, cụ thể là số dư tăng bình quân tới 30% mỗi năm như tính toán của chúng tôi.
Rõ ràng, niềm tin là quan trọng. Chúng tôi đang xây dựng một kế hoạch chiến lược để triển khai trong các năm tới, đồng bộ các giải pháp tuyên truyền với các cơ quan báo chí – truyền thông, các tổ chức tài chính ngân hàng. Thậm chí, phải đào tạo cho học sinh ngay từ nhỏ để có thể biết sử dụng các dịch vụ ngân hàng một cách tốt nhất. Tất nhiên, điều này có liên quan tới nguồn lực tài chính và chúng tôi sẽ làm việc với Bộ Tài chính để có nguồn ngân sách thích hợp.
Ngay sau buổi tọa đàm này, chúng tôi sẽ phối hợp với báo Nhân dân và các cơ quan truyền thông khác, Hiệp hội Ngân hàng, mở một cuộc thi về BHTG, để không chỉ người dân thành thị mà ngay cả người dân vùng sâu, vùng xa có thể hiểu rõ hơn và thực hiện quyền lợi của mình.
Hoang Vu (hoangvu1252@yahoo.com): Tôi là cán bộ Viện chiến lược GTVT đã nghỉ hưu. Tôi rất quan tâm đến việc bảo đảm an toàn cho lĩnh vực ngân hàng tài chính kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu vừa qua. Tôi xin hỏi: Mô hình hoạt động của BHTG hiện nay có được thiết kế theo xu hướng của thế giới hay không?
TS Bùi Khắc Sơn: Đây là câu hỏi liên quan tới rất nhiều cơ quan hữu quan. Cũng giống như bất kỳ hệ thống tài chính nào, cũng cần thiết kế mô hình, cấu trúc của hệ thống tài chính quốc gia bao gồm ngân hàng, các công ty cho thuê tài chính, qũy tín dụng... các công ty chứng khoán, quỹ đầu tư, hệ thống công ty bảo hiểm cũng như các định chế tài chính khác.
Theo tôi, đây là vấn đề thuộc về cấu trúc hệ thống tài chính chung khi chuyển từ kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường.
Về mô hình BHTG hoạt động như thế nào cho tốt để đảm bảo hội nhập thời gian tới, ngay tại Hội nghị ADB vừa qua, các đại biểu cũng bàn thảo nhiều tới hậu khủng hoảng, tới các tiêu chuẩn để đảm bảo an toàn hệ thống tài chính, làm thế nào để tăng cường chất lượng giám sát.
Đối với BHTG, cũng có những mô hình thích hợp. Xin mời anh Nguyễn Lĩnh Nam nói rõ hơn.
Ảnh Chinhphu.vn |
ThS Nguyễn Lĩnh Nam: Câu hỏi của bác là vấn đề rất rộng, nhưng dựa trên nghiên cứu 2006-2007 của IMF, chia ra 3 loại hình BHTG.
Một là, loạt hình đơn giản nhất- thực hiện thuần túy chi trả, khi tổ chức đổ vỡ. Mô hình này có một số nước theo đuổi là Lào, Bangladesh, Sri Lanka
Hai là, chi trả với quyền hạn mở rộng: vừa chi trả, vừa thực hiện một phần hoạt động giám sát, xử lý tổ chức đổ vỡ để thu hồi lại tài sản. Mô hình này có một số nước theo đuổi là Malaysia, Nhật Bản.
Ba là, mô hình tiên tiến nhất- mô hình giảm thiểu rủi ro, thực hiện tất cả quyền hạn trên nguyên tắc chi phí tối thiểu mang lại quyền lợi tối đa cho tổ chức BHTG và người gửi tiền.
Mô hình này hiện các nước như Mỹ, Hàn Quốc, Canada thực hiện.
Việt Nam, theo quy định và hành lang pháp lý hiện tại, chúng ta đang trong mô hình vừa thực hiện chi trả, vừa thực hiện một số quyền như giám sát, kiểm tra cũng như tham gia tiếp nhận xử lý các tổ chức bị đổ vỡ.
Tuy nhiên, mô hình hướng tới trong tương lai phải là mô hình tiên tiến hơn theo đúng nguyên tắc của thị trường là mô hình giảm thiểu rủi ro và đây là xu hướng của rất nhiều tổ chức BHTG trong tương lai.
Khắc Hiếu- Đại học Quốc gia Hà Nội (navnhieu73@yahoo.com): Tôi thấy BHTG đề cao vai trò của mình trong hệ thống tín dụng. Nhưng điều quan trọng nhất là thúc đẩy nguồn vốn còn tồn đọng trong dân thành nguồn vốn “sống” lưu thông trong thị trường thì BHTG đã làm được chưa?
ThS Nguyễn Lĩnh Nam: Để người dân gửi tiền vào tổ chức tín dụng, trước hết người ta phải có niềm tin vào tổ chức đó. Ngoài ra, họ phải nhận được một lợi ích nào đó. Thứ ba, quốc gia phải có một hệ thống tài chính ngân hàng an toàn, ổn định, lành mạnh.
Để giải quyết tất cả các yếu tố nói trên đòi hỏi sự nỗ lực của tất cả các bộ, ban, ngành, mà trong đó BHTG chỉ đóng một vai trò nhất định.
Tuy nhiên, xin khẳng định với anh là BHTG Việt Nam luôn ý thức được vai trò và trách nhiệm trong việc nâng cao niềm tin của người dân vào hệ thống, cũng như góp phần vào sự ổn định của hệ thống ngân hàng. Chúng tôi đang thực hiện một dự án do Ngân hàng Thế giới tài trợ cho Ngân hàng Nhà nước và BHTG nhằm hiện đại hóa hoạt động, đóng góp nhiều hơn vào sự ổn định của hệ thống tài chính ngân hàng.
Cũng xin phải nói thêm là năm 1999, chỉ có khoảng vài triệu người gửi tiền, thì tới nay đã có hàng chục triệu người gửi tiền. Và mức tăng trưởng huy động vốn từ dân cư vào hệ thống ngân hàng tăng trưởng trung bình khoảng 30% hàng năm. Điều này cho thấy người dân tin tưởng vào hệ thống tài chính ngân hàng của chúng ta và họ vẫn đang tiếp tục gửi tiền vào hệ thống.
Lê Thu Trang, phố Giang Văn Minh, Ba Đình, Hà Nội: BHTGVN giám sát, kiểm tra quá trình vay vốn, sử dụng vốn vay và trả nợ của Quỹ tín dụng nhân dân như thế nào? Nếu phát hiện QTDND có sai phạm như thông tin sai sự thật, không trả nợ đúng hạn…thì BHTGVN giải quyết ra sao?
TS. Nguyễn Mạnh Dũng: Hiện BHTGVN thực hiện giám sát hơn 1.000 tổ chức tham gia BHTG gồm 3 loại hình là ngân hàng, công ty tài chính và quỹ tính dụng nhân dân. Khi các tổ chức này hoạt động có sai sót, sự cố, BHTGVN sẽ có 2 động thái:
Thứ nhất, qua kết quả giám sát, gửi thông báo tới các tổ chức có sai phạm, nói rõ sai phạm ở mức nào, yêu cầu khắc phục, chỉnh sửa, nhằm kiềm chế sai phạm từ khi mới xuất hiện, không để sai phạm tăng cao tới mức không thể khắc phục, có thể dẫn tới đổ vỡ.
Thứ hai, chúng tôi cũng sẽ báo cáo với các cơ quan quản lý hữu quan như NHNN, Bộ Tài chính, Ủy ban giám sát tài chính quốc gia để cùng quản lý hiệu quả hệ thống ngân hàng tài chính sao cho hệ thống này hoạt động an toàn, hiệu quả, từ đó quyền lợi của người gửi tiền được bảo vệ.
MC: Khi quỹ tín dụng nhân dân bị đổ vỡ, ngoài việc chi trả, BHTG còn có trách nhiệm gì?
TS. Nguyễn Mạnh Dũng: Như tôi đã khẳng định, mục tiêu chính của BHTGVN là cảnh báo về những sai phạm, thiếu sót của các tổ chức tham gia BHTG để không xảy ra đổ vỡ. Do đó, chúng tôi có những bộ phận giám sát đối với từng loại hình ngân hàng, quỹ tính dụng, công ty tài chính.
Về các quỹ tín dụng, chúng tôi có bộ phận riêng giám sát loại hình này, tất cả các cán bộ, nhân viên được phân công giám sát phải có trách nhiệm cao nhất.
Trong trường hợp chứng minh được rằng, đổ vỡ của quỹ tín dụng do bộ phận theo dõi không đưa ra cảnh báo kịp thời, nhân viên đó phải chịu trách nhiệm ở mức cao nhất theo quy định của tổ chức BHTGVN.
Trần Thúy Linh -Bưu chính Viễn Thông Lào Cai: Khi tổ chức tín dụng bị đổ vỡ thì số tiền xử lý được lấy từ đâu? Ngân sách nhà nước hay từ BHTG? Và tiền của BHTG có phải từ ngân sách nhà nước trích ra hay không? Chúng tôi là người dân đóng thuế vào ngân sách không phải nhằm mục đích lấy tiền thuế đó cứu trợ các tổ chức tín dụng làm ăn thua lỗ.
TS Nguyễn Mạnh Dũng: Tôi cho rằng đây là một câu hỏi hết sức sâu sắc. Nó cũng nhắc nhở tới trách nhiệm rất cao của BHTG.
Thứ nhất, một trong những mục tiêu của BHTG khi thành lập là khi xảy ra sự cố cần xử lý, thì sẽ tránh tối đa việc sử dụng ngân sách, tức là tiền thuế của người dân. Và chúng tôi đã thực hiện rất nghiêm túc chính sách này.
Trong 11 năm qua, có 39 tổ chức tham gia BHTG bị sự cố, đổ vỡ hoặc rút giấy phép. Chúng tôi đã chi trả 20 tỷ đồng cho người gửi tiền của 18 tỉnh, thành phố. Việc chi trả này không sử dụng một đồng nào từ nguồn vốn ban đầu do ngân sách cấp, mà hoàn toàn sử dụng từ nguồn quỹ BHTG sau 11 năm thành lập.
Thứ hai, đối với những sự cố lớn hơn, theo quy định, chúng tôi được phép vay từ các tổ chức khác hoặc phát hành trái phiếu để thực hiện nghĩa vụ của mình. Sau đó, sẽ có các biện pháp kỹ thuật để thu hồi lại số tiền này, dứt khoát không sử dụng ngân sách.
MC: Tôi xin hỏi thêm là lúc BHTG được thành lập, được cấp số vốn ban đầu 1.000 nghìn tỷ đồng. Sau 11 năm, số vốn này đã phát triển như thế nào?
TS. Bùi Khắc Sơn - Ảnh Chinhphu.vn |
TS. Bùi Khắc Sơn: Khi thành lập BHTG, mặc nhiên kỳ vọng của bất kỳ Nhà nước và Chính phủ nào cũng là hạn chế việc sử dụng ngân sách tối đa. Muốn thế, quỹ BHTG phải lớn lên, đủ sức tự trang trải.
Về kinh nghiệm quốc tế, hầu hết các nước đều có cơ chế rõ ràng để hạn chế sử dụng ngân sách cho BHTG, mặc dù có thể vay nóng từ Ngân hàng Trung ương, vay từ ngân sách… Ví dụ, năm 1996 Hàn Quốc lập BHTG, tới năm 1997 gặp khủng hoảng thì chưa kịp trích lập quỹ. Trên thực tế, họ đã đi vay các tổ chức trong nước và khi chưa đủ, Chính phủ đã đứng ra vay của Quỹ Tiền tệ Quốc tế khoảng 60 tỷ USD, rồi giao cho BHTG Hàn Quốc xử lý. Sau 1 năm, BHTG Hàn Quốc đã huy động được vốn và trả được số tiền này, kết thúc khủng hoảng.
Đây là kinh nghiệm về xử lý khoảng tốt nhất. Vậy số tiền trả nợ lấy từ đâu ra?. BHTG Hàn Quốc đã phát hành trái phiếu do Chính phủ bảo lãnh với kỳ hạn 30 năm, tức là tới năm 2027 mới trả hết nợ cho dân.
Như vậy, dù là sử dụng các khoản tiền rất lớn trong nước hay quốc tế thì BHTG cũng phải tự vay và tự trả, không sử dụng ngân sách Nhà nước, không lấy tiền thuế của người dân để chi trả.
Thực tế ở Việt Nam, khi chúng tôi thành lập, Chính phủ có cấp cho số vốn điều lệ ban đầu là 1.000 tỷ đồng, vì mới thành lập chúng tôi đã phải xử lý nhiều sự cố. Chúng tôi đảm bảo là số tiền này vẫn còn nguyên, bên cạnh đó đến cuối năm 2010 có thêm khoảng 6.000 tỷ đồng, những tháng đầu năm có thêm vài trăm tỷ đồng nữa. Như vậy, quỹ BHTG Việt Nam có khoảng 7.500 tỷ đồng. Số tiền này hoàn toàn là tự chi trả, không phải đi vay hay sử dụng ngân sách.
MC: Hơn 7.000 tỷ là một con số ấn tượng. Nhưng được theo như tôi biết, theo thông lệ quốc tế, tổng số dư tiền gửi được bảo hiểm, tức là tỷ lệ dự trữ luôn luôn phải từ 2-3%. Nhưng với hơn 7000 tỷ thì tỷ lệ này chỉ hơn 1%, liệu có phải hơi thấp?
TS. Bùi Khắc Sơn: Như tôi đã trình bày, thậm chí khi không có gì, BHTG Hàn Quốc vẫn xử lý được những sự cố rất lớn. Con số 7.000 tỷ đồng là rất quan trọng để tạo niềm tin cho người gửi tiền. Sau đấy, có thể vay các tổ chức tín dụng, ví dụ ở Mỹ họ thu trước phí và ngân sách cũng bảo lãnh, tức là có rất nhiều cách.
Tại Việt Nam, tỷ lệ chưa được 1% nhưng để phù hợp hơn với thực tế, chính sách phí có thể thay đổi, để nâng tỷ lệ lên 2-3%.
Nguyễn Thái Hoàng (Vũng Tàu): Tôi đã từng làm ở một công ty tài chính ở Mỹ 2 năm, tôi hiểu là trên thực tế BHTG không chỉ đơn thuần là chi trả tiền bảo hiểm cho khách hàng mà nó còn mang trọng trách của một trong những cơ quan giám sát hệ thống đảm bảo an toàn hoạt động cho thị trường tài chính hay nói đúng hơn là giám sát 100% các tổ chức tham gia BHTG và thực hiện nhiều cuộc kiểm tra tại các tổ chức đó. Nhưng ở Việt Nam làm thế nào để sự giám sát này mang tính minh bạch và không gây khó khăn cho thị trường tài chính, vốn là một thị trường đầy sự nhạy cảm, thưa ông?
TS. Nguyễn Mạnh Dũng: Bạn nói rất đúng, hiện BHTGVN không chỉ thực hiện nhiệm vụ chi trả. Nhiệm vụ thứ 2 quan trọng hơn là giám sát đối với hơn 1.000 tổ chức tham gia BHTG. Mục tiêu của việc giám sát là bảo vệ người gửi tiền bằng cách không để nơi nhận tiền gặp sự cố, đổ vỡ.
Tuy nhiên, để rõ ràng, minh bạch vấn đề này, Luật BHTG sắp tới sẽ quy định rất cụ thể.
TS Bùi Khắc Sơn: Đây là câu hỏi liên quan tới cấu trúc hệ thống tài chính, vai trò, chức năng nhiệm vụ của mỗi cơ quan khác nhau.
Trong hoạt động tài chính, khi đề cập đến viêc bảo vệ quyền của người gửi tiền thì chắc chắc thuộc trách nhiệm của BHTG. Còn các cơ quan khác thì thực hiện nhiệm vụ phối hợp hỗ trợ.
Khi nói tới vấn đề rủi ro hay mất khả năng thanh khoản thì chúng ta sẽ nghĩ ngay đến vai trò đầu tiên của Ngân hàng Nhà nước.
Còn đối với việc phối hợp, đảm bảo đủ vốn cho hệ thống tài chính hoạt động, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội thì chúng ta lại nhìn vào vai trò của Bộ Tài chính.
Trở lại vấn đề về minh bạch hệ thống thì trước hết là vai trò của mỗi cơ quan phải rõ ràng, mối liên hệ, cách thức phối hợp phải cụ thể và phải có tiêu chí, tiêu chuẩn để thực hiện việc giám sát, phối hợp. BHTGVN thực hiện việc giám sát là để bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền.
MC: Xin hỏi thêm, có hai hình thức giám sát từ xa và giám sát tại chỗ. Hai hình thức này khác nhau như thế nào?
TS Bùi Khắc Sơn: Dựa trên kinh nghiệm quốc tế, chúng tôi nghiên cứu, xây dựng, triển khai một hệ thống giám sát.
Trong hoạt động giám sát, giám sát từ xa là giám sát trên cơ sở các số liệu, tình hình, thông tin báo cáo của các tổ chức tham gia BHTG như ngân hàng, công ty tài chính, quỹ tín dụng nhân dân gửi đến không chỉ đánh giá tình hình hiện tại của từng tổ chức, nhóm tổ chức hoặc của cả hệ thống mà còn có thể đưa ra cảnh báo sớm, những rủi ro trong giai đoạn sắp tới (1 tháng, 3 tháng hay 6 tháng). Nếu dữ liệu đủ dày, có thể cảnh báo 1 năm.
Trong trường hợp giám sát từ xa phát hiện rủi ro, thông thường, BHTG gửi một thông điệp, văn bản đến tổ chức đó, yêu cầu có biện pháp chỉnh sửa phù hợp. Đồng thời, chúng tôi cũng gửi văn bản đó tới các cơ quan hữu quan như Ngân hàng Nhà nước… Tôi cho rằng, hoạt động này khác với thanh tra và BHTG không bao giờ làm công việc của thanh tra.
Trường hợp phát hiện rủi ro cũng như không thể kiểm tra độ chính xác trên giấy, chúng tôi tổ chức đoàn đến kiểm tra tận nơi. Việc kiểm tra tại chỗ là hãn hữu và chỉ khi thật sự cần thiết, mới đến doanh nghiệp.
Như vậy, các doanh nghiệp có thể thấy sự minh bạch về biện pháp của BHTG.
Ảnh Chinhphu.vn
Vũ Nam - Viện khoa học và công nghệ Việt Nam:
Với chức năng giám sát các tổ chức tín dụng, BHTG có công khai minh bạch kết quả hoạt động kinh doanh của các tổ chức tín dụng này hay không? Và công khai ở đâu để người dân được biết năng lực thật của từng tổ chức tín dụng nhằm tránh rủi ro cho người dân và doanh nghiệp.
ThS Nguyễn Lĩnh Nam: Thứ nhất, chúng ta cần tách biệt giữa việc xếp hạng công khai các tổ chức tài chính do các công ty, các tổ chức xếp hạng trong và ngoài nước thực hiện với kết quả nghiệp vụ giám sát do BHTG Việt Nam thực hiện với khách hàng của mình.
Trong nền kinh tế thị trường, và trong quá trình cổ phần hóa, trên thị trường chứng khoán, tất cả các tổ chức tài chính, các ngân hàng đều phải công khai minh bạch các số liệu hoạt động, báo kết quả kiểm toán. Hiện nhiều công ty trong và ngoài nước cũng đang thực hiện việc xếp hạng một cách công khai các tổ chức này.
Tuy nhiên, theo pháp luật, BHTG Việt Nam có trách nhiệm đảm bảo bí mật thông tin khách hàng, tương tự như việc giữ bí mật thông tin riêng tư của người bệnh trong ngành y tế. Tuy nhiên, điều này không ảnh hưởng gì đến tính minh bạch của hệ thống, bởi lẽ mọi thông tin và các báo cáo kết quả giám sát đều được chúng tôi chia sẻ với các cơ quan giám sát tài chính khác của Chính phủ.
MC: Liệu có phải là sự minh bạch trong hệ thống giám sát của BHTG Việt Nam có sự khác biệt hoàn toàn với sự đánh giá, xếp hạng công khai của Ngân hàng Nhà nước đối với các tổ chức tín dụng?
ThS Nguyễn Lĩnh Nam: Chúng tôi không muốn nói sự giám sát của BHTG Việt Nam có sự khác biệt hoàn toàn với sự đánh giá của Ngân hàng Nhà nước với các tổ chức tín dụng. Bởi vì như anh Bùi Khắc Sơn vừa nói, các tiêu chí về giám sát, về độ an toàn trong hoạt động của các tổ chức tài chính đều công khai. Nếu có sự khác nhau nào đó giữa đánh giá của BHTG Việt Nam và Ngân hàng Nhà nước với một tổ chức tín dụng, thì đó chỉ là sự khác biệt quan điểm giữa một tổ chức bảo vệ quyền lợi người gửi tiền, một bên là quan điểm một cơ quan giám sát mang tính hành chính Nhà nước. Sự khác biệt chỉ có thế mà thôi.
Lương Tuấn Khanh (khoa phục hồi chức năng, Bệnh viện Bạch Mai): Tôi được biết chúng ta đang tiến tới hoàn thành luật BHTG? Vậy Luật này có giúp ích được việc giám sát, chi trả cho cơ quan BHTG không? Nhất là sự giám sát, vì hiện nay thị trường tài chính đang vô cùng nhạy cảm.
TS Bùi Khắc Sơn: Tháng 10/2010, Quốc hội đã họp và ra Nghị quyết về các văn bản pháp lệnh, luật cần xây dựng và thông qua cho năm 2011, 2012, trong đó có tiến hành nghiên cứu, xây dựng Luật BHTG. Chúng tôi dựa trên thực tiễn Việt Nam cũng như cố gắng vận dụng kinh nghiệm quốc tế để thiết kế xây dựng hệ thống bảo hiểm tiền gửi hiệu quả.
Có 18 nguyên tắc cơ bản xây dựng hệ thống BHTG hiệu quả do Hiệp hội BHTG quốc tế rút kinh nghiệm từ 106 quốc gia có hệ thống BHTG. Những kinh nghiệm này cũng được bàn bạc, trao đổi và Quỹ Tiền tệ Thế giới IMF hay Ủy ban đảm bảo an toàn của hệ thống ngân hàng, ngân hàng thanh toán quốc tế IBS thống nhất và triển khai.
Chúng ta cũng vậy, năm nay, Thủ tướng phê duyệt chương trình đánh giá hệ thống tài chính ngân hàng quốc gia trong đó cũng có những hoạt động liên quan tới BHTG. Chúng tôi cho rằng, đầu tiên, thấy rằng cần có Luật, trong đó thể hiện cấu trúc hệ thống tài chính, phân công, phân nhiệm rõ ràng thực hiện mục tiêu bảo vệ quyền lợi người dân sử dụng dịch vụ tài chính đồng thời đảm bảo sự phát triển an toàn, lành mạnh của hệ thống ngân hàng.
Như chúng ta đã trao đổi, mỗi cơ quan có vai trò trách nhiệm của mình, đối với BHTG cũng vậy, là cơ quan bảo hiểm, cần xem xét yếu tố rủi ro, làm thế nào để phòng ngừa, tránh rủi ro. Để thực hiện việc đó, bảo vệ quyền lợi hàng chục triệu người gửi tiền, cần có phương pháp luận, tổ chức, biện pháp, quy trình, nghiệp vụ cụ thể về hoạt động giám sát.
Sau này, những việc đó, ban soạn thảo, Chính phủ, Quốc hội sẽ cân nhắc xem xét đưa vào một cách phù hợp nhất. Trong trường hợp hoạt động giám sát được đưa vào luật sẽ tốt hơn hiện nay rất nhiều, chúng tôi bảo vệ quyền lợi người dân, tổ chức tham gia BHTG tốt hơn.
MC: Thưa quý vị và các bạn, vì sự quan trọng của cơ quan BHTG nên trên thế giới đã có hàng trăm nước đã có cơ quan bảo hiểm tiền gửi. Tổ chức này đang ngày đêm góp phần rất lớn vào bảo đảm an toàn hệ thống tài chính – tiền tệ quốc gia. Và chính cơ quan này cũng đã góp phần tăng cao niềm tin của dân đối với hệ thống ngân hàng.
Cần hiểu là BHTG không chỉ để bảo vệ người gửi tiền mà sâu xa hơn là bảo vệ hệ thống tài chính, về lâu dài là ổn định nền kinh tế, chính trị và xã hội.
Hơn nữa BHTG sẽ góp phần khuyến khích người dân tin tưởng hơn nữa vào hệ thống ngân hàng và yên tâm gửi tiền của mình vào đó, đây cũng chính là mấu chốt để lưu lượng tiền tồn trữ trong dân được lưu thông.
Để thực hiện đúng việc chi trả cũng như giám sát rủi ro tài chính thì BHTGVN cần có cơ sở pháp lý quan trọng, chính là Luật BHTG.
Do thời gian có hạn nên chương trình xin được tạm dừng tại đây. Xin cảm ơn TS Bùi Khắc Sơn cùng các cộng sự đã tham gia chương trình./.