Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu, đáng lẽ dự thảo Luật BHTG được xây dựng đồng thời với cụm các luật về ngân hàng là dự thảo Luật Ngân hàng Nhà nước (sửa đổi) và dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) để đảm bảo tính đồng bộ của các văn bản liên quan đến chính sách tài chính, tiền tệ và tín dụng. Nhưng vì một số lý do: Chính phủ chưa thông qua chiến lược phát triển BHTG đến năm 2020; BHTG là lĩnh vực mới mẻ ở nước ta, chưa có sự tổng kết đánh giá; tình hình tài chính, tiền tệ, tín dụng cũng đang có những diễn biến phức tạp chưa lường hết nên dự thảo Luật BHTG được để lại sau. Tuy nhiên, trong lần sửa đổi Luật NHNN và Luật Các tổ chức tín dụng này Ban soạn thảo sẽ đưa vào ngay trong hai luật này một số nguyên tắc cơ bản định hướng cho vấn đề BHTG.
Tổ chức BHTG ở Việt Nam được thành lập không chỉ để thay mặt Chính phủ đứng ra chi trả tiền gửi cho người dân khi tổ chức tham gia BHTG đổ vỡ mà quan trọng hơn là tăng cường kiểm soát rủi ro, góp phần đảm bảo sự an toàn, ổn định của hoạt động ngân hàng tài chính thông qua các nghiệp vụ nhằm phòng ngừa và ngăn chặn rủi ro như giám sát từ xa, kiểm tra tại chỗ, hỗ trợ tài chính v.v...đối với các tổ chức tín dụng. Tổ chức BHTG là định chế tài chính đặc thù thực hiện chính sách công của Nhà nước vì sự lành mạnh của hoạt động ngân hàng và bình ổn thị trường tài chính, bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền chứ không phải là doanh nghiệp đơn thuần hay cơ quan quản lý Nhà nước cụ thể. Do đó, theo nhiều chuyên gia, BHTG cần có vị thế độc lập một cách tương đối.
Báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB) với tiêu đề “Tổ chức BHTG xử lý ngân hàng bị đổ vỡ” công bố kết quả nghiên cứu kinh nghiệm và số liệu của 1.700 ngân hàng trên 57 quốc gia, đưa ra nhận định: “Ở những nước mà tổ chức BHTG có quyền can thiệp và chấm dứt BHTG thì các ngân hàng ổn định hơn và nguy cơ mất khả năng thanh toán thấp hơn. Tăng cường năng lực giám sát và thẩm quyền của tổ chức BHTG có thể tác động tích cực đến sự ổn định của hệ thống ngân hàng. Sự độc lập về mặt pháp lý và vật lý của tổ chức BHTG là yếu tố quan trọng để có mạng lưới an toàn tài chính hiệu quả”.
Các chuyên gia cho rằng, nếu tất cả các hoạt động của tổ chức BHTG đều phụ thuộc vào việc xin ý kiến cơ quan quản lý Nhà nước, mà cụ thể là một Bộ nào đó e rằng tổ chức này sẽ mất đi sự chủ động và linh hoạt trong việc thực thi chính sách BHTG. Khi xảy ra sự cố đối với các ngân hàng hay quỹ tín dụng, tổ chức BHTG không thể “phản ứng nhanh” tức thì nhằm dập tắt, ngăn chặn đổ vỡ dây chuyền. Trên thực tế, đổ vỡ ngân hàng có tính “lây lan” rất nhanh, chỉ cần một ngân hàng “có vấn đề”, nếu không can thiệp kịp thời thì rất có thể đe dọa đến sự ổn định của toàn hệ thống. Một dẫn chứng gần đây nhất chính là sự đổ vỡ hàng loạt của các ngân hàng ở Mỹ bởi hệ lụy của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Nhờ sự vào cuộc kịp thời và chuyên nghiệp của Cơ quan Bảo hiểm tiền gửi Hoa Kỳ (FDIC) đã vãn hồi được tâm lý hoang mang của người gửi tiển, tình trạng rút tiền hàng loạt đã không diễn ra, quyền lợi của người gửi tiền được đảm bảo. Cụ thể, với mục tiêu xử lý nhanh chóng các vụ đổ vỡ, FDIC (được thành lập năm 1933 sau khủng hoảng tài chính 1929-1933, là tổ chức Bảo hiểm tiền gửi đầu tiên trên thế giới) được trao những thẩm quyền và trách nhiệm: Tiếp nhận và thanh lý tài sản của tổ chức nhận tiền gửi bị phá sản thông qua biện pháp sử dụng ngân hàng tiếp nhận. Việc chuyển giao tài khoản và thông tin khách hàng từ ngân hàng bị đổ vỡ sang ngân hàng tiếp nhận chỉ diễn ra trong 2 ngày cuối tuần (thứ bảy và chủ nhật) ngay sau khi một ngân hàng bị tuyên bố đóng cửa vào ngày thứ sáu. Đến ngày thứ hai tuần kế tiếp, tài khoản của khách hàng ở ngân hàng bị đóng cửa được giao dịch bình thường tại ngân hàng tiếp nhận. Hay với nghiệp vụ ngân hàng bắc cầu, các hoạt động của ngân hàng đổ vỡ vẫn sẽ diễn ra bình thường với một ban điều hành mới được chỉ định hoặc thực hiện bởi FDIC cho đến khi có một giải pháp thích hợp được áp dụng cho ngân hàng bị đổ vỡ. Bên cạnh đó, FDIC còn được Cục dự trữ liên bang và Bộ Tài chính Mỹ cấp hạn mức tín dụng đặc biệt để đảm bảo khả năng thanh toán v.v...
Khi khởi bàn về dự thảo Luật BHTG ở Việt
Từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, xu hướng tái cấu trúc hệ thống tài chính thế giới đang được các nước định hướng mạnh mẽ vào việc bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người gửi tiền bởi lẽ tiền gửi là nền tảng tài chính của các ngân hàng, quyết định sự “sống còn” của chính các ngân hàng. Làm tốt điều này phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức BHTG được độc lập đến đâu để có thể phản ứng linh hoạt trước mọi tình huống - từ rủi ro đơn lẻ đến rủi ro hệ thống - trong khuôn khổ pháp lý phù hợp.